«Υπάρχει κάτι που δεν μπορώ να αποδεχτώ. Προσπαθώ να το βάλω στο ίδιο συρτάρι στο οποίο συσσωρεύω όλες τις ασχήμιες του κόσμου στις οποίες δεν μπορούμε να αντιταχθούμε. Αλλά στην προκειμένη περίπτωση παραμένω αβέβαιος, συγχυσμένος, κάτι συνεχίζει να με συνταράσσει» γράφει σε ανταπόκρισή του από την Ουκρανία ο Αντρέα Νικάστρο της Corriere della Sera, καθώς προετοιμάζεται να επιστρέψει στην πατρίδα του έπειτα από δυόμισι χρόνια παραμονής του στην εμπόλεμη χώρα.
Τι είναι, όμως, αυτό που δεν μπορεί να αποδεχτεί και εξακολουθεί να τον συγκλονίζει; «Θα προσπαθήσω να σας διηγηθώ περί τίνος πρόκειται» σημειώνει στο κείμενό του, περιγράφοντας στη συνέχεια ένα από τα τελευταία περιστατικά της μακράς παραμονής του στην Ουκρανία.
Το βράδυ της περασμένης Δευτέρας, γύρω στις δέκα, βρισκόταν στο δωμάτιο του, σε ένα μικρό ξενοδοχείο της πόλης Ντνίπρο, στην Ανατολική Ουκρανία. «Το μέτωπο του Ντονμπάς απέχει περίπου 150 χλμ., αλλά η πόλη –μεγάλη και όμορφη ακόμη– ζει σε μια γαλήνια ατμόσφαιρα. Τουλάχιστον φαινομενικά. Τα μπαρ είναι ανοιχτά, παιδιά παίζουν στα πάρκα, οι εργασίες για τον εξωραϊσμό της πόλης συνεχίζονται σαν να μην συμβαίνει τίποτα» αναφέρει ο ιταλός απεσταλμένος.
Ωστόσο τη Δευτέρα, στις δέκα το βράδυ, δηλαδή την ώρα που όλοι θυμούνται πως βρίσκονται σε πόλεμο, καθώς κλείνουν τα πάντα λόγω της απαγόρευσης κυκλοφορίας, στο Ντνίπρο άρχισαν να ουρλιάζουν οι σειρήνες της αεράμυνας. Επειτα από μόλις τρία λεπτά ακούστηκε ένας εκκωφαντικός κρότος, ενώ ο δημοσιογράφος της Corriere είδε τα παράθυρα του δωματίου του να σείονται. Σύντομα πληροφορήθηκε πως ένας ρωσικός πύραυλος είχε μόλις πλήξει, καταστρέφοντάς την ολοσχερώς, μια πτέρυγα του πανεπιστημίου της πόλης, μόλις δύο τετράγωνα μακριά από το ξενοδοχείο του.
Το πανεπιστήμιο είχε αγοράσει αυτό το κτίριο από την πρώην Στρατιωτική Ακαδημία του Ντνίπρο και, σύμφωνα με τους Ουκρανούς, τα τελευταία 15 χρόνια το κατώφλι του περνούσαν όχι επίδοξοι αξιωματικοί, αλλά αποκλειστικά καθηγητές και φοιτητές. Ομως η Μόσχα επέλεξε να «καταναλώσει» έναν πύραυλο υψηλής ακριβείας για να το πλήξει, έναν πύραυλο αξίας σχεδόν 5 εκατ. ευρώ, που μπορεί να ξεπερνά τα συστήματα αεράμυνας των Ουκρανών – όχι μόνο τα παραδοσιακά βαριά πολυβόλα, αλλά και τις συστοιχίες πυραύλων Patriot που προστατεύουν το κέντρο του Ντνίπρο, επιτρέποντας στους ανθρώπους να βιώνουν έστω μια επίφαση κανονικότητας.
«Δύο τα τινά: είτε οι Ρώσοι επιλέγουν τους στόχους σε χάρτες από τη σοβιετική εποχή (η Ακαδημία, προφανώς, ήταν της ΕΣΣΔ) είτε υπάρχει κάτι που οι ουκρανικές αρχές δεν αποκαλύπτουν. Αντιλαμβάνομαι τη σημασία της παραπληροφόρησης σε καιρό πολέμου. Αυτό που δεν καταλαβαίνω είναι κάτι άλλο» γράφει ο Αντρέα Νικάστρο.
Συνεχίζοντας τη διήγησή του αναφέρει πως είχε επιλέξει να καταλύσει στο συγκεκριμένο μικρό και διακριτικό ξενοδοχείο στο κέντρο της πόλης, ακριβώς για να βρίσκεται κάτω από την προστατευτική ομπρέλα των συστημάτων αεράμυνας. Τα τελευταία δυόμισι χρόνια που πηγαινοερχόταν στην εμπόλεμη Ουκρανία έμαθε με τον καιρό να ζητά δωμάτια σε χαμηλούς ορόφους (κατά προτίμηση με το κρεβάτι να μη βρίσκεται ακριβώς κάτω από κάποιο παράθυρο), ώστε να βρίσκεται κοντά στις εξόδους κινδύνου και στις εισόδους των καταφυγίων. «Οι προφυλάξεις θα ήταν ουσιαστικά άχρηστες εάν η Μόσχα είχε αποφασίσει να εξαπολύσει με στόχο το ξενοδοχείο μου έναν πύραυλο ίδιο με εκείνον που κατέστρεψε την πρώην Στρατιωτική Ακαδημία του Ντνίπρο» γράφει.
Οπότε, αυτό που αδυνατεί να κατανοήσει «είναι ο λόγος για τον οποίο ο Πούτιν δεν πλήττει κάθε βράδυ ένα αστικό κτίριο, ιδανικά ένα ψηλό κτίριο, γεμάτο ανθρώπους που πιστεύουν ότι μπορούν να είναι ασφαλείς μακριά από το μέτωπο. Μπορεί να το κάνει στο Ντνίπρο, αλλά μπορεί να το κάνει και στο Κίεβο. Κάτι τέτοιο θα σήμαινε ότι η κυβέρνηση του Κιέβου θα δεχόταν ακόμη ισχυρότερες πιέσεις, ίσως να σημειωνόταν κάποια εξέγερση στο εσωτερικό. Ο Πούτιν εν μέρει το κάνει αυτό, επιτιθέμενος σε ενεργειακές υποδομές, αφήνοντας τους Ουκρανούς στο κρύο και στο σκοτάδι, αλλά η επίδραση των συστηματικών βομβαρδισμών ουκρανικών πόλεων θα ήταν καταστροφική για τη συνοχή του “εσωτερικού μετώπου”» εξηγεί στην ανταπόκρισή του.
Γιατί δεν το κάνει; Προφανώς, αποκλείεται το ενδεχόμενο ο ρώσος πρόεδρος να έχει τους όποιους ηθικούς ενδοιασμούς, «όπως έδειξε η καταστροφή της Μαριούπολης». Αρα; Η πρώτη υπόθεση του Νικάστρο είναι ότι ο Πούτιν εξακολουθεί να απευθύνεται, ή επιδιώκει να απευθυνθεί, σε ένα μέρος του ουκρανικού πληθυσμού, σε εκείνους που επιλέγουν να μην εγκαταλείψουν τα σπίτια τους σε περιοχές όπου προωθούνται οι ρωσικές δυνάμεις και σε όσους, μετά από το ξέσπασμα του πολέμου, αποφάσισαν να καταφύγουν όχι στην Ευρώπη αλλά στη Ρωσία (περισσότεροι από ένα εκατομμύριο άνθρωποι).
Ο Πούτιν επέλεξε να ισοπεδώσει τη Μαριούπολη γιατί ήταν μια πόλη-σύμβολο και την υπερασπίζονταν οι υπερεθνικιστές του τάγματος Αζόφ. Και αυτά τα δυόμισι χρόνια διέπραξε πάμπολλα εγκλήματα πολέμου, πλήττοντας πολλές φορές και μη στρατιωτικούς στόχους. Επέλεξε, όμως, να μη βάλει εναντίον πόλεων με συστηματικό τρόπο.
Πιστεύει ο επικεφαλής του Κρεμλίνου ότι εξακολουθεί να υπάρχει ένας ελάχιστος δεσμός μεταξύ των δύο πρώην αδελφών λαών; Ο Αντρέα Νικάστρο το θεωρεί απίθανο, αλλά δεν το αποκλείει ως ενδεχόμενο, κυρίως επειδή η δεύτερη υπόθεση, δηλαδή η επιλογή του Πούτιν να μη βάλλει συστηματικά εναντίον αστικών κέντρων, τον συγκλονίζει περισσότερο: «Η δεύτερη πιθανότητα, αυτή που θεωρώ πιο εύλογη, είναι ότι ο Πούτιν δεν είναι αρκετά δυνατός ώστε να διεξάγει μια αεροπορική εκστρατεία ολοκληρωτικής καταστροφής όπως στη Δρέσδη, στο Γκρόζνι ή στη Γάζα» εξηγεί.
«Για να το έκανε αυτό, θα έπρεπε να κυριαρχούσε στους αιθέρες […] Αντιθέτως, τα μαχητικά Sukhoi που διαθέτει πρέπει να μένουν μακριά από τα αντιαεροπορικά πυρά για να μην καταρριφθούν, με βαρύ κόστος για τον στρατιωτικό προϋπολογισμό. Η λογική, ουσιαστικά, μου λέει ότι ο Πούτιν δεν έχει αρκετούς πυραύλους ακριβείας για συστηματική τρομοκρατία εναντίον πόλεων. Επιδιώκει να κάνει ό,τι μπορεί, αλλά πρέπει να επιλέγει. Μεταξύ μιας πολυκατοικίας και μιας (πιθανής) στρατιωτικής ακαδημίας επιλέγει τη δεύτερη: παρότι δεν έχει πολιτικό αντίκτυπο (πρόκληση μιας εξέγερσης στο εσωτερικό), συνδράμει καλύτερα τους στρατιώτες στο μέτωπο. Ο πόλεμος απαιτεί επιλογές και οι επιλογές εξαρτώνται από τους πόρους. Το ξενοδοχείο μου δεν μετατράπηκε σε στάχτη, μαζί με ολόκληρο το τετράγωνο της πρώην Σοβιετικής Στρατιωτικής Ακαδημίας, επειδή ο Πούτιν δεν έχει αρκετούς πυραύλους για να το κάνει» προσθέτει.
Δεν πρόκειται, λοιπόν, για στρατηγική, ούτε για απόφαση που εδράζεται σε κάποια ηθική. Πρόκειται απλώς για μια τυπική διαδικασία κατανομής πόρων. «Αυτό ακριβώς είναι που με συνταράσσει: είμαι ζωντανός γιατί κάποιος δεν έχει αρκετά χρήματα ώστε να με σκοτώσει – και όχι επειδή συγκρατήθηκε και επέδειξε σεβασμό […] Oχι, είναι απλώς θέμα χρημάτων. Συγγνώμη για την αφέλειά μου, αλλά δυσκολεύομαι να το αποδεχτώ. Βλέπω έναν κόσμο που θα προτιμούσα να μη γνωρίζω. Μάλιστα, όποτε μπορώ, προσποιούμαι ότι κάνω λάθος. Ζεις πολύ καλύτερα πιστεύοντας ότι η πραγματικότητα γύρω σου είναι πιο ανθρώπινη από όσο είναι» καταλήγει ο ιταλός απεσταλμένος στην Ουκρανία.