Μια γυναίκα 76 ετών πηγαίνει στο γιατρό για τις ετήσιες εξετάσεις της. Ο γιατρός της θυμίζει ότι δεν έχει κάνει κολονοσκόπηση εδώ και 10 χρόνια, ενώ της λέει ότι είναι πια καιρός να σταματήσει τις μαστογραφίες. Πράγματι, οι αμερικανικές κατευθυντήριες οδηγίες αναφέρουν τακτική μαστογραφία για τις γυναίκες από 40 έως 74 ετών, ενώ δεν υποστηρίζουν τον προσυμπτωματικό έλεγχο για καρκίνο του παχέος εντέρου μετά τα 76.
Είναι όμως η ηλικία από μόνη της παράγοντας ικανός να καθορίσει τις προληπτικές εξετάσεις που χρειάζεται ένας άνθρωπος ειδικά μετά τα 65;
Ας δούμε, γράφουν οι New York Times, αν η παραπάνω κυρία γυμνάζεται. Αν έχει χρόνια νοσήματα. Αν υπήρξε καπνίστρια. Αν καπνίζει ακόμη. Και μέχρι ποια ηλικία έζησαν οι γονείς της και σε ποια κατάσταση υγείας.
Όλες αυτές οι ερωτήσεις παραπέμπουν σε παράγοντες που επηρεάζουν το προσδόκιμο ζωής ενός ανθρώπου το οποίο, σύμφωνα με τη σύγχρονη ιατρική άποψη, θα πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη σε κάθε ιατρική συμβουλή και καθοδήγηση και οπωσδήποτε στον προσυμπτωματικό έλεγχο για τον καρκίνο.
Όπως το θέτουν οι New York Times, το προσδόκιμο ζωής είναι αυτό που μπορεί να καθορίσει αν ο προληπτικός έλεγχος για τον καρκίνο είναι χρήσιμος, άσκοπος ή ακόμη και επιβλαβής από μια ηλικία και μετά. Το ίδιο ισχύει και για μια σειρά από ιατρικές επιλογές όπως η χορήγηση φαρμάκων, οι χειρουργικές επεμβάσεις και άλλες θεραπευτικές παρεμβάσεις.
«Δεν έχει νόημα να χαράσσουμε αυτές τις γραμμές με βάση την ηλικία, αφού υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν το πόσο θα ζήσουμε», δηλώνει στους NYT ο δρ Στίβεν Γουλόσιν, παθολόγος και διευθυντής του Κέντρου Ιατρικής στο Ινστιτούτο Dartmouth.
«Το προσδόκιμο ζωής μάς δίνει περισσότερες πληροφορίες από ό,τι η ηλικία μόνο. Και οδηγεί στη λήψη καλύτερων ιατρικών αποφάσεων», αναφέρει από την πλευρά του ο δρ Σέι Λι, καθηγητής με ειδίκευση στη γηριατρική στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια – Σαν Φρανσίσκο.
Στο πλαίσιο αυτό, ιατρικοί σύλλογοι και επιστημονικές εταιρείες στις Ηνωμένες Πολιτείες αναθεωρούν τις συστάσεις τους, προσαρμόζοντάς τες στο προσδόκιμο ζωής και όχι απλώς στις εκάστοτε ηλιακές ομάδες.
Ήδη οι αμερικανικές οδηγίες για τον έλεγχο του καρκίνου του πνεύμονα αναφέρουν ότι πρέπει να λαμβάνεται υπόψη το ιστορικό καπνίσματος και οποιοδήποτε πρόβλημα υγείας μπορεί να μειώσει το προσδόκιμο ζωής.
Αντίστοιχα, για τον καρκίνο του παχέος εντέρου προτείνεται να λαμβάνεται υπόψη η συνολική κατάσταση υγείας των ηλικιωμένων, το ιστορικό προηγούμενων ελέγχων, ακόμη και οι ατομικές προτιμήσεις!
Το Αμερικανικό Κολέγιο Ιατρών έχει ενσωματώσει το προσδόκιμο ζωής στις κατευθυντήριες οδηγίες για τον προσυμπτωματικό έλεγχο του καρκίνου του προστάτη. Το ίδιο έχει κάνει και η Αμερικανική Αντικαρκινική Εταιρεία, στις οδηγίες για τον προσυμπτωματικό έλεγχο του καρκίνου του μαστού για τις γυναίκες άνω των 55 ετών.
Πόσο ακόμη θα ζήσεις;
Το προσδόκιμο ζωής είναι ο μέσος χρόνος που αναμένεται να ζήσει κάποιος. Υπολογίζεται από τη γέννηση (αυτός ο δείκτης χρησιμοποιείται στις στατιστικές υγείας) αλλά και σε κάθε δεδομένη στιγμή της ζωής κάθε ανθρώπου. Το προσδόκιμο ζωής για την ιατρική φροντίδα στην τρίτη ηλικία είναι τα υγιή χρόνια που έχει κανείς μπροστά του.
Όπως είναι αναμενόμενο, το προσδόκιμο ζωής επηρεάζεται από την περιοχή όπου ζει κάποιος, το φύλο του, τη γονιδιακή του κληρονομιά και φυσικά από τον τρόπο ζωής του.
Όλο και περισσότεροι επιστημονικοί φορείς στην Αμερική εισάγουν εργαλεία υπολογισμού του προσδόκιμου ζωής τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τους γιατρούς βοηθώντας τους να αποφασίσουν ποιες εξετάσεις και ποιες θεραπείες είναι οι καταλληλότερες για καθέναν από τους ασθενείς τους.
Υπάρχουν (όπως θα περίμενε κανείς από τους Αμερικανούς) και διαδικτυακοί υπολογιστές προσδόκιμου που απευθύνονται στο κοινό!
Για παράδειγμα, γράφουν οι New York Times, ο δρ Γουλόσιν και σύζυγoς και συνεργάτης του δρ. Λίζα Σβαρτς δημιούργησαν για λογαριασμό του Αμερικανικού Ινστιτούτου Καρκίνου το εργαλείο Know Your Chances, το οποίο προβλέπει τις πιθανότητες θανάτου στα επόμενα 5 και 20 χρόνια, λαμβάνοντας υπόψη την ηλικία, το φύλο, τη φυλή και το κάπνισμα, που αφενός θεωρείται κρίσιμος παράγοντας για το προσδόκιμο ζωής και αφετέρου είναι ένας παράγοντας που μπορείς να ελέγξεις ως άτομο (επιλέγεις να καπνίσεις, να μην καπνίσεις, να το κόψεις).
Υπάρχουν και πιο εξειδικευμένα εργαλεία που υπολογίζουν τον κίνδυνο εμφάνισης συγκεκριμένων ασθενειών.
Το Αμερικανικό Ινστιτούτο Καρκίνου έχει ένα πιο ειδικό εργαλείο για τον καρκίνο του μαστού το οποίο διαθέτει ένα ερωτηματολόγιο και με βάση τις απαντήσεις υπολογίζει τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου σε βάθος πενταετίας ή για όλη τη ζωή της κάθε γυναίκας, και μάλιστα συγκρίνει αυτόν τον κίνδυνο με το μέσο όρο.
Στο Risk Estimator του Αμερικανικού Κολλεγίου Καρδιολογίας, εισάγεις ηλικία, φύλο, φυλή, πίεση, χοληστερίνη, τυχόν φάρμακα για την καρδιά και κάπνισμα και υπολογίζεις τις πιθανότητες να παρουσιάσεις καρδιαγγειακό νόσημα μέσα στα επόμενα 10 χρόνια και για την υπόλοιπη ζωή σου.
Το Κέντρο Καρκίνου Memorial Sloan Kettering παρέχει ένα εργαλείο για τον καρκίνο του πνεύμονα το οποίο απευθύνεται σε καπνιστές άνω των 50 ετών, που καπνίζουν επί πολλά χρόνια (είτε το έχουν κόψει, είτε όχι). Το εργαλείο αυτό υπολογίζει τα οφέλη του προσυμπωματικού ελέγχου ανάλογα με το προφίλ κάθε ατόμου.
Πάντως το ρεπορτάζ των New York Times αναφέρει ως πιο αξιόπιστο το ePrognosis που έχει αναπτυχθεί από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια – Σαν Φρανσίσκο και προορίζεται για επαγγελματίες υγείας παρ’ ότι είναι ανοικτό και στο ευρύ κοινό. Η πλατφόρμα χρησιμοποιεί περίπου 24 επικυρωμένες γηριατρικές κλίμακες με τις οποίες εκτιμά τη θνησιμότητα και την αναπηρία. Λαμβάνει υπόψη μια σειρά από ατομικές πληροφορίες και υπολογίζει το προσδόκιμο ζωής και αναπηρίας (ή αλλιώς την πιθανότητά σου να πεθάνεις ή να παρουσιάσεις κάποια αναπηρία μέσα στο επόμενα 5, 10 ή 14 χρόνια) ενώ εκτιμά και το όφελος του προληπτικού ελέγχου.
Από το Μονακό ως το Τσαντ, 33 χρόνια δρόμος…
Το προσδόκιμο επιβίωσης κατά τη γέννηση (ο μέσος αριθμός ετών που αναμένεται να ζήσει ένα άτομο) είναι εδώ και πολλά χρόνια βασικός δείκτης ευημερίας, ποιότητας ζωής και επιπέδου υγείας.
Τις τελευταίες δεκαετίες, το προσδόκιμο ζωής αυξάνεται σε όλο τον κόσμο (αφού βελτιώνεται η υγιεινή και η πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας), αλλά ακόμη παρατηρούνται σημαντικές διακυμάνσεις: Αν κάποιος γεννηθεί σήμερα στη Δυτική Αφρική αναμένεται να ζήσει περίπου 58 χρόνια, ενώ αυτός που γεννιέται στη Δυτική Ευρώπη θα περάσει τα 82…
Το 1960 το μέσο παγκόσμιο προσδόκιμο ζωής ήταν μόλις 45.5 χρόνια. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία των Ηνωμένων Εθνών, το παγκόσμιο προσδόκιμο ζωής είναι αυτή τη στιγμή 73,4 χρόνια, 70,8 για τους άνδρες και 76 για τις γυναίκες.
Σύμφωνα με το worldpopulationreview.com ο μακροβιότερος λαός είναι σήμερα αυτός του Μονακό, με προσδόκιμο επιβίωσης πάνω από 87 χρόνια. Το top5 συμπληρώνουν το Χονγκ Κόνγκ (85,8), το Μακάου (85,5), η Ιαπωνία (84,9) και το Λιχτενστάιν (84,7). Αντίθετα, στο Τσαντ, οι άνθρωποι έχουν τον πιο σύντομο βίο, με προσδόκιμο επιβίωσης μόλις 53,6 χρόνια…
Τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης δείχνουν ότι το προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση στην Ευρώπη των 27 ήταν το 2021 τα 80,1 έτη (0,3 έτη χαμηλότερο από το 2020). Οι γυναίκες ζουν σχεδόν 5 χρόνια περισσότερο από τους άνδρες, (82,9 χρόνια, έναντι 77,2 των ανδρών).
Το μέσο προσδόκιμο ζωής στην Ελλάδα ήταν το 2021 80,2 χρόνια, με τις γυναίκες να ζουν ως και πάνω από τα 82 και τους άνδρες να ξεπερνούν ελαφρώς τα 77. Κάποτε – κυρίως χάρη στη μεσογειακή διατροφή – ήμασταν οι μακροβιότεροι της Ευρώπης…