Η είδηση του θανάτου της είχε πέσει ως κεραυνός εν αιθρία εκείνο το καυτό απόγευμα του Ιουλίου του 2011. Η Εϊμι Γουάινχαουζ, η πιο ταλαντούχα βρετανίδα τραγουδοποιός της γενιάς της –και εκκολαπτόμενη ντίβα της ποπ– κειτόταν νεκρή στο διαμέρισμά της στο Κάμντεν του Λονδίνου από υπερβολική χρήση αλκοόλ, λίγο πριν κλείσει τα 28 της χρόνια –είχε γεννηθεί 14 Σεπτεμβρίου του 1983.
Το γεγονός ότι έχασε τη ζωή της ενώ ήταν ακόμα στα 27 της, την έκανε το τελευταίο μέχρι σήμερα μέλος μιας ιδιόμορφης κατηγορίας που οι μουσικόφιλοι αποκαλούν «The 27 Club», το οποίο αναφέρεται σε μουσικούς που πέθαναν σε αυτή την ηλικία. Σε αυτό ανήκουν, μεταξύ άλλων, οι Μπράιαν Τζόουνς (κιθαρίστας των Rolling Stones), Τζίμι Χέντριξ, Τζάνις Τζόπλιν, Τζιμ Μόρισον, και ο αυτόχειρας Κερτ Κομπέιν των Nirvana.
Σήμερα, η Γουάινχαουζ εξακολουθεί, κατά γενική συναίνεση, να είναι η πιο επιδραστική ποπ καλλιτέχνιδα του 21ου αιώνα στη Βρετανία. Απολαμβάνει τον σεβασμό όλων των σύγχρονων αστέρων της ποπ, όπως η Λάνα Ντελ Ρέι, ο Σαμ Σμιθ, η Λέιντι Γκάγκα και ο Μπρούνο Μαρς, ενώ η μοναδική Αντέλ της αναγνωρίζει ότι «άνοιξε το δρόμο για καλλιτέχνες σαν εμένα».
Δώδεκα χρόνια μετά τον θάνατό της, η οικογένεια της Εϊμι φέρνει για πρώτη φορά στη δημοσιότητα το άλμπουμ με τις νεανικές της φωτογραφίες και τμήματα των σημειώσεων που κρατούσε από τα εφηβικά της χρόνια. Η δημοσίευση αυτών των ντοκουμέντων από τη βρετανική Telegraph, έρχεται λίγες ημέρες πριν την κυκλοφορία του βιβλίου «Amy Winehouse: In Her Words», που προσφέρει μια ενδελεχή ματιά στα εσώψυχα μιας μουσικής ιδιοφυΐας.
«Μεγαλώνοντας, πάντα τραγουδούσε και χόρευε, εξαφανιζόταν ή αυτοτραυματιζόταν, αλλά παρ’ όλο που ήταν σαν ανεμοστρόβιλος, είχε και μια ήσυχη πλευρά» αναφέρουν στην εφημερίδα οι γονείς της, Τζάνις και Μιτς. «Τότε ήταν που κατέβαινε στο δωμάτιό της και έγραφε και σχεδίαζε στα τετράδια της».
Η Εϊμι είχε εμμονή με τις σημειώσεις από τα προεφηβικά της χρόνια. Τα ημερολόγιά της περιλαμβάνουν προσωπικές σκέψεις, σκίτσα, ιδέες, υψηλές φιλοδοξίες και σχέδια – τα περισσότερα εκ των οποίων δεν πρόλαβε να πραγματοποιήσει. Η Τζάνις θυμάται χαρακτηριστικά περιπτώσεις όπου η κόρη της σταματούσε στη μέση ενός καβγά με τον πατέρα της για να σημειώσει κάτι που της είχε πει – πριν επιστρέψει στα επιχειρήματά της.
«Μετά το θάνατο της Εϊμι αρχίσαμε να εξετάζουμε τα γραπτά και τα σκίτσα που είχε συλλέξει από την πρώιμη παιδική της ηλικία και αρχίσαμε να καταλαβαίνουμε ότι πίσω από την αδιάφορη στάση της η Εϊμι βελτίωνε προσεκτικά το ταλέντο της για χρόνια» λέει στην Telegraph ο Μιτς.
«Μεγαλώνοντας, η κρεβατοκάμαρά της ήταν το καταφύγιό της – ένα μέρος στο οποίο πήγαινε πάντα για να δουλέψει» συμπληρώνει η Τζάνις. «Δεν το γνωρίζαμε τότε, αλλά γέμιζε το ένα μετά το άλλο σημειωματάρια με λίστες και σκίτσα, χάρτες και σχέδια, τα οποία αναθεωρούσε και ενημέρωνε διαρκώς, δουλεύοντας συχνά στην κρεβατοκάμαρά της μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες».
Στα χρόνια που ακολούθησαν, καθώς η Γουάινχαουζ ανέπτυσσε την καριέρα της και ταξίδευε διαρκώς για ηχογραφήσεις και συναυλίες, ένα σημειωματάριο βρισκόταν πάντα κοντά της – για να καταγράφει τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις ιδέες της.
Ενα σκίτσο από τα παιδικά της χρόνια περιλαμβάνει μια ζωγραφιά του εαυτού της να σκέφτεται σημειωματάρια, λάπτοπ και τιμόνια αυτοκινήτου, με ρουμπρίκα «Η Εϊμι Γουάινχαουζ ήθελε απελπισμένα να γίνει δημοσιογράφος». Σε μια κάρτα για τη γιορτή της μητέρας, γράφει στην Τζάνις: «Σε αγαπώ, μανούλα. Επειδή είσαι όμορφη. Αυτός δεν είναι ο μόνος λόγος που σε αγαπώ, αλλά βοηθάει. Με όλη μου την αγάπη, Εϊμι».
Η τραγουδίστρια κατέγραφε τα σχολικά της χρόνια σε ένα λεύκωμα το οποίο ενημέρωνε συνεχώς. Οι ιστορίες της περιγράφουν τις περιπέτειες της στο σχολείο, που περιλαμβάνουν πάντα τις κατσάδες που δεχόταν από τους δασκάλους της. Από την αρχή ήταν εμφανές ότι το σχολείο μάλλον δεν θα την ικανοποιούσε ποτέ. «Βαριέμαι» επαναλάμβανε συχνά στην Τζάνις.
«Οι δάσκαλοι μας έλεγαν ότι ήταν ευφυής και ικανή, ωστόσο πάντα υπήρχε ένα “αλλά”» εξηγεί η μητέρα της. «Αλλά… δεν μπορούσε να καθίσει ήσυχη, ή συμπεριφερόταν άσχημα στην τάξη. Αντίθετα, καταβρόχθιζε ταινίες, μιούζικαλ, μυθιστορήματα, ποίηση – και μουσική. Μπορούσε να απαγγέλλει στίχους και να τραγουδά μελωδίες με μόλις μία ή δύο ακροάσεις. Στο σπίτι της γιαγιάς της, Σίνθια, ήταν περιτριγυρισμένη από τζαζ: από τον Φρανκ Σινάτρα μέχρι την Ελα Φιτζέραλντ. Και στο σπίτι ερμήνευε τραγούδια από την (ταινία μιούζικαλ) “Μέρι Πόπινς” ή εβραϊκές ψαλμωδίες».
Σε ένα άλλο μαθητικό της σημείωμα η Εϊμι δείχνει να αυτοπροσδιορίζεται ως χαρακτήρας. «Μπορεί να είμαι ελαφρώς εκκεντρική και φωνακλού, αλλά αυτό συμβαίνει γιατί λίγοι με γνωρίζουν πραγματικά» γράφει. «Οι περισσότεροι συμμαθητές μου δεν θέλουν να με γνωρίσουν, προτιμούν να πιστεύουν ότι είμαι η τρελή της τάξης».
Πολλά σημειωματάριά της ήταν καλυμμένα με φωτογραφίες που είχε κόψει από περιοδικά – φωτογραφίες του αγαπημένου της καταστήματος, της εποχικής μόδας, της μπάντας ή κάποιας διασημότητας, λέει η Τζάνις. «Πάντα έβλεπε το στυλ. Μέσα έγραφε τραγούδια και αστείες παρατηρήσεις για ανθρώπους που είχε δει σε παμπ και κλαμπ ή οπουδήποτε ταξίδευε. Οι στίχοι των τραγουδιών της τεκμηριώνουν τη ζωή της σαν ημερολόγιο».
Το πιο διάσημο τραγούδι της, το «Rehab», γράφτηκε μετά από μια συνομιλία που είχε με τον Μιτς, πιθανότατα γραμμένη σε ένα σημειωματάριο. Είχε φτάσει στο σπίτι του με τους τότε μάνατζέρ της, οι οποίοι ανησυχούσαν για τον αλκοολισμό της και ήθελαν να την πάνε για επαγγελματική θεραπεία.
«Δεν θέλω να πάω, μπαμπά. Δεν έχω 90 ελεύθερες μέρες!» είχε πει στον Μιτς. «Αρκετά χρόνια αργότερα, αυτή η συνομιλία φιλτραρίστηκε μέσα από τον δημιουργικό φακό της, μονταρίστηκε και ενορχηστρώθηκε για να γίνει νούμερο ένα επιτυχία» σημειώνει η Τζάνις.
Σε ένα σημείωμα από τα 16 της περιγράφει μια λίστα με τις φιλοδοξίες της μόλις γίνει διάσημη. Ανάμεσά τους, να φωτογραφηθεί από τον Ντέιβιντ ΛαΣαπέλ, να γυρίσει μια ταινία όπου θα δείχνει άσχημη (και άλλη μία με συμπρωταγωνιστή τον αμερικανό καρατερίστα Στιβ Μπουσέμι), να γνωρίσει τη Λιζ Τέιλορ και τον Πολ Νιούμαν, να αποκτήσει την κουπ της Μέριλιν Μονρόε και να αποφύγει τις αισθητικές επεμβάσεις.
Η σύνθεση των τραγουδιών της ερχόταν φυσικά, χωρίς πολύ ζόρι. Οταν ο Μιτς τη ρώτησε κάποτε πώς τα συνθέτει –πρώτα τους στίχους και μετά τη μελωδία ή αντίστροφα–, εκείνη γέλασε και του απάντησε: «Ελα, τώρα, μωρέ μπαμπά, είναι εύκολο, ο καθένας μπορεί να το κάνει». Σε ένα σημείωμά της με τίτλο «Ιδέες για τραγούδια» αναφέρει, μεταξύ άλλων:
- Η εξάρτηση του αδελφού μου από εμένα
- Η θέλησή μου να γίνω κοκαλιάρα
- Δεν με θέλει, δεν με συναντά, στην ψύχρα εμφανίζεται με νέα γκόμενα
- Πηγαίνοντας σχολείο με διάσημους ανθρώπους
- Τζιμ – είμαι ελαφρώς τσιμπημένη μαζί του
Σε ένα άλλο ιδιόχειρο σημείωμά της, η Εϊμι γράφει για την αγάπη της για την τζαζ μουσική με τον πιο καθαρό και ποιητικό τρόπο: «Η τζαζ είναι σαν ένα άνετο, φιλόξενο κρεββάτι, σαν ένας συγγενής ή παλιόφιλος». Παρά τις κοριτσίστικες εμμονές της με τη φήμη και τις διασημότητες, η Εϊμι ποτέ δεν αισθάνθηκε άνετα με τη δημοσιότητα. Σε ένα από τα τελευταία της σημειώματα γράφει ξεκάθαρα: «Θέλω να με απολαμβάνουν ως μουσικό και συνθέτρια, όχι ως σελέμπριτι».
Ταυτόχρονα, είχε ένα πληθωρικό αυτοσαρκαστικό χιούμορ, όπως φαίνεται από ένα άλλο νεανικό της σημείωμα:
«Καλές λέξεις που με περιγράφουν
- Φωνακλού
- Αισιόδοξη
- Τολμηρή
- Δραματική
- Μελοδραματική
- Ευφάνταστη
- Αυθόρμητη
- Ανάγωγη και εκνευριστική μέχρι αηδίας»
Η τραγουδίστρια φοβόταν για το μέλλον της και είχε σχεδόν προβλέψει τον θάνατό της. Το 2008, ο προσωπικός βοηθός της, Αλεξ Χέινς, ανέφερε στον βρετανικό Τύπο ότι η τότε 25χρονη Εϊμι φοβόταν πως θα είχε την ίδια τύχη με τους Τζιμ Μόρισον, Μπράιαν Τζόουνς και Κερτ Κομπέιν, που πέθαναν στα 27 τους: «Υπολόγιζε ότι θα γινόταν μέλος του “27 Club”, των ροκ σταρ που πέθαναν σε αυτή την ηλικία. Μου είπε “Εχω την αίσθηση ότι θα πεθάνω νέα”».
Με το βιβλίο – λεύκωμα της να κυκλοφορεί παγκοσμίως στις 31 Αυγούστου, οι γονείς της εξακολουθούν να βρίσκονται αντιμέτωποι με τα ακραία αντίθετα χαρακτηριστικά της ιδιοφυΐας της κόρης τους. «Η φήμη και οι ανεξέλεγκτοι εθισμοί της Εϊμι ανέδειξαν ταυτόχρονα τις τελειομανείς και τις αυτοκαταστροφικές της τάσεις», λέει η Τζάνις στην Telegraph.
«Σπάνια ήταν ευχαριστημένη με μια παράσταση ή μια ηχογράφηση – ήταν πάντα ο χειρότερος κριτικός της. Ο κόσμος είδε το ταλέντο του τυφώνα που ήταν η Εϊμι Γουάινχαουζ, αλλά μέσα σε αυτή την καταιγίδα χάσαμε την όμορφη κόρη μας», συμπληρώνει με παράπονο.