Η ευρεία έννοια του όρου «ενδημικός» δεν είναι η ίδια με την επιστημονική και έτσι οι ειδικοί παραμένουν διχασμένοι σχετικά με το πώς θα εξελιχθεί το μέλλον του κορονοϊού και πώς αυτό θα γίνει κατανοητό για το κοινό.
Τι καταλαβαίνει κάποιος όταν διαβάζει ότι ο κορονοϊός θα γίνει ενδημικός; Οτι είναι κάτι που δεν θα υπάρχει μόνιμα στη ζωή μας, δεν θα μας απασχολεί στην καθημερινότητά μας, αλλά θα εμφανίζεται συχνά, όπως ακριβώς η γρίπη. Βέβαια, ενδημικός είναι και ένας ιός ο οποίος βρίσκεται μόνιμα σε μία συγκεκριμένη χώρα. Τι από τα δύο είναι το σωστό; Και τα δύο.
Οπως γράφει η βρετανική Telegraph, η σημασία της λέξης «ενδημικός» έχει διχάσει ακόμη και τους ειδικούς την τελευταία εβδομάδα.
«Ο κορονοϊός σύντομα θα γίνει ενδημικός, δόξα τω Θεώ», είχε δηλώσει στη Wall Street Journal η Μόνικα Γκάντι, ειδική λοιμωξιολόγος και καθηγήτρια Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, στο Σαν Φρανσίσκο. «Η ευρεία ανοσία, είτε με εμβολιασμό είτε φυσική, θα ελέγξει την πανδημία και θα επαναφέρει τη ζωή μας στο φυσιολογικό».
Δυστυχώς για τη δρα Γκάντι, οι εκτιμήσεις της ήταν πρώιμες. Είχαν δημοσιευτεί τον Σεπτέμβριο, πριν ξεσπάσουν δηλαδή τα πανδημικά κύματα από τις μεταλλάξεις Δέλτα και Ομικρον.
Από την πλευρά της η Χριστίνα Πέιτζελ, καθηγήτρια επιχειρησιακής έρευνας στο University College του Λονδίνου, τονίζει ότι ο αποχαρακτηρισμός της πανδημίας δεν είναι θέμα πολιτικής βούλησης. «Ενας ιός δεν μπορεί να γίνει ενδημικός επειδή το είπε ένας υπουργός ή επειδή αυτή είναι η επιθυμία του κόσμου», παρατηρεί.
«Το μοτίβο της μείωσης εμβολιασμών και οι νέες μεταλλάξεις που αποφεύγουν τα αντισώματα που υπάρχουν, είτε από φυσική νόσηση είτε από εμβόλιο, φαίνεται ότι θα μας καταδικάσουν σε τεράστιες αυξήσεις κρουσμάτων, μία με δύο φορές τον χρόνο», έγραψε στο Twitter η ίδια.
Από την πλευρά της, η δρ Ελενα Σελισμπέρι, γενική ιατρός και καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, πρόσθεσε ότι οι άνθρωποι μπορεί να θέλουν ο ιός να γίνει ενδημικός, αν γίνει όμως, θα το μετανιώσουν.
«Η φυματίωση και η ευλογιά ήταν κάποτε ενδημικές στη Βρετανία. Κάτι, βέβαια, που δεν συνεπάγεται ότι ήταν και ήπιες ως προς τη νόσηση. Απλώς σημαίνει ότι ήταν διαδεδομένες σε μία χώρα», προειδοποίησε η ίδια. Σε αυτήν την περίπτωση, ενδημικός ιός σημαίνει ότι βρίσκεται σε συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή, που μπορεί να περιλαμβάνει μία χώρα ή μία ολόκληρη ήπειρο.
Τι σημαίνει όμως στην πραγματικότητα ότι μία νόσος θα γίνει ενδημική και σε ποιο σημείο βρισκόμαστε όσον αφορά τον κορονοϊό;
Ανάγκη για πιο αυστηρό ορισμό
Ενας από τους πρώτους που είχαν χαρακτηρίσει τον κορονοϊό ενδημικό ήταν ο Φρανσουά Μπαλούξ, καθηγητής Υπολογιστικής Βιολογίας στο University College του Λονδίνου. «Εκ των υστέρων, εμείς οι επιδημιολόγοι θα έπρεπε να είχαμε βρει έναν πιο αυστηρό ορισμό», σχολιάζει ο ίδιος.
Οπως εξηγεί ο Μπαλούξ, ενδημικός, σύμφωνα με το λεξικό, είναι ένας ιός που συναντάται συχνά σε άτομα που ζουν σε μία συγκεκριμένη περιοχή. Μόνο που ο ορισμός αυτός είναι παραπλανητικός. Για τους επιδημιολόγους, ο όρος είναι πιο τεχνικός και σχετίζεται με την αναπαραγωγή ενός ιού.
«Και ουσιαστικά σημαίνει ότι οι καταστάσεις διατηρούνται υπό έλεγχο, από τη στιγμή που η ανοσία στον γενικό πληθυσμό βρεθεί πάνω από ένα συγκεκριμένο ποσοστό. Σε ένα ενδημικό παθογόνο υπάρχει προβλεψιμότητα στο ποσοστό ανοσίας του γενικού πληθυσμού που πρέπει να επιτευχθεί, ωστόσο, με τον κορονοϊό υπάρχει επιπλοκή και το ποσοστό αυτό μία ανεβαίνει και μία κατεβαίνει», λέει ο ίδιος.
Η πραγματικότητα είναι ότι για το πρώτο στέλεχος του κορονοϊού, αυτό της Γουχάν, η ανοσία αγέλης σε μία χώρα θα έπρεπε να φτάσει στο 70%. Ωστόσο, η νέα μετάλλαξη Ομικρον, έχει ανεβάσει το ποσοστό αυτό στο 90%.
Για να είναι αποτελεσματικό, όμως, αυτό το ποσοστό ανοσίας, θα πρέπει να έχει παγιωθεί στην κοινότητα, και όχι να απαιτούνται επαναληπτικές δόσεις. Ωστόσο, τα εμβόλια του κορονοϊού, όπως φαίνεται, δεν έχουν διάρκεια. Επιπλέον, δεν σταματούν ούτε τη μετάδοση ούτε τη νόσηση, απλώς μειώνουν τα ποσοστά θνησιμότητας και βαριάς νόσησης.
Η γρίπη έχει καλές και κακές χρονιές
Ενα καλό παράδειγμα για τον ορισμό του ενδημικού ιού είναι η γρίπη. Τα εποχικά κύματα είναι σε μεγάλο βαθμό προβλέψιμα τα τελευταία χρόνια και διατηρούνται υπό έλεγχο μέσω της φυσικής ανοσίας και των εμβολίων.
Υπάρχουν οι καλές χρονιές, κατά τις οποίες η γρίπη σκοτώνει λίγα άτομα. Υπάρχουν και οι κακές, όπου μπορεί να θέσει σε συναγερμό το σύστημα υγείας.
Ο καθηγητής Μπαλούξ είναι βέβαιος ότι ο Sars-Cov-2 οδεύει προς τη σωστή κατεύθυνση. «Απέχουμε πολύ από το να χαρακτηρίσουμε την κατάσταση τέλεια. Αλλά θα ήταν λάθος να πούμε ότι δεν υπήρξε πρόοδος. Ειδικά τα εμβόλια έχουν σώσει σε τεράστιο βαθμό ανθρώπινες ζωές. Κάθε νέο κύμα αφήνει στον ιό μικρότερα περιθώρια να προκαλέσει εκπλήξεις», σχολιάζει ο ίδιος.
Από την πλευρά του Ανταμ Κουτσάρσκι, αναπληρωτής καθηγητής στη Σχολή Υγιεινής και Τροπικής Ιατρικής του Λονδίνου, εκτιμά ότι θα χρειαστεί περισσότερος χρόνος με τον κορονοϊό, ώστε η κατάσταση να είναι προβλέψιμη.
Ο ίδιος προσθέτει ότι η εξέλιξη του κορονοϊού δεν είναι τέτοια ώστε να μπορέσουμε να προβλέψουμε το μέλλον του. Αυτό θα συμβεί όταν μάθουμε από πού προήλθε η κάθε μετάλλαξη. Προς το παρόν, δεν γνωρίζουμε ούτε από ποιο στέλεχος προήλθε ούτε η Ομικρον ούτε η Δέλτα, ούτε και η παραλλαγή Αλφα.
Περίοδος αβεβαιότητας
Παράλληλα, ο ίδιος εκτιμά ότι έχουμε ακόμα μία (άγνωστο πόσο μεγάλη) περίοδο αβεβαιότητας πριν μπορέσουμε να προβλέψουμε τι θα συμβεί τα επόμενα χρόνια.
«Η εξέλιξη του κορονοϊού μπορεί να κάνει μία μικρή παύση στη μετάλλαξη Ομικρον ή μπορεί να δώσει μία νέα παραλλαγή και να μετατραπεί σε κοινό κρυολόγημα ή κάτι σαν γρίπη. Μπορεί επίσης να κάνει κάτι άλλο που θα μας εκπλήξει».
Προς το παρόν, τα κρούσματα της Ομικρον φαίνεται να σημειώνουν πτώση, περίπου 20 ημέρες από την έναρξη του μεγάλου κύματος που προκαλεί σε κάθε χώρα.
To Σάββατο, η δρ Σούζαν Χόπκινς, επικεφαλής ιατρική σύμβουλος της Υπηρεσίας Ασφαλείας Υγείας της Βρετανίας, δήλωσε ότι ο αριθμός ασθενών είναι σταθερός στο Λονδίνο, παρά τη μείωση των κρουσμάτων.
Με τις εισαγωγές στα νοσοκομεία να ξεπερνούν τις 2.000 την ημέρα και τις περισσότερες προγραμματισμένες εξετάσεις και επεμβάσεις στο Εθνικό Σύστημα Υγείας (NHS) να παραμένουν στην αναμονή, η δρ Χόπκινς ελπίζει ότι ο κορονοϊός θα γίνει ενδημικός στη Βρετανία, σε χαμηλότερα επίπεδα όμως από ό,τι είναι σήμερα.
Διαφορετικά, όπως προτείνουν τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) των ΗΠΑ, ίσως χρειαστούμε μία άλλη λέξη και όχι τη λέξη ενδημικός, για να χαρακτηρίσουμε την κατάσταση του ιού που θα βρίσκεται σε παγκόσμια ύφεση. Μάλιστα, προτείνεται η λέξη «υπερενδημικός», η οποία σημαίνει ότι υπάρχει ένας ιός που επιμένει να προκαλεί υψηλά επίπεδα νόσησης.