Στην εποχή των πανδημιών, ο Covid-19 εισέβαλε στη ζωή μας και απειλεί να γράψει εξ αρχής το αλφαβητάρι της καθημερινότητάς μας. Το γνωρίζουμε, άλλωστε, όλοι μας από πρώτο χέρι. Τίποτα δεν θα μείνει το ίδιο – τα πάντα αλλάζουν και θα συνεχίσουν να αλλάζουν με δραματικό τρόπο. Στη δουλειά, τις μετακινήσεις και τα ταξίδια, τις συναλλαγές και τα ψώνια, το φαγητό, την άθληση και τη ψυχαγωγία.
Ο Covid-19 ήταν η κύρια αιτία να νομιμοποιηθούν στην πράξη μέσα σε λίγα μόλις 24ωρα μορφές και τρόποι που σε άλλες εποχές θα συναντούσαν πολυποίκιλες αντιδράσεις και συγκρούσεις. Πάρτε ως παράδειγμα την εκτεταμένη χρήση της εξ αποστάσεως εργασίας.
Μόνο και μόνο το νούμερο του ΟΤΕ κάνει τη διαφορά: 13.00ο υπάλληλοι του ομίλου παροχής τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών θα δουλεύει για τις επόμενες μέρες και για όσο απαιτήσουν οι έκτακτες συνθήκες από το σπίτι τους αξιοποιώντας τα εργαλεία της τεχνολογίας που θα έχουν στη διάθεσή τους.
Εξ αποστάσεως εργασία αλλά και εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Η υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων Νίκη Κεραμέως, μιλώντας στον ραδιοφωνικό σταθμό του Αθηναϊκού-Μακεδονικού Πρακτορείου Ειδήσεων «Πρακτορείο 104,9 FM», επισήμανε ότι το υπουργείο σκοπεύει να χρησιμοποιήσει την εξ αποστάσεως εκπαίδευση στην παρούσα κατάσταση, με στόχο να διατηρηθεί η στενή επαφή των φοιτητών και των μαθητών με την εκπαιδευτική διαδικασία.
Πριν από λίγες ημέρες ένα καλός φίλος μου έστειλε ένα email για τη δημιουργική και παραγωγική εργασία ενός δασκάλου που γνωρίζει ως γονέας μαθητών δημοτικού σχολείου.
Μου έγραφε τα εξής:
«Ο κ. Κωνσταντίνος Πανούσης είναι δάσκαλος της Β’ Δημοτικού του Πειραματικού Σχολείου Πανεπιστημίου Αθηνών και η εργασία του στο σχολείο αποτελεί παράδειγμα για τα υπόλοιπα σχολεία της χώρας.
Εδώ και αρκετά χρόνια εφαρμόζει το πρόγραμμα της Ανοιχτής Τάξης, όπου μέσω iPad οι μαθητές βιώνουν μία διαφορετική εμπειρία μάθησης. Δεν πρόκειται απλώς για ένα τεχνολογικό project, αλλά κυρίως αποτελεί μία τομή στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την εκπαίδευση στην Ελλάδα (και όχι μόνο).
Ενδεχομένως κάποιος θα θεωρούσε άτοπο να μιλήσουμε για τις καινοτομίες που παράγονται μέσα στις τάξεις του κ. Πανούση την δεδομένη στιγμή (λόγω κλειστών σχολείων) όμως νομίζω το αντίθετο: είναι τώρα η στιγμή να αποδείξουμε πως μόνο οι ψηφιακά έτοιμες τάξεις μπορούν να υιοθετήσουν άμεσα ψηφιακά εργαλεία, αφού έχει προηγηθεί εξοικείωση και εκπαίδευση των μαθητών και των γονέων (και ασφαλώς του δασκάλου).
Νομίζω πως θα ήταν χρήσιμο για τον δημόσιο διάλογο να γράψουμε πού θα βοηθήσει την κοινή γνώμη να κατανοήσει πως η τεχνολογία δεν είναι κάτι που απλώς αγοράζεται και εγκαθίσταται, αλλά κυρίως κάτι που βιώνεται.
Και ακριβώς αυτό κάνει η Ανοιχτή Τάξη του κ. Πανούση».
Μέσω φίλων εκπαιδευτικών βρήκα επαφή με τον δάσκαλο και μίλησα μαζί του. Ας είναι καλά το Viber…
Ξεκινώ από τα στοιχεία ταυτότητας του εκπαιδευτικού. Ο Κωνσταντίνος Πανούσης εργάζεται τα τελευταία δώδεκα χρόνια στο Πειραματικό Δημοτικό Σχολείο του Πανεπιστημίου Αθηνών – ΠΣΠΑ έχοντας συνολικά 32 χρόνια αδιάλειπτη προϋπηρεσία στη σχολική αίθουσα.
Ο ίδιος ήταν εισηγητής σε συνέδρια και ημερίδες, με δημοσιεύσεις, συνεργασίες με άλλα σχολεία και διοργάνωση επιμορφωτικών ημερίδων, ενώ διακρίνεται από πάθος ζωής για τη βελτίωση της διδακτικής διαδικασίας επιχειρώντας την ανθρωποκεντρική αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών με υλοποίηση διδασκαλίας «Ανοιχτή Τάξη – iPad 1:1», επιδιώκοντας τον αναγκαίο μετασχηματισμό της διδακτικής και μαθησιακής διαδικασίας στον 21ο αιώνα.
Με λίγα λόγια, ένας δάσκαλος που εφάρμοσε στη πράξη εδώ και χρόνια ένα διαφορετικό τρόπο επαφής και προσέγγισης της γνώσης από τους μαθητές αξιοποιώντας τις δυνατότητες της τεχνολογίας και της κάθε φορά εξέλιξης της. Μάλιστα, ο ίδιος ξεκίνησε να εφαρμόζει τις μεθόδους τους χρησιμοποιώντας τα netbooks σε μαθητές σχολείων πολύ μακριά από το ιδιαίτερο περιβάλλον ενός Πειραματικού Σχολείου.
Από τη συζήτησή μας –με τη βοήθεια της πλατφόρμας του Viber– εκείνο που συγκράτησα πάνω από όλα δεν ήταν η εκτεταμένη χρήση της τεχνολογίας και των έξυπνων συσκευών που έχουν στη διάθεση τους οι μαθητές –με κόστος πληρωμένο από τους γονείς τους– αλλά η επιμονή ενός δασκάλου να οργανώνει, να επιμελείται και να προσφέρει ψηφιακό περιεχόμενο που ενισχύει την εμπειρία και δημιουργεί μια νέα ενότητα ανάμεσα στη παραδοσιακή αίθουσα διδασκαλίας, τον δημόσιο χώρο και τον ψηφιακό κόσμο των γνώσεων.
Η συζήτηση μας είχε νόημα από τη στιγμή που χιλιάδες μαθητές βρίσκονται σπίτι τους και χρειάζονται ερεθίσματα για να κρατήσουν την επαφή τους με την εκπαιδευτική διαδικασία.
Αποφεύγω τις ερωτήσεις και τις απαντήσεις και γι’ αυτό παραθέτω όλα εκείνα που συγκράτησα από τον λόγο του δασκάλου καθώς θα μου έκαναν εντύπωση διαβάζοντας μια παραδοσιακή συνέντευξη.
Έχουμε και λέμε:
– Τα παιδιά είναι ιθαγενείς του ψηφιακού κόσμου και εξοικειώνονται με τις ψηφιακές συσκευές που τις θεωρούν αναπόσπαστο μέρος της ζωής τους. Τα σχολεία οφείλουν να επικυρώνουν τις εμπειρίες που έχουν ήδη τα παιδιά από το περιβάλλον τους και να επεκτείνουν περαιτέρω τις βασικές τους ικανότητες. Βεβαίως, αυτό απαιτεί και την κινητοποίηση των εκπαιδευτικών που θα πρέπει να αναλάβουν πρωτοβουλίες. Έτσι σήμερα που έκλεισαν τα σχολεία -και θ’ αργήσουν να ανοίξουν- η εξ αποστάσεως εκπαίδευση θα αποτελούσε μια αξιόπιστη λύση. Όμως, η εκπαιδευτική κοινότητα δεν είναι έτοιμη να την αξιοποιήσει, ανεξάρτητα από τις ευθύνες της πολιτείας. Δεν μπορεί να υπάρξει αποτελεσματική εξ αποστάσεως εκπαίδευση, χωρίς προσωπική εργασία των δασκάλων που απαιτεί μόχθο και διάθεση σημαντικού χρόνου. Επιπλέον, είναι απαραίτητη η προσωπική σχέση και επαφή δασκάλου με τον μαθητή του.Αυτό δεν υφίσταται, άρα δεν μπορεί να υπάρξει σοβαρό εγχείρημα.
– Σήμερα χρειάζεται ένα ευέλικτο και ανατροφοδοτικό περιβάλλον στην εκπαίδευση. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την οργανωμένη και μεθοδική αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών και ειδικότερα του mobile learning που δημιουργεί περιβάλλον μάθησης, το οποίο προσαρμόζεται σε ατομικά στιλ μάθησης και ενθαρρύνει τη συνεργασία και την ομαδική εργασία.
– Η επικοινωνία και η αλληλεπίδραση πρέπει να θεωρούνται αυτονόητες στο σημερινό σχολείο.Η αξιοποίηση του mobile learning επιφέρει τα ακόλουθα θετικά αποτελέσματα: Ερέθισμα, κίνητρο. Ευκολότερη πρόσβαση, διαχείριση και ανταλλαγή πληροφοριών. Προώθηση της μάθησης και των επιδόσεων. Δυνατότητα εφαρμογής ενός ευρύτερου φάσματος στρατηγικών διδασκαλίας. Προώθηση εξατομικευμένης μάθησης. Βελτίωση της εμπειρίας ανάγνωσης. Ενθάρρυνση της επικοινωνίας και της συνεργασίας μεταξύ των μαθητών. Ευκολία και βελτίωση γραπτών εργασιών. Ενίσχυση της δημιουργικότητας των μαθητών. Μάθηση οπουδήποτε και οποιαδήποτε στιγμή. Διευκόλυνση της αξιολόγησης των μαθητών, όπως και της αυτοαξιολόγησής τους. Βελτίωση της ποιότητας της παιδαγωγικής υποστήριξης. Καλύτερη οργάνωση της σχολικής εργασίας και των καθηκόντων. Ευκαιρίες για τους μαθητές να κάνουν ευέλικτες και ζωντανές παρουσιάσεις πολυμέσων. Υποστήριξη και εναλλακτικοί τρόποι μάθησης για μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες . Ανάπτυξη κριτικής σκέψης
– Eίναι απαραίτητο το mobile learning να αποτελέσει εργαλείο σε μια ανθρωποκεντρική και μετασχηματιστική προσέγγιση που θα υλοποιεί δράσεις φιλαναγνωσίας, θα ανεβάζει θεατρικές παραστάσεις, θα οργανώνει βιωματικές δράσεις σε αρχαιολογικά και περιβαλλοντικά ορόσημα του τόπου με ζωντανή μετάδοση για τους γονείς και GPS, θα προωθεί τη ρητορική ικανότητα, θα αναπτύσσει τη γραπτή και προφορική έκφραση, θα προάγει την ερευνητική μεθοδολογία και θα αξιοποιεί τα ενδιαφέροντα και τα ταλέντα των μαθητών δημιουργώντας το σχολείο των ονείρων μαθητών και δασκάλων.
– Κυρίαρχος στόχος της εκπαιδευτικής διαδικασίας πρέπει να είναι η προαγωγή του ανθρωπιστικού χαρακτήρα της μάθησης. Μεγάλος στόχος θα πρέπει να είναι η καλλιέργεια του επιπέδου πολιτισμού που πρέπει να διαθέτουν οι σημερινοί μαθητές, οι αυριανοί πολίτες τούτης της χώρας. Όλα αυτά αποτελούν περιεχόμενο της Ανοιχτής Τάξης – iPad 1:1 που υλοποιείται εδώ και 12 έτη και αποτελεί την πεμπτουσία ενός εκπαιδευτικού οράματός για τη διδασκαλία και τη μάθηση στον 21ο αιώνα.Η εν κινήσει βιωματική διδασκαλία σε χώρους ιστορικού και αρχαιολογικού ενδιαφέροντος βοηθά τους μαθητές στην ιστορική πρόσληψη μετασχηματίζοντας το μάθημα της Ιστορίας σε εμπειρική και δημιουργική διαδικασία. Οι δράσεις οργανώνονται κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να βοηθούν τον μαθητή να εξοικειώνεται με την ιστορική γραμμή αντικρίζοντας το παρελθόν του, όπως και να ανασυνθέτει την ιστορική εικόνα χρησιμοποιώντας όλες τις ιστορικές πηγές. Αναφέρω τις “εν κινήσει” ιστορικές και αρχαιολογικές δράσεις που πραγματοποιεί η Ανοιχτή Τάξη και καλύπτονται με ζωντανή κάλυψη και GPS για τους γονείς: Ιωάννης Καποδίστριας στο Ναύπλιο.Αρχαία Επίδαυρος. Μυστράς. Βεργίνα – Πέλλα – Δίον. Δελφοί. Ολυμπία. Αρχαία Μεσσήνη. Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού της Θεσσαλονίκης. Ορόσημα της Αθήνας (γνωρίζω την πόλη μου). Συνήθως, τις δράσεις ακολουθούν ημερίδες των μαθητών στο Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού.
– Η Ανοιχτή Τάξη – iPad 1:1 είναι μία τάξη με διαφανείς πορώδεις τοίχους που όλα τα μέλη της βρίσκονται σε μια συνεχή αλληλεπίδραση. Υπηρετεί το σύγχρονο σχολείο που οφείλει να στοχεύει σε αλλαγή προτύπων και νοοτροπίας για την κοινωνία, την εκπαίδευση και τον δάσκαλο.Ένα σχολείο που θα προωθεί το πάθος για μάθηση και όχι την εμμονή στην άκαμπτη εξέταση.
– Οι γονείς του 21ου αιώνα αποτελούν ένα σημαντικό κρίκο γιατί θα πρέπει να είναι αρωγοί στην προσπάθεια για ένα καλύτερο και σύγχρονο σχολείο. Είναι υποχρέωση των σημερινών γονέων η υποστήριξη των νέων μεθόδων διδασκαλίας και μάθησης. Να απαιτούν με δυναμισμό τις νέες διδακτικές μεθόδους και να μην αρκούνται σε αναχρονιστικές πρακτικές. Να κατανοούν ότι οι νέες διδακτικές πρακτικές επικεντρώνονται πολύ στη διαφοροποιημένη και εξατομικευμένη εκπαίδευση ευνοώντας την εξέλιξη και την επίδοση του μαθητή. Ίσως να απαιτείται να γίνουν και μαθητές για να μυηθούν στη νέα πραγματικότητα. Επίσης, μπορούν να έχουν συνεχή ενημέρωση για την εκπαιδευτική διαδικασία.
Οι επισημάνσεις του δασκάλου αποτελούν τροφή για σκέψη αλλά και αφορμή για μια δημόσια διαβούλευση που χρειάζεται να γίνει στην ελληνική κοινωνία για τα παιδιά που ζουν, μαθαίνουν και αγωνίζονται για το δικό τους μέλλον την εποχή των επιδημιών.