Ο πρόεδρος του Ισραήλ Ισαάκ Χέρτσογκ είναι μάλλον αυτός που το είπε πιο ξεκάθαρα από οποιονδήποτε άλλον: «Είναι ένα ολόκληρο έθνος εκεί έξω που είναι υπεύθυνο. Δεν είναι αλήθεια, αυτή η ρητορική για αμάχους που δεν γνωρίζουν, που δεν εμπλέκονται, δεν είναι καθόλου αλήθεια. Θα μπορούσαν να είχαν ξεσηκωθεί, θα μπορούσαν να είχαν πολεμήσει εναντίον αυτού του σατανικού καθεστώτος που κατέλαβε τη Γάζα με πραξικόπημα».
Η θέση του είναι ότι η ευθύνη για τις αιματηρές και αποτρόπαιες επιθέσεις της Χαμάς κατά τους Ισραήλ δεν βαραίνει μόνο την ισλαμιστική οργάνωση, αλλά τα 2,3 εκατομμύρια Παλαιστίνιους που ζουν στη Λωρίδα της Γάζας. Με βάση αυτή την υπόθεση, υφίσταται μια «συλλογική ενοχή», η οποία καθιστά θεμιτή την επιβολή μιας «συλλογικής τιμωρίας».
Συλλήβδην και οργισμένα κατά των Παλαιστινίων της Λωρίδας έβαλε και ο σκληροπυρηνικός υπουργός Αμυνας του Ισραήλ, Γιόαβ Γκάλαντ: αφού διέταξε την πολιορκία της Γάζας, δήλωσε ότι «πολεμάμε ανθρώπινα ζώα και ενεργούμε ανάλογα».
Εκτοτε το Ισραήλ βομβαρδίζει νυχθημερόν τη Γάζα και, όπως γράφει ο Γιόνα Σεπ στο Intelligencer, «αυτές δεν είναι ενέργειες μιας κυβέρνησης που ενδιαφέρεται υπερβολικά για τη διάκριση μεταξύ αμάχων και στρατιωτικών στόχων». Σύμφωνα με το υπουργείο Υγείας της Γάζας, έως σήμερα έχουν σκοτωθεί περισσότεροι από 6.5000 άνθρωποι, εκ των οποίων περί τους 2.700 ήταν μικρά παιδιά.
Το ενδεχόμενο ο αριθμός αυτός να μην ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα (όπως ανέφερε και ο Τζο Μπάιντεν την Τετάρτη) σίγουρα δεν μπορεί να αποκλειστεί. Ομως η έκταση της καταστροφής και η ένταση των βομβαρδισμών δικαιολογούν σίγουρα έναν τόσο τραγικό απολογισμό.
Οπως γράφει ο Αλεσάντρο Τρότσινο της Corriere della Sera, το ζήτημα της συλλογικής ευθύνης είναι χαρακτηριστικό δικτατορικών καθεστώτων, ειδικά εκείνων που κατακτούν την εξουσία μέσω εκλογών ή, μάλλον, μέσω μιας διαδικασίας που προσομοιάζει με εκλογές. Αυτό στη Γάζα συνέβη το 2006.
Τη χρονιά μετά την αποχώρηση των ισραηλινών δυνάμεων και των εποίκων από τη Λωρίδα, η Εθνική Παλαιστινιακή Αρχή (η οποία εξακολουθεί να κυβερνά τη Δυτική Οχθη) προκήρυξε εκλογές σε όλα τα παλαιστινιακά εδάφη και το αποτέλεσμα ήταν συγκλονιστικό. Η Χαμάς επικράτησε με ποσοστό 44,45% (440.409 ψήφοι) και 74 έδρες, ενώ η Φατάχ κατέλαβε τη δεύτερη θέση με ποσοστό 41,43% (410.554) και 45 έδρες. Φαινομενικά, λοιπόν, η πλειοψηφία του παλαιστινιακού λαού έδωσε την ψήφο της σε μια οργάνωση που θέλει να καταστρέψει το Ισραήλ. Ηταν όμως τότε αυτό το πρωταρχικό κίνητρο των ψηφοφόρων;
Σύμφωνα με τους αναλυτές, το βασικό κίνητρο των Παλαιστινίων δεν ήταν ο αφανισμός του Ισραήλ, που μόλις είχε αποδώσει στη Γάζα την ελευθερία της, αλλά η υπόσχεση της Χαμάς –η οποία συστάθηκε το 1987 ως παρακλάδι της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και ως «φιλανθρωπική» οργάνωση– να απαλλάξει τη χώρα από τη διαφθορά και να βελτιώσει την εσωτερική ασφάλεια.
Οπως εξήγησε ο Μουσταφά Μπαργκούτι (επικεφαλής της Παλαιστινιακής Εθνικής Πρωτοβουλίας του «δημοκρατικού τρίτου πόλου», όπως αυτοσυστήνεται, στην παλαιστινιακή πολιτική, που αντιτίθεται τόσο στη Φατάχ όσο και στη Χαμάς) μιλώντας στο CNN, στις εκλογές του 2006 οι Παλαιστίνιοι «κυρίως ψήφισαν κατά της Φατάχ, κατά της διαφθοράς, κατά του νεποτισμού, κατά της αποτυχίας της ειρηνευτικής διαδικασίας και κατά της έλλειψης ηγεσίας». Αρα, η ψήφος υπέρ της Χαμάς ήταν περισσότερο ψήφος κατά της Φατάχ παρά κατά του Ισραήλ.
Η Χαμάς, φυσικά δεν υπήρξε ποτέ φιλανθρωπική οργάνωση, ούτε καν στην αρχή, αλλά κατάφερε να εξασφαλίσει τη λαϊκή συναίνεση οργανώνοντας συσσίτια για απόρους Παλαιστίνιους και ιδρύοντας νοσοκομεία. Τη χρονιά μετά τις εκλογές η Χαμάς, η οποία ευθυνόταν ήδη για τρομοκρατικές ενέργειες εναντίον του Ισραήλ, αποκάλυψε πλήρως τις προθέσεις της και μετά από μια σύντομη εμφύλια σύρραξη έδιωξε τη Φατάχ από τη Γάζα.
Με στόχο την απομόνωση της Χαμάς, το Ισραήλ αντέδρασε προβαίνοντας στον αποκλεισμό της Λωρίδας, γεγονός που ενέτεινε περαιτέρω τα δεινά των πολιτών της. Οπως έγραψε ο Ρόμπερτ Σάτλοφ, εκτελεστικός διευθυντής της δεξαμενής σκέψης Washington Institute for Near East Policy, σήμερα «οι Παλαιστίνιοι της Γάζας είναι παγιδευμένοι ανάμεσα στο σφυρί της θηριωδίας της Χαμάς και στο αμόνι της δίκαιης τιμωρίας του Ισραήλ».
Το 2006 η Χαμάς επικράτησε με λιγότερες από 30.000 ψήφους διαφορά από τη δεύτερη Φατάχ, ενώ «σε καμία περιοχή της Γάζας η Χαμάς δεν κέρδισε την πλειοψηφία των ψήφων», όπως παρατήρησε πρόσφατα η Λάρα Φρίντμαν, πρόεδρος της αμερικανικής ΜΚΟ Foundation for Middle East Peace.
Από τότε, όμως, οι Παλαιστίνιοι δεν κλήθηκαν ποτέ ξανά να εκφράσουν τη βούλησή τους μέσω εκλογών, ενώ σήμερα τα παιδιά αποτελούν περίπου το ήμισυ του πληθυσμού της Γάζας, το οποίο σημαίνει ότι μόνο μια μερίδα του συνόλου των πολιτών της Γάζας έχει ψηφίσει τη Χαμάς. Επιπλέον, σύμφωνα με δημοσκόπηση που πραγματοποιήθηκε μετά τις εκλογές του 2006, «τα τρία τέταρτα των παλαιστινίων ψηφοφόρων ήθελαν η Χαμάς να αλλάξει τη θέση της για το Ισραήλ και περίπου το 80% υποστήριξε μια ειρηνευτική συμφωνία».
Οι σημερινές δημοσκοπήσεις είναι πιο σύνθετες, αλλά απέχουν πολύ από το να καταδείξουν μια παγιωμένη άποψη υπέρ της Χαμάς. Οπως αναφέρει ενδεικτικά ο Γιόνα Σεπ του Intelligencer, σε δημοσκόπηση που πραγματοποίησε το The Washington Institute for Near East Policy τον περασμένο Ιούλιο, το 57% εξέφραζε θετική γνώμη για τη Χαμάς, αλλά ακόμα περισσότεροι είχαν θετικές απόψεις, τόσο για τη Φάταχ όσο και για άλλες ένοπλες ομάδες.
Ομως ποσοστό μεγαλύτερο του 60% υποστήριξε τη διατήρηση της εκεχειρίας με το Ισραήλ από τη Χαμάς και το 50% είπε ότι η Χαμάς θα πρέπει να σταματήσει να ζητά την καταστροφή του Ισραήλ και να ταχθεί υπέρ μιας λύσης δύο κρατών. Μια άλλη, πρόσφατη δημοσκόπηση, του Παλαιστινιακού Κέντρου Ερευνών Πολιτικής και Ερευνας, έδειξε ότι το 77% των κατοίκων της Γάζας επιθυμεί τη διεξαγωγή βουλευτικών και προεδρικών εκλογών στα παλαιστινιακά εδάφη, αν και το 67% πιστεύει πως κάτι τέτοιο δεν πρόκειται να συμβεί σύντομα.
Αν διεξάγονταν σήμερα εκλογές, πρώτη θα ερχόταν η Χαμάς με ποσοστό 34% έναντι 31% της Φατάχ, αλλά το 43% των Παλαιστινίων πιστεύει ότι καμία από τις δύο ομάδες δεν είναι άξια να τους εκπροσωπεί. Το 59% των πολιτών της Λωρίδας της Γάζας παραδέχτηκε επίσης ότι φοβάται να ασκεί κριτική στην κυβέρνηση της Χαμάς.
Θα μπορούσαν, λοιπόν, οι πολίτες της Γάζας να ξεσηκωθούν κατά της Χαμάς, όπως ανέφερε ο πρόεδρος του Ισραήλ; «Πολλοί κάτοικοι της Γάζας θα προτιμούσαν να μην κυβερνώνται από μαχητές της Χαμάς, αλλά δεν μπορούν έτσι απλά να ξεκινήσουν μια εκστρατεία για να τους ξεφορτωθούν – όχι χωρίς σοβαρούς κινδύνους για τη ζωή, τα μέσα διαβίωσης και τις οικογένειές τους.
»Αφενός είναι πολύ απασχολημένοι, παλεύοντας να επιβιώσουν μέρα με τη μέρα. Αφετέρου η Χαμάς εδραιώνει την εξουσία της μέσω του υπερμεγέθους ρόλου που διαδραματίζει στην οικονομία της Γάζας: είναι η μόνη οργάνωση που μπορεί να πληρώνει αξιόπιστα μισθούς, διατηρεί τον ασφυκτικό έλεγχο της ροής βοήθειας από το εξωτερικό και κρατάει τη Γάζα σε εξάρτηση από το Ισραήλ για νερό και ηλεκτρισμό, αρνούμενη να κατασκευάσει υποδομές αντί για πυραύλους. Εάν η ικανότητά σας να ταΐζετε την οικογένειά σας εξαρτάται από την προστασία της Χαμάς, ακόμα κι αν θέλετε να αντισταθείτε σε αυτήν, γιατί να το ρισκάρετες;» απαντά ο Γιόνα Σεπ.