Οταν ο άνθρωπος παραδίδει πνεύμα σε βαθύτατο γήρας, συνήθως τον αποχαιρετούμε με τη φράση «πέθανε πλήρης ημερών», υπονοώντας ότι τα κατάφερε καλά στη ζωή του ακριβώς επειδή έζησε τόσο πολύ. Διότι πιστεύουμε ότι από ένα χρονικό σημείο και έπειτα ο ανθρώπινος βίος στερείται τις χαρές, ότι του μένει μόνο η απόλαυση να προσθέτει ημέρες στο κοντέρ, κοροϊδεύοντας τον Χάρο.
Σε γενικές γραμμές έτσι έχουν τα πράγματα βέβαια, όμως υπάρχουν και οι εξαιρέσεις. Στην περίπτωση που εξετάζουμε εδώ η εξαίρεση είναι βρετανική, κάτι που συνιστά μάλλον έναν ιδιότροπο κανόνα. Είναι αυτό που λέμε… «too British». Αλλιώς, με όρους άσχετους με την έννοια του βρετανού sportsman, η περίπτωση του σερ Τομ Μουρ δεν εξηγείται.
Ποιος μπορεί να περάσει όλα του τα ατελείωτα χρόνια αφανής και άσημος, αλλά το τελευταίο έτος της ζωής του να στεφθεί ιππότης; Μόνο ένας Βρετανός! Ποιος μπορεί στα στερνά του να έχει κέφια πρώτα να συγκινηθεί ο ίδιος και μετά να συγκινήσει και άλλους, ένα ολόκληρο έθνος μάλιστα; Και πάλι, μόνο ένας Βρετανός! Βρετανός παλιάς κοπής βέβαια, δουλεμένος και στο (άσβεστο για όσους το έζησαν) καμίνι του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Λογικό είναι λοιπόν το Ηνωμένο Βασίλειο να κλαίει τον παππού του, έπειτα από όλα όσα έκανε αυτός για το Νησί μέσα στο 2020. Ο γερο-Τομ θύμισε στον κόσμο πώς κυβερνούσε η Βρετανία τα κύματα προ ετών (όχι και τόσο πολλών) δείχνοντάς της πώς σήμερα μπορεί να διαχειριστεί τα κύματα της πανδημίας. Εγινε παράδειγμα και έμπνευση και για τους νέους, πώς να το κάνουμε.
Η ειρωνεία, με επίσης βρετανικότατο στυλ, έριξε την αυλαία στη σκηνή του έργου, αφού ο κορονοϊός κατέβαλε τον άξιο γέροντα αδιαφορώντας για τις προσπάθειές του να χαλυβδώσει το βρετανικό ΕΣΥ ώστε να αντιμετωπίσει πιο αποτελεσματικά την πανδημία. Κοίτα, του είπε, καλά είναι τα 33 εκατ. λίρες που μάζεψες, και μπράβο σου, είσαι λεβεντόγερος, παλικάρι, αλλά εγώ θα σε πάρω – το γήρας είναι ο κανόνας από τον οποίο δεν μπορείς να εξαιρεθείς. Και ο γερο-Τομ, προτού εκπνεύσει, χαμογέλασε.
Τώρα, χειρότερα από τον πόελεμο
Ο σερ Τομ Μουρ γεννήθηκε το 1920. Η ένταξή του στον στρατό τού άρεσε «λόγω της συντροφικότητας», όπως έλεγε ο ίδιος, που αναπτύσσεται στους κόλπους του. Εγινε υπολοχαγός και υπηρέτησε στην Ασία, κατόπιν έλαβε τον βαθμό του λοχαγού. Η έννοια του στρατιωτικού καθήκοντος συνδέεται άμεσα με την πρωτοβουλία του να συγκεντρωθούν χρήματα για την Υγεία, τον περασμένο Απρίλιο, κατά το πρώτο κύμα της πανδημίας. Συγκρίνοντας πόλεμο και κορονοϊό, ο Μουρ πίστευε ότι η πανδημία της Covid-19 είναι δυσκολότερο πρόβλημα, αφού «δεν θα γνωρίζουμε αν, τελικά, θα έχουμε νικήσει τον εχθρό, γιατί εδώ δεν είναι οι δύο ατομικές βόμβες η λύση».
Η αποστρατεία του συνδυάστηκε με διάφορες δουλειές γύρω από την οικοδομή και τις πωλήσεις υλικών. Υπήρξε λάτρης της μοτοσικλέτας, ενώ αυτοκίνητο οδηγούσε μέχρι πολύ πρόσφατα. Παντρεύτηκε δύο φορές και απέκτησε τέκνα και εγγόνια. Ο Τομ έλεγε ότι παραστάθηκε στη δεύτερη γυναίκα του όταν τα τελευταία χρόνια της ζωής της τα πέρασε ως τρόφιμος οίκου ευγηρίας και ότι λυπήθηκε πολύ που ο κορονοϊός στέρησε τη χαρά της επίσκεψης στους τροφίμους των γηροκομείων. Ελεγε, επίσης, ότι η γυναίκα του του έλεγε: «Αν δεν έρχεσαι να με βλέπεις κάθε μέρα, θα πεθάνω…» Μέχρι την τελευταία ημέρα της ζωής του ομολογούσε ότι του έλειπαν οι δικοί του άνθρωποι, οι παλιοί, της νιότης του, η μάνα του, ο πατέρας του, ο παππούς του… Ο Τόμας ήταν τρυφερός άνθρωπος.
Την έμπνευση για τη συγκέντρωση χρημάτων υπέρ του βρετανικού ΕΣΥ τού την έδωσε η δική του εμπειρία νοσηλείας, το 2019, με πολλαπλά κατάγματα και διάτρηση πνεύμονος, αλλά και με καρκίνο του δέρματος. Το κοίταγμά του στον κόσμο ήταν παλιό, κάποιου άνδρα που ακόμα φορούσε τη γραβάτα του και το σακάκι του, ενώ οι γύρω του κυκλοφορούσαν με τρύπια τζιν και φανέλες. Εβλεπε τηλεόραση, αλλά δεν του άρεσαν «τα άθλια πράγματα που είναι γεμάτα βία και φόνους». Διάβαζε πάντα την εφημερίδα του και ακολουθούσε τη ρουτίνα του στη διατροφή και στην κίνηση. Οι κόρες του δηλώνουν ότι υπήρξε «στωικός», και όλοι συμφωνούν ότι διέθετε ήθος, ευγενικούς τρόπους, σεμνότητα, καλό χιούμορ και αισιοδοξία.
Στην οικογενειακή δήλωση με την οποία ανακοινώθηκε ο θάνατός του διαβάζει κανείς: «Τον τελευταίο χρόνος της ζωής του ο πατέρας μας αναζωογονήθηκε και βίωσε πράγματα που μόνο να τα ονειρευτεί μπορούσε. Ηταν απίστευτος πατέρας και παππούς, και θα μείνει ζωντανός στις καρδιές μας για πάντα». Από όλο του το σόι μόνο τρία άτομα μπόρεσαν να είναι δίπλα στο κρεβάτι του, και ακόμη ένα επικοινώνησε μαζί του μέσω βιντεοκλήσης.
Στο άκουσμα της είδησης για τον θάνατο του Μουρ πολλοί επώνυμοι Βρετανοί εξέφρασαν την οδύνη τους. Ενδεικτικά παραθέτουμε τρεις δηλώσεις, οι οποίες αποκαλύπτουν το εύρος της επίδρασης που άσκησε το 2020 ο Μουρ σε όλα τα στρώματα και σε όλες τις κουλτούρες της βρετανικής κοινωνίας.
Ο παλαίμαχος ποδοσφαιριστής της Εθνικής Αγγλίας Γκάρι Λίνεκερ είπε: «Τι υπέροχη ζωή έζησε, με το φινάλε υπέροχο τον τελευταίο χρόνο. Ενας εθνικός θησαυρός και ένας ήρωας». Και ο νέος ηγέτης των Εργατικών Κέιρ Στάρμερ συμπλήρωσε: «Είναι απίστευτα λυπηρό νέο. Σε περίοδο εθνικής κρίσης ο Τομ Μουρ έδωσε πρώτη θέση στους άλλους, έγινε φάρος ελπίδας για εκατομμύρια. Η Βρετανία έχει χάσει έναν ήρωα». Για λογαριασμό των Τόρις και της κυβέρνησης Μπόρις Τζόνσον ο υπουργός Υγείας Ματ Χάνκοκ δήλωσε ότι ο Μουρ «αποτέλεσε έμπνευση για όλους τους Βρετανούς».
Καθένας με την ώρα του
Υστερα από την καμπάνια του για τη συλλογή χρημάτων υπέρ του τομέα της Υγείας ο Μουρ ήρθε αντιμέτωπος με τη δημοσιότητα. Στις κοινότοπες ερωτήσεις των λονδρέζικων ταμπλόιντ, για το πώς και το γιατί της μακροημέρευσής του, ο Μουρ απαντούσε ανεπιτίδευτα, σαν φυσιολογικός άνθρωπος που ήταν, ότι δεν έχει καμία συνταγή να τους δώσει. Ελεγε απλώς ότι πιστεύει ακραδάντως πως «το αύριο θα είναι καλύτερο από το παρόν, ακόμη και αν τώρα έχουμε λιακάδα»! Δεν φοβόταν μήπως προσβληθεί από τον κορονοϊό και δήλωνε ήσυχος: «Ο καθένας έχει τη σειρά του, θα συμβεί κάποια στιγμή».