Το United Repair Center είναι ένα φωτεινό εργαστήριο που βρίσκεται σε ένα ήσυχο προάστιο του δυτικού Αμστερνταμ· στο εσωτερικό του, όμως, επικρατεί οργασμός. Το ραδιόφωνο είναι ανοιχτό, οι εργαζόμενοι μπαινοβγαίνουν στην ανοιχτή κουζίνα για καφέ και σνακ, κουβεντιάζουν πιο δυνατά από τον θόρυβο των ραπτομηχανών ή, μαζεμένοι γύρω από το τραπέζι κοπής, αναρωτιούνται πώς θα επισκευάσουν ξηλωμένες ραφές και τρύπες. Στους τοίχους κρέμονται έτοιμα ρούχα και άλλα που περιμένουν να ολοκληρωθεί η επιδιόρθωσή τους –φλις, παλτά, μπλούζες, τζιν παντελόνια κ.ά.–, ενώ πολύχρωμα φερμουάρ και κουμπιά είναι τακτοποιημένα σε κουτιά.
Στον χώρο επικρατεί μια χαλαρή ολλανδική ατμόσφαιρα, γράφει στον Guardian η Εμα Μπέντιγκτον, η οποία επισκέφθηκε το Κέντρο. Το United Repair Center (URC) θυμίζει μεν δημιουργική startup με το σλόγκαν «repair is the new cool» (η επισκευή είναι το νέο cool) να εμφανίζεται παντού, αλλά αυτό που συμβαίνει εδώ, παρατηρεί η βρετανίδα δημοσιογράφος, απέχει πολύ από μια συνηθισμένη startup.
Στο URC, νεοφερμένοι στην Ολλανδία από όλον τον κόσμο, πολλοί από τους οποίους είναι πρώην πρόσφυγες, χρησιμοποιούν τις δεξιότητές τους στη ραπτική για να επιδιορθώνουν ρούχα για λογαριασμό μερικών από τις μεγαλύτερες μάρκες του κόσμου. Το project ξεκίνησε σε συνεργασία με τη μάρκα σπορ ένδυσης Patagonia, αλλά πλέον στους πελάτες περιλαμβάνονται πολλά μεγάλα ονόματα της υψηλής μόδας, όπως ο κολοσσός αθλητικών ειδών Decathlon και η μάρκα ειδών γιόγκα Lululemon· και οι συνεργασίες χτίζονται μέρα με τη μέρα.
Το πρώτο βήμα στη διαδικασία επισκευής είναι ο έλεγχος των πακέτων που αποστέλλονται απευθείας από πελάτες ή από επωνυμίες (το URC διατηρεί τις συσκευασίες και όλα τα ρούχα επιστρέφονται στο κουτί ή στην τσάντα με την οποία έφθασαν). Υπεύθυνος είναι ο Αμπροζ, ένας 20χρονος Παλαιστίνιος, ο οποίος γεννήθηκε στη Συρία και έζησε στο Αμπου Ντάμπι, πριν μεταναστεύσει στην Ολλανδία, τον Μάιο· λατρεύει τη μόδα και τη δουλειά του στο URC, ενώ παράλληλα κάνει σπουδές για δίπλωμα μόδας και σχεδίου.
Ο Αμπροζ δημιουργεί επίσης ένα δελτίο με ένα διάγραμμα στο οποίο επισημαίνει την απαιτούμενη επισκευή. Σε αυτό το πολύγλωσσο περιβάλλον (η Μπέντιγκτον μέτρησε εννέα εθνικότητες την ημέρα της επίσκεψής της), το διάγραμμα είναι ο καλύτερος τρόπος για να είναι σίγουρο ότι όλοι καταλαβαίνουν.
Με βάση τις γνώσεις του για τους ράφτες και το σύνολο των δεξιοτήτων τους, κάθε ρούχο παίρνει έναν χρωματικό κωδικό που αντιστοιχεί σε κάποιον, ίσως στον επίσης Παλαιστίνιο Ράμζι, στον Ομάρ από τη Συρία ή στη Μάριαμ από το Μαρόκο, που είναι όλοι σκυμμένοι στις ραπτομηχανές τους. Οταν η επιδιόρθωση ολοκληρώνεται, ο Χενγκαμέ από το Ιράν εκτελεί τον ποιοτικό έλεγχο και επιστρέφει το ρούχο στον Αμπροζ για αποστολή στους πελάτες.
Αμστερνταμ, μια ουσιαστικά «πράσινη» πόλη
Το project, που λειτουργεί από πέρυσι, μετακόμισε τον Ιούνιο σε μεγαλύτερες εγκαταστάσεις και είναι μια ήσυχη επανάσταση, με νέες προσλήψεις και συνεργασίες με εμπορικά σήματα που ο αριθμός τους συνεχώς διευρύνεται. Είναι το προϊόν συνεργασίας του Τάμι Σβάιχλερ, διευθύνοντος συμβούλου του URC (ενός ήρεμου πλην όμως δυναμικού 38χρονου ολλανδικής και βραζιλιάνικης καταγωγής), της πόλης του Αμστερνταμ και της εταιρείας Patagonia.
Το Αμστερνταμ είναι εξαιρετικά «πράσινο», με μια φιλοσοφία που ξεπερνά κατά πολύ τα πάρκα, τους δενδροφυτεμένους δρόμους, τα ποδήλατα και τις βάρκες. Η πόλη έχει φιλοδοξίες –και την όρεξη– για ριζικές αλλαγές, με στόχο η οικονομία της να γίνει πλήρως «κυκλική» (με μηδενικά απόβλητα και χρήση νέων υλικών μηδενικών εκπομπών) μέχρι το 2050.
Αυτό το ήθος πηγαίνει βαθιά, γράφει στον Guardian η Μπέντινγκτον, η οποία αιφνιδιάστηκε όταν ο οδηγός του ταξί που πήρε για να πάει στο Κέντρο Επιδιορθώσεων URC τής υπέδειξε τις πολλές βολικές στάσεις του τραμ που θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει για να επιστρέψει.
Το URC είναι ένα μικρό αλλά σημαντικό κομμάτι της εφαρμογής αυτής της ριζοσπαστικής πράσινης φιλοσοφίας. Αναπτύχθηκε από ένα άλλο project του Σβάιχλερ, το Makers Unite, που επίσης αξιοποιεί τις δεξιότητες των νεοφερμένων στην Ολλανδία, οι οποίοι εργάζονται σε projects υψηλής ραπτικής και υψηλής μόδας και φτιάχνουν θήκες και τσάντες για λάπτοπ χρησιμοποιώντας σωσίβια που έχουν εγκαταλειφθεί στις ελληνικές παραλίες από πρόσφυγες.
Το Makers Unite, στο μεταξύ, συνεχίζει να λειτουργεί, με μια σειρά από άλλα έργα· μέχρι σήμερα έχει παράσχει προγράμματα ανάπτυξης ταλέντων σε 270 νεοφερμένους, υποστηρίζοντάς τους να αποκτήσουν πρόσβαση στην αγορά εργασίας, ενώ πλέον λειτουργεί και ένα εργαστήριο στην Κωνσταντινούπολη.
Η Patagonia επεκτείνει την περιβαλλοντική πολιτική της
Ενώ το Αμστερνταμ αναζητούσε τρόπους να εφαρμόσει την «πράσινη συμφωνία» του για τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, με τη δέσμευση να αυξήσει την ανακύκλωσή τους και να μειώσει τα απόβλητα, η Patagonia ήλπιζε να επεκτείνει το ευρωπαϊκό της δίκτυο επισκευής. Η μάρκα βάζει τα χρήματά της για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης που αντιμετωπίζει ο πλανήτης: νωρίτερα φέτος μετέφερε θεαματικά το 98% των μετοχών της εταιρείας σε μια μη κερδοσκοπική οργάνωση, που επικεντρώνεται στον ακτιβισμό για το κλίμα.
Ακόμη, διαπραγματεύεται μια λεπτή γραμμή μεταξύ της πώλησης ρούχων και της βιωσιμότητας. Ενα μεγάλο μέρος αυτού περιλαμβάνει την επιδίωξη να μετατοπίσουμε την αντίληψή μας για τα ρούχα, υιοθετώντας μια νέα στάση την οποία αποκαλεί «μεταχειρισμένη ένδυση», η οποία περιλαμβάνει την προσφορά δωρεάν επισκευών.
Ο Σβάιχλερ είχε ράφτες με τις απαιτούμενες δεξιότητες, εξηγεί στον Guardian, καθώς χάρη στη δουλειά του με το Makers Unite είχε συνειδητοποιήσει πόσο δύσκολο ήταν για τους πρόσφυγες και άλλους πρόσφατα φερμένους να βρουν ικανοποιητική δουλειά.
Μαζί με τα υψηλά ποσοστά ανεργίας των μεταναστών, ο ολλανδός επιχειρηματίας συνειδητοποίησε επίσης την έλλειψη εγχώριας τεχνογνωσίας στη ραπτική. Η ύφανση μεταξιού και μαλλιού, η κατασκευή δαντέλας και τα ολλανδικά μπατίκ με κερί αποτελούσαν σημαντικό μέρος της βιομηχανικής και εμπορικής ιστορίας της Ολλανδίας, αλλά από τα μέσα του 20ού αιώνα τα υφάσματα έχουν παρακμάσει και οι περισσότερες από τις σχετικές δεξιότητες έχουν χαθεί.
«Μπορούμε να αξιοποιήσουμε αυτή την ευκαιρία για να δημιουργήσουμε θέσεις εργασίας για ανθρώπους που το έχουν πραγματικά ανάγκη;» ήταν η πρώτη ερώτηση που έκανε ο Σβάιχλερ στην Patagonia πριν αρχίσει η συνεργασία τους. Συμφώνησαν. Οι άνθρωποι που εργάζονται στο URC προσλαμβάνονται μέσω των αρχών της πόλης και άλλοι από στόμα σε στόμα, λύνοντας ένα πραγματικό πρόβλημα έλλειψης και συμβάλλοντας στη διαμόρφωση ενός καλύτερου μέλλοντος για την πόλη και τον πλανήτη.
Σε αντάλλαγμα, τους καταβάλλονται μισθοί βάσει της συλλογικής σύμβασης κλωστοϋφαντουργίας στην Ολλανδία (η οποία παρέχει δωρεάν σύνταξη και επιπλέον πέντε ημέρες διακοπών, πέρα από τις νόμιμες τέσσερις εβδομάδες· η URC χρηματοδοτεί επίσης προγράμματα ευημερίας και αυτοανάπτυξης των εργαζομένων).
Ολα αυτά σημαίνουν ότι οι υπάλληλοι του URC μπορούν να ξεφύγουν από το απογοητευτικό κενό στο οποίο αναγκάζονται πολλοί μετανάστες στην Ευρώπη, και από την κατάθλιψη, όπου τους οδηγεί η αδυναμία ικανοποιητικής εργασίας. «Για το παρελθόν ενός πρόσφυγα, για αυτό που συνέβη, το βάρος που κουβαλάει, δεν μπορώ να κάνω τίποτα», λέει ο Σβάιχλερ, «αλλά από σήμερα μπορούμε να οικοδομήσουμε ένα νέο μέλλον μαζί».
Σχέδια δημιουργικής επέκτασης
Το εργαστήριο διαθέτει 19 υπαλλήλους πλήρους απασχόλησης, ενώ στον νέο χώρο το σχέδιο (και η ελπίδα) είναι τα επόμενα δύο χρόνια να εργάζονται 60 ράφτες και να επιδιορθωθούν 150.000 ενδύματα, και έως το 2027 να απασχολούνται στην Ολλανδία 140 ράφτες. Τον Φεβρουάριο θα ξεκινήσει και ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα, το United Repair Academy, που θα παρέχει σε περισσότερους ανθρώπους δεξιότητες ραπτικής. Οι αρχικοί 10 συμμετέχοντες θα έχουν εγγυημένη θέση εργασίας μόλις ολοκληρώσουν τις σπουδές τους.
Παρατηρείται, επίσης, συνεχώς αυξανόμενη ζήτηση από πολύ σημαντικές επωνυμίες. Κάποιος, λέει ο Σβάιχλερ στον Guardian, συνέκρινε την κατάσταση της επιδιόρθωσης ενδυμάτων με τις επισκευές των κινητών τηλεφώνων το 2010, και πιστεύει ότι είναι σωστό. «Σε τρία χρόνια όλος ο κόσμος ανατράπηκε» λέει και προσθέτει ότι βλέπει «μια εκθετική αύξηση της ευαισθητοποίησης» για το κοινωνικό και περιβαλλοντικό κόστος της γρήγορης μόδας. Αλλά ο πραγματικός τρόπος για να πραγματοποιηθεί η αλλαγή είναι να πειστούν οι κατασκευαστές ότι πρέπει να κάνουν τα πράγματα διαφορετικά· και το βλέπει επίσης να συμβαίνει.
Αυτή η πρόκληση βρισκόταν πίσω από τη δεύτερη ερώτηση που έθεσε ο ευαισθητοποιημένος ολλανδός επιχειρηματίας στην Patagonia στις αρχικές τους συζητήσεις: «Δεν πρόκειται να λύσουμε πραγματικά ένα πρόβλημα εάν είστε ο μόνος που επισκευάζει· επομένως, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την τεχνογνωσία σας για να βοηθήσουμε και άλλες επωνυμίες να το κάνουν;»
Η απάντηση ήταν κατηγορηματικά θετική. Η URC παρακολουθεί τις επισκευές χρησιμοποιώντας ένα λογισμικό που αναπτύχθηκε αρχικά από την Patagonia, στην οποία έχει βασιστεί και πλέον χρησιμοποιείται και για τις άλλες εμπλεκόμενες μάρκες.
«Για εμάς, όσο περισσότεροι, τόσο το καλύτερο» εξηγεί στον Guardian ο Βίλεμ Σβάγγερ, διευθυντής επιχειρήσεων της Patagonia στην Ευρώπη, που έχει μεταφέρει στο Αμστερνταμ την ευρωπαϊκή της έδρα. «Ημασταν πολύ ξεκάθαροι στο ότι θέλαμε να φέρουμε και άλλες μάρκες μαζί μας. Από εκεί προέκυψε το “United” του τίτλου» λέει και προσθέτει: «Εχω κάνει πολλές συζητήσεις με τις επωνυμίες. [Ρωτάνε]: “Από πού να ξεκινήσω;” Αν, λοιπόν, μπορείς απλώς να τους δώσεις ένα εγχειρίδιο με οδηγίες, το κάνεις πολύ πιο εύκολο».
Η αντεπίθεση της γρήγορης μόδας
Φυσικά, τα πράγματα δεν είναι και τόσο εύκολα. Ο Σβάιχλερ λέει ότι εκπλήσσεται από τους θύλακες αντίστασης στην αλλαγή, που εξακολουθεί να βλέπει στον κλάδο, πέρα από την «πράσινη φυσαλίδα» του. Το Shein (ο κινεζικός γίγαντας γρήγορης μόδας) και άλλες παρόμοιες μάρκες παράγουν ιλιγγιώδεις ποσότητες ρούχων, που δεν μπορούν να επισκευαστούν. «Ημασταν πιο ενθουσιώδεις στην αρχή· τώρα είμαστε πιο ρεαλιστές» λέει γελώντας.
Πώς το αντιμετωπίζουν; Ενα πράγμα που βοηθάει είναι να δείξουν στις επωνυμίες με ποιον τρόπο η επισκευή μπορεί να αναδιαμορφώσει τη σχέση τους με τους πελάτες τους. Είναι κάτι που η Patagonia το ξέρει ήδη καλά, καθώς έχει διαπιστώσει πόσο πολύ δένονται οι άνθρωποι με τα ρούχα τους και πόσο εκτιμούν τις επισκευές.
Αλλά για να αλλάξουν τα πράγματα σε μεγάλη κλίμακα, η επισκευή δεν μπορεί να είναι πολυτέλεια περιορισμένη σε μάρκες υψηλής ποιότητας. «Το όνειρό μου είναι η βιωσιμότητα να γίνει προσβάσιμη σε όλους» λέει ο Σβάιχλερ. Μια τάση για εκδημοκρατισμό αρκετά ολλανδική στη βάση της.
Πράγματι, όλη η ομάδα τρώει μαζί καθημερινά γύρω από το μεγάλο τραπέζι της τραπεζαρίας ή έξω, τις λίγες ηλιόλουστες μέρες. Οι Πέμπτες με φαλάφελ είναι η αγαπημένη ημέρα όλων. Δεν υπάρχει πάντα κοινή γλώσσα –ο Χανς, ο επιχειρησιακός διευθυντής, λέει ότι καταφεύγουν συχνά στη μετάφραση του Google– αλλά το γέλιο είναι άφθονο.
Θα μπορούσε να συμβεί και αλλού; Γίνεται ήδη, γράφει η Εμα Μπέντιγκτον. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, το URC και η Patagonia συνεργάζονται με τη Fashion Enter, μια κοινωνική μη κερδοσκοπική οργάνωση βετεράνων στον τομέα της κλωστοϋφαντουργίας, για να ξεκινήσουν ένα εργαστήριο στο Λονδίνο την 1η Νοεμβρίου.
Η Fashion Enter εστιάζει στην απασχόληση μεταναστών στην κατασκευή ενδυμάτων για μεγάλες μάρκες. Πρόσφατα δυσκολεύθηκε, καθώς οι καθιερωμένοι συνεργάτες της απέσυραν τις παραγγελίες τους και μετέφεραν την παραγωγή εκτός του Ηνωμένου Βασιλείου, δημιουργώντας κίνδυνο απολύσεων. Η συνεργασία με την URC και η μετάβαση στις επιδιορθώσεις –αρχικά για την Patagonia και άλλες τρεις επωνυμίες που είναι έτοιμες να συμμετάσχουν– θα βοηθήσει να σωθούν ορισμένες από αυτές τις θέσεις εργασίας.
Τελικά, λοιπόν, το «Repair is the new cool» μπορεί να είναι το σλόγκαν του URC, στην πραγματικότητα όμως προωθεί κάτι πολύ πιο επαναστατικό από αυτό: σιγά σιγά κάνει την επισκευή να είναι το νέο φυσιολογικό.