Ο Πούτιν εισέβαλε στην Ουκρανία. Λίγες ώρες νωρίτερα, σε συνέντευξη Τύπου στην Αθήνα, το Protagon ρώτησε τον πρέσβη των ΗΠΑ, Τζέφρι Πάιατ, πώς θα μοιάζει το χειρότερο σενάριο εκεί και προφητικά, θαρρείς, απάντησε ότι η ανησυχία των ΗΠΑ, στην κλίμακα αυτού που φαίνεται να σκέφτεται η Ρωσία, είναι ότι θα πρόκειται για «μια μεγάλης κλίμακας “Anschluss” (δηλαδή επιχείρησης προσάρτησης) που όμοιά της δεν έχει ξαναδεί η Ευρώπη από το 1945. Κάτι που, πρόσθεσε, «θα είχε τεράστιες, ανυπολόγιστες συνέπειες για την ευρωπαϊκή τάξη ασφαλείας, για τα συλλογικά συμφέροντα ασφάλειας όλων μας».
Δεν έμοιαζε να έχει καμία αμφιβολία ο Πάιατ ότι η εισβολή της Ρωσίας ήταν περισσότερο θέμα ωρών, παρά ημερών. Ο τρόπος με τον οποίο αναφέρθηκε στην κατηγορηματική άρνηση του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, Αντονι Μπλινκεν, να συναντηθεί με τον ρώσο ομόλογό του Σεργκέι Λαβρόφ, για μια υποτιθέμενη, όπως είπε, προσπάθεια του τελευταίου να αναζητηθεί διπλωματική λύση, αποδεικνύει τώρα ότι ο κύβος ερρίφθη. Ο Μπλίνκεν, έχοντας μπροστά του την πλήρη εικόνα των πραγμάτων και από τις δικές του μυστικές υπηρεσίες, απάντησε ότι δεν βλέπει να υπάρχει «αντικείμενο συζήτησης πλέον», και έτσι η εστίαση των ΗΠΑ έφυγε από το διπλωματικό κομμάτι και εστιάστηκε περισσότερο στο επιχειρησιακό.
Γι’ αυτό και ο Πάιατ, χθες, αναφέρθηκε έστω και ακροθιγώς σε στρατιωτικά μέτρα, αμυντικά όπως τα ονόμασε, που λαμβάνουν οι ΗΠΑ, κυρίως για θωράκιση ευρωπαϊκών μετώπων που είναι πιο κοντά στην Ουκρανία, όπως Πολωνία και Βαλτικές Δημοκρατίες. Ο αμερικανός πρέσβης αναφέρθηκε και στη συνδρομή αμερικανικών δυνάμεων που βρίσκονται στην Ελλάδα, στο πλαίσιο της αμυντικής συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών μας. Ετοιμάζεται ήδη, ίσως και εντός ωρών πια μετά την εισβολή που εκδηλώθηκε σήμερα, μεταφορά τουλάχιστον 12 στρατιωτικών ελικοπτέρων Apache από τη μονάδα του Βόλου προς τα «ευρωπαϊκά μέτωπα».
Θυμάται την πιο έντονη περίοδο των διαδηλώσεων εναντίον του προέδρου Βικτόρ Γιανουκόβιτς, όταν υπηρετούσε ως πρέσβης στην Ουκρανία. Ανετράπη από τον κόσμο, στη λεγόμενη Επανάσταση της Αξιοπρέπειας, γιατί ήταν προσκολλημένος στη Μόσχα και οι πολίτες ήθελαν Ευρώπη. Είχε, λέει, έναν σύμβουλο ο Γιανουκόβιτς. Ανώτατο αξιωματούχο, που ανακατευόταν με το πλήθος στις διαδηλώσεις, φορώντας κουκούλα και γυαλιά ηλίου. Παρατηρούσε και άκουγε, και μετά πήγαινε πίσω στον Γιανουκόβιτς και του μετέφερε το κλίμα.
Ο Πάιατ λέει ότι το θυμήθηκε πάλι αυτό τώρα, βλέποντας και ακούγοντας τον Πούτιν στην τηλεόραση. «Και σκέφτηκα ότι αυτός ο τύπος (this guy), δηλαδή ο Πούτιν, θα πρέπει να κάνει το ίδιο με τον σύμβουλο του Γιανουκόβιτς: Να βάλει γυαλιά ηλίου, να σκεπάσει το κεφάλι του με κουκούλα και να κάνει βόλτα μέσα στη Μαριούπολη, στο Χάρκιβ και άλλες πόλεις για να αισθανθεί τι πραγματικά θέλουν οι Ουκρανοί».
Κατά τη συνάντησή του το απόγευμα της Τετάρτης με έλληνες δημοσιογράφους του διπλωματικού ρεπορτάζ, στην πρεσβευτική κατοικία, ο Τζέφρι Πάιατ αναφέρθηκε αρκετές φορές στη Μαριούπολη.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες, είπε, εκτιμούν ιδιαίτερα τον πρωταγωνιστικό ρόλο που παίζει η Ελλάδα σε αυτή την κρίση διαμέσου του προξενείου της στη Μαριούπολη. Και εξήρε το γεγονός ότι ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας ήταν ο πρώτος υπουργός Εξωτερικών της ΕΕ που ταξίδεψε πριν από μερικές εβδομάδες «στην πρώτη γραμμή της κρίσης στην Ουκρανία, και έφτασε εκεί όπου ζουν περίπου 100.000 Ελληνες».
Επί των ημερών του στην Ουκρανία, ο Πάιατ επισκέφτηκε αρκετές φορές την «πόλη των Ελλήνων», και γνώρισε πολλά μέλη της διασποράς. «Μιλάμε για μια κοινότητα που είναι πολύ υπερήφανη για την ελληνική ταυτότητά της, αλλά ταυτόχρονα είναι και πολύ… ουκρανική».
Σε τούτη την κρίση, η αμυντική συνεργασία Ελλάδος – ΗΠΑ φαίνεται ότι κερδίζει πόντους στην Ουάσιγκτον, καθώς ήδη, γνωρίζουμε, στρώνονται και πραγματώνονται επιχειρησιακά σχέδια. Την Τρίτη το βράδυ ο πρόεδρος Μπάιντεν ανακοίνωσε την περαιτέρω μεταφορά στρατιωτικών δυνάμεων στην Ευρώπη. Συγκεκριμένα, για να ενδυναμώσουμε την αμυντική μας ικανότητα αποτροπής, λέει ο Πάιατ, καθώς και υποστήριξή προς εκείνες τις χώρες που είναι εδαφικά πιο στην Ουκρανία, συγκεκριμένα την Πολωνία και τις Βαλτικές Δημοκρατίες.
Ο αμερικανός πρέσβης μας ενημέρωσε ότι 12 ελικόπτερα AH – Apache, όπως ήδη ανακοίνωσε το Πεντάγωνο, θα μεταφερθούν από τον Βόλο όπου είναι η βάση τους, στην Πολωνία τις επόμενες μέρες. Ο κ. Πάιατ είπε ότι «το προσωπικό των μονάδων μας εδώ στην Ελλάδα είναι ενθουσιασμένο και νιώθει ευγνωμοσύνη απέναντι στην Ελλάδα για τη δυνατότητα που έχει να εκπαιδεύεται εδώ, μαζί μερικές φορές και με μονάδες του ελληνικού στρατού, και να μπορεί να βρίσκεται συνεχώς σε μία κατάσταση που αν χρειαστεί να κινητοποιηθούν θα γίνει άμεσα».
Η συζήτηση έγινε στην ισόγεια βεράντα της πρεσβευτικής κατοικίας και δεν άφησε αμφιβολία σε κανέναν από εμάς ότι η Αμερική ετοιμάζεται για διαρκή διπλωματικό πόλεμο (βλέπε κι άλλα, πιο σκληρά μέτρα κατά της Μόσχας) και, εάν χρειαστεί, στρατιωτική εμπλοκή. Ανοικτά γίνεται λόγος για αποτρεπτική, αμυντική θωράκιση όπου παραστεί ανάγκη. Αλλά από τη στιγμή που ο πρέσβης δεν αποκλείει μεγάλης κλίμακας επιχείρηση-εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, θα είναι μάλλον αφελές να πιστέψει κάποιος ότι η Δύση θα μείνει μόνο στα στοχευμένα, μη στρατιωτικά μέτρα, κι ας λέει η Ουάσιγκτον ότι αυτή τη στιγμή «είμαστε αφοσιωμένοι μόνο στον διπλωματικό πόλεμο».
Για εμάς, είπε ο Πάιατ, η κρίση αυτή δεν έχει να κάνει καθόλου με το ΝΑΤΟ ή με κάτι που μπορεί να έχει κάνει η Αμερική ή οποιαδήποτε άλλη χώρα. «Αφορά αποκλειστικά την ύπαρξη της Ουκρανίας σαν κυρίαρχο κράτος». Κατά την άποψή του, ξεκάθαρα το σχέδιο του Πούτιν είναι να εισβάλει στην Ουκρανία, να ελέγξει τη χώρα και τους πολίτες της και να καταστρέψει τη δημοκρατία της. «Για την οποία εγώ είμαι ο πρώτος που μπορεί να σας πει ότι δεν είναι μία ιδανική δημοκρατία, αλλά υπάρχει. Και η βούληση του ουκρανικού λαού είναι να τη βελτιώσει και να προχωρήσει μπροστά∙ έχουν γίνει σημαντικά βήματα τα τελευταία χρόνια».
Σε ερώτηση αν θεωρεί ότι τα μέτρα του εμπάργκο που ανακοίνωσε ο πρόεδρος Μπάιντεν είναι αρκετά για να σταματήσουν τον Πούτιν, ο Πάιατ απάντησε ότι καταρχάς δεν πρόκειται μόνο για αμερικάνικο εμπάργκο κατά της Μόσχας, αλλά και ευρωπαϊκό. Ελπίζει, είπε, να μη χρειαστούν άλλα μέτρα, αλλά είναι σκεπτικός ως προς το αν πράγματι θα αλλάξει ρότα ο πρόεδρος Πούτιν. Μέχρι στιγμής δεν έχουμε δει κάτι που μπορεί να μας κάνει να πιστέψουμε ότι θα αλλάξει και γι’ αυτό ο υπουργός Εξωτερικών Αντονι Μπλίνκεν έστειλε μήνυμα στον ομόλογό του, Σεργκέι Λαβρόφ, ότι δεν βλέπει κανέναν λόγο να συναντηθεί με τον Πούτιν, διότι δεν νιώθει ότι θα μπορεί να αποκομίσει κάτι καινούργιο.
Εκείνο που βλέπουμε τώρα, λέει ο Πάιατ, είναι ότι έχει περικυκλώσει σχεδόν ολόκληρη την Ουκρανία ο Πούτιν με μεγάλες στρατιωτικές δυνάμεις και δεν αποκλείουμε να προχωρήσει σε μεγάλης κλίμακας επέλαση μέσα στη χώρα και όχι να καταλάβει απλώς μικρές περιοχές στα περίχωρά της. Τα μέτρα που παίρνει τώρα η Ουάσιγκτον λέει ότι είναι «αυστηρά», αλλά αν δεν κάνουν τη δουλειά τους, «έχουμε κι άλλα καβάντζα».
Μπορεί να εμφανίζεται ως «σχετικά αρραγές» το διπλωματικό, τουλάχιστον, μέτωπο της Ουάσιγκτον με την ΕΕ και άλλα κράτη, αλλά γνωρίζουμε ότι μερικές χώρες φροντίζουν ή θέλουν να μην εμφανιστούν ως βασιλικότεροι του βασιλέως και να κρατήσουν ανοικτή γραμμή επικοινωνίας με τη Μόσχα. Αφορά χώρες που ποντάρουν σε υποστήριξη από το Κρεμλίνο, είτε για οικονομικούς λόγους είτε, κυρίως, για πολιτικούς – βλέπε γεωστρατηγικής φύσεως. Για παράδειγμα, από στρατηγικούς αναλυτές αλλά και από διπλωματικούς κύκλους των Αθηνών, καλλιεργείται η σκέψη ότι μια μικρή απόσταση ασφαλείας από το σκληρό μέτωπο κατά του Πούτιν ίσως μας βοηθήσει στα Ελληνοτουρκικά και στο Κυπριακό. Αυτή η «μικρή αποστασιοποίηση» γνωρίζουμε ότι δεν αφορά τον Πρωθυπουργό, ο οποίος, όπως ειπώθηκε και χθες στο «διπλωματικό μπρίφινγκ», θεωρείται από τους «πολιτικούς βράχους» της Ευρώπης κατά του Κρεμλίνου.
Ο Πάιατ πάντως έπιασε το νόημα της επισήμανσης και απάντησε εξόχως διπλωματικά, ότι όλοι θα θέλαμε να επικεντρωθούμε και σε προβλήματα της γειτονιάς μας. Στην Αμερική –το «γύρισε»– ο κόσμος θέλει να επικεντρωθεί στο πως θα απαλλαγεί από τις μάσκες, πώς θα τελειώσει με την πανδημία, να δει την οικονομία να βελτιώνεται, τον πληθωρισμό να περιορίζεται.
Αυτό όμως που συμβαίνει τώρα είναι μια υπαρξιακή πρόκληση για την ασφάλεια όλων μας. Να διαφυλάξουμε ό,τι καταφέραμε να κερδίσουμε ως κοινωνίες μετά το μεγάλο τραύμα του τελευταίου Παγκοσμίου Πολέμου έως και τώρα».
Παρόλο που μπορεί να είναι απρόβλεπτος και αναξιόπιστος ο Πούτιν, σίγουρα εσείς κάνατε την προεργασία σας, βλέπατε το κακό σενάριο να έρχεται εδώ και καιρό, κάνατε το πλάνο σας. Ποια είναι λοιπόν η χειρότερη εκδοχή αυτού του σεναρίου, και πόσο έτοιμη είναι η Αμερική να το αντιμετωπίσει;
Η ερώτηση του Protagon προς τον πρεσβευτή των ΗΠΑ στην Ελλάδα, Τζέφρι Πάιατ, του φάνηκε «αρκετά θεωρητική», αλλά την απάντησε. Θυμίζοντάς μας πρώτα ότι ιδίως όταν ήταν πρεσβευτής στην Ουκρανία, τη δύσκολη αλλά και ιστορική περίοδο 2013-2016 (μετά από την οποία μας ήρθε στην Ελλάδα), έμαθε να μην αφήνει να περνάει ποτέ από το μυαλό του η σκέψη «δεν μπορεί να γίνουν χειρότερα τα πράγματα» – γιατί πολύ συχνά γίνονταν!