Την περασμένη Πέμπτη, ανήμερα της 49ης επετείου της εισβολής της Τουρκίας στην Κύπρο, φιλοξένησα στην εκπομπή μου «Καθρέφτης», στο Πρώτο Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, τον Ελληνοκύπριο Πέτρο Σουππουρή.
Ηταν 10 χρόνων το 1974. Εζησε όλη τη θηριωδία εκείνων των ημερών. Στη δεύτερη εισβολή του Αυγούστου, τουρκοκύπριοι εξτρεμιστές εκτέλεσαν μπροστά στα μάτια του τους γονείς και τα τρία αδέρφια του.
Ο κ. Σουππουρής σπάνια μιλάει, και ήταν επιφυλακτικός να αποδεχτεί την πρόσκλησή μου. Δεν ήθελε η κουβέντα μας να είναι… ένας επετειακός θρήνος. Ούτε να περιέχει μίσος και θυμό. Μέσα του τα έχει βρει. Πρέπει να συνυπάρξουμε με τους Τουρκοκυπρίους, που και αυτοί ήσαν θύματα της εισβολής, λέει.
Το 2012 απονεμήθηκε σε αυτόν και στον Τουρκοκύπριο Χουσεΐν Ακανσόι, και οι δύο ενεργά μέλη της Δικοινοτικής Πρωτοβουλίας Αγνοουμένων, το Βραβείο του Ευρωπαίου Πολίτη από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Ο κ. Ακανσόι έχασε και αυτός μέλη της δικής του οικογένειας. Ηταν 14 Αύγουστου, στο χωριό Μάραθα της Αμμοχώστου. Ελληνοκύπριοι φανατικοί σκότωσαν μπροστά στα μάτια του τη μητέρα του, τα τέσσερα ανήλικα αδέλφια του, τη γιαγιά του και ακόμα 20 συγγενείς του.
Τι να μαζέψεις άραγε από όλο αυτό το «πράγμα»; Πώς ξανασηκώνεσαι στα δυο σου πόδια; Πού πάς; Πότε φεύγουν, αν ποτέ, οι εφιάλτες;
Ούτε ο ένας, ούτε ο άλλος πήγαν ποτέ σε ψυχοθεραπευτές. Ο Πέτρος και ο τέταρτος αδερφός του, ο Κώστας, που επίσης γλίτωσε από τη σφαγή, μεγάλωσαν με τους θείους τους. Με τη βοήθεια δύο δημοσιογράφων, του Γιάννη Μαρίνου και της Ουρανίας Λαμψίδου, πήραν υποτροφία από το Ιδρυμα Μποδοσάκη και μπόρεσαν να σπουδάσουν. Η ζωή τούς άνοιξε ένα παράθυρο. Ο Κώστας έγινε αστυνομικός, ο Πέτρος πιλότος.
Πέταγε με τις Κυπριακές Αερογραμμές, μέχρι που χρεοκόπησαν και έκλεισαν. Και τώρα είναι κυβερνήτης σε μια ξένη εταιρεία, την Wiz Air. Τον πετύχαμε στη Βουδαπέστη, που είναι πια η βάση του. Με κύρια αρμοδιότητα την εκπαίδευση των πιλότων.
«Οταν πετάω πάνω από την Κύπρο δεν βλέπω ούτε σύνορα ούτε κατοχή. Ετσι είναι η Κύπρος από ψηλά», μας λέει ο Πέτρος, ο οποίος σήμερα σπάνια πετάει εκεί.
«Ανθρωποι σαν και εμένα, που έχουν περάσει πολλά στον πόλεμο, και πάντοτε μιλώ με δικοινοτικά κριτήρια, νιώθουν ότι δεν πρέπει να ξανασυμβούν αυτά τα πράγματα. Ο πόνος, είτε είσαι Τουρκοκύπριος είτε Ελληνοκύπριος, μαύρος ή άσπρος, είναι ίδιος. Δυστυχώς, όμως, υπάρχουν και εκείνοι που είναι πολεμοχαρείς και αρκετά ακραίοι, που δεν έχουν την ανεκτικότητα μέσα στη φιλοσοφία τους».
Τα άγρια φονικά των οικογενειών τους, και του Πέτρου και του Χουσεΐν, έγιναν από φανατικούς των δύο κοινοτήτων. Στη δική του περίπτωση ήταν νεαροί Τ/Κ, που όταν έγινε η εισβολή «είχαν προφανώς και την κάλυψη του τουρκικού στρατού, βρήκαν όπλα και έκαναν ό,τι έκαναν, ίσως και να μιμήθηκαν και Ελληνοκύπριους, που έκαναν ανάλογα εγκλήματα εκείνες τις μέρες» προσθέτει.
Προφανώς, δεν σταθήκαμε και δεν θα σταθούμε στο λεγόμενο blame game, δηλαδή στο «ποιος φταίει». Ποιος ήταν ο πιο εξτρεμιστής από τους δολοφόνους; Αυτοί ή εμείς;…
«Εχετε συγχωρέσει μέσα σας εκείνους που έσφαξαν σχεδόν όλη την οικογένειά σας», ρωτάω τον Πέτρο.
«Βέβαια. Ισως εδώ και αρκετά χρόνια. Το έχω ψάξει και νομίζω πως βρήκα τη ρίζα του κακού. Γιατί δημιουργήθηκε; Πώς απλώθηκε; Αν δεν τα καταλάβεις όλα αυτά, δεν μπορείς να έχεις σωστά συμπεράσματα. Εγώ τους συγχωρώ εκείνους που έκαναν αυτό το έγκλημα στην οικογένειά μου. Δεν ήταν εύκολο. Ηταν όμως ο μόνο τρόπος για να συνεχίσω να ζω, να πάω μπροστά».
Δεν ξέρω πώς και πόσο διαρκεί η μνήμη ενός μικρού παιδιού που έχει υποστεί και ζήσει μια τέτοια κτηνωδία. Δεν μπήκαμε σε αυτή τη συζήτηση. Αλλά ακούγοντάς τον να επανέρχεται ξανά και ξανά στο μοτίβο «της συγχώρεσης και της συνύπαρξης», που μάλλον όνειρο είναι παρά πραγματικότητα, σκέφτομαι ότι κάπου στον δρόμο εκείνης της κόλασης πρέπει να συνάντησε ή να είδε το εναλλακτικό της βίας και της αντιπαλότητας.
«Εάν όμως συνεχίσουμε με αυτό το μίσος, αυτόν τον διαχωρισμό, εμείς από εδώ, εσείς από εκεί, θα βρεθούν σίγουρα την κατάλληλη στιγμή διάφοροι αρχηγοί μας που θα κάνουν τις λάθος πράξεις, και θα βρεθούμε, όχι εμείς, αλλά τα παιδιά μας, τα εγγόνια μας, πάλι σε πόλεμο».
Στον πόλεμο η οικογένεια του Ακανσόι ζούσε σε ένα σύμπλεγμα τριών μικρών χωριών, στον Βορρά. Ελληνοκύπριοι συνέλαβαν τους πατέρες, τους παππούδες και όλους τους άνω των 14 ετών των οικογενειών τους και τους πήραν σε μια πόλη στη Λεμεσό. Ολους τους υπόλοιπους, κάπου 120 γυναικόπαιδα, τους σκότωσαν εκεί. Στη Μαράθα, στον Σανταλάρη και στην Αλόα, τρία μικρά, αμιγώς τουρκοκυπριακά χωριά, βόρεια της Αμμοχώστου.
«Αυτό», λέει ο Πέτρος, «συνέβη μέσα στον Αύγουστο, λίγο πριν γίνει ο σκοτωμός και στο δικό μου σπίτι, στο Παλαίκυθρο… Εχουν περάσει τις ίδιες δυσκολίες και πολλές άλλες οικογένειες. Βρισκόμαστε. Πάμε μαζί σε εκδηλώσεις, σε σχολεία, σε άλλες χώρες, και συζητάμε ανοιχτά. Είναι πράγματι σημαντικό αυτό, γιατί στην Κύπρο όντως δεν λέμε όλη την αλήθεια. Ούτε στα σχολεία. Ούτε πουθενά…»
Του λέω τη γνώμη μου για την έλλειψη πραγματικής βούλησης για λύση του Κυπριακού, τόσο από τον πολιτικό κόσμο όσο και από μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας, που όλο και πιο ανοιχτά εκδηλώνεται υπέρ τού να μείνουν τα πράγματα ως έχουν. Ακόμα και τώρα, που αχνοφαίνεται μια ακόμα προσπάθεια (έτσι συμβαίνει πάντα μετά από εκλογές!), οι ελπίδες είναι ελάχιστες. Απλώς, σε δουλειά να βρισκόμαστε. Να φαίνεται ότι προσπαθούμε. Και αν αποτύχει, ξέρουμε ποιος φταίει…
«Και εγώ είμαι πολύ απαισιόδοξος μετά από τις προσπάθειες που έγιναν για συμφιλίωση και επανένωση του νησιού. Δυστυχώς, υπάρχουν ορισμένοι πολιτικοί αρχηγοί, τους οποίους και αποφεύγω, που δεν πάνε προς το σωστό αλλά προς το ακραίο. Με αποτέλεσμα να διαιωνίζουν αυτά τα μίση, διότι έτσι τους συμφέρει! Ομως ως πολίτες δεν πρέπει να τους το επιτρέψουμε αυτό. Γιατί είναι άξιοι να χάσουμε εντελώς τον τόπο μας».
Κάθε χρόνο, ο Πέτρος Σουππουρής επισκέπτεται τον τόπο όπου μεγάλωσε, ξέγνοιαστα έως τα 10 του, μαρτυρικά από εκεί και ύστερα. Ενας Τουρκοκύπριος μένει στο πατρικό του σπίτι εκεί. Το δικό του είναι στην ελληνοκυπριακή πλευρά. «Με πειράζει που είναι άλλος στο σπίτι μου επί τόσα πολλά χρόνια. Εκτός του ότι απομακρύνεται η ελπίδα της επιστροφής, νιώθω σαν να μου κλέβουν τις αναμνήσεις μου. Και μου αποστερούν τη δυνατότητα να τις μοιραστώ ζωντανά με τα παιδιά μου».
Τρία έχει ο Πέτρος. Τρία ήταν και τα αδερφάκια του που σφάχτηκαν.