Τα βιβλία με συμβουλές για επιτυχία σε διάφορους τομείς της ζωής είναι αμέτρητα, τέτοιου είδους θέματα άλλωστε τα αγαπούσαν ανέκαθεν και τα lifestyle περιοδικά. Τώρα πια δεν χρειάζεται καν να ψάξει κανείς σε βιβλιοπωλεία. Αρκεί να γκουγκλάρει (κατά προτίμηση στα αγγλικά) φράσεις του τύπου «πώς θα πετύχω να…» ή «τι πρέπει να κάνω για να…» και είναι σίγουρο ότι θα βρεθεί μέσα σε μια θάλασσα με οδηγίες για το πώς θα χάσει βάρος, θα πάρει προαγωγή, αύξηση, κοκ. Το «τι» και το «πώς» κρίνονται απαραίτητα, όμως σύμφωνα με τον δόκτορα Μάικλ Μπρίους κλινικό ψυχολόγο, διπλωματούχο του American Board of Sleep Medicine και μέλος της American Academy of Sleep Medicine υπάρχει κάτι πολύ πιο σημαντικό προκειμένου να γίνουν άμεσα μεγάλες και μόνιμες βελτιώσεις στην ποιότητα της ζωής, σε όλους τους τομείς.
Και δεν άλλο από το «πότε». Το πότε, δηλαδή η κατάλληλη χρονική στιγμή για να συμβεί κάτι, «είναι το βασικό θεμέλιο της επιτυχίας, το κλειδί που ξεκλειδώνει το πιο γρήγορο, το πιο έξυπνο, το πιο καλό και το πιο δυνατό κομμάτι του εγώ» γράφει ο αμερικανός επιστήμονας στο βιβλίο του «The Power of When». Όταν το γνωρίζεις μπορείς να αξιοποιήσεις τις δυνατότητές σου στο μέγιστο βαθμό ώστε να πετύχεις το «τι» και το «πώς» με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. «Έχοντας δουλέψει πάνω από 15 χρόνια με ασθενείς που πάσχουν από διαταραχές ύπνου, έχω μάθει ότι το μόνο που χρειάζεται να κάνετε για να αρχίσετε να βλέπετε οφέλη στη ζωή σας, είναι μικρό-προσαρμογές. Ας πούμε ότι αλλάζετε την ώρα που πίνετε τον πρώτο καφέ της ημέρας, έτσι ώστε να ταιριάζει καλύτερα στις ανάγκες του σώματός σας. Αυτό θα δώσει μια ώθηση στο ρυθμό ολόκληρης την ημέρας και μάλιστα σε συγχρονισμό με το βιολογικό σας ρυθμό». Μια μικρή αλλαγή, δηλαδή, αρκεί για να γίνουν όλα πιο εύκολα και να ρέουν με φυσικό τρόπο.
Tο σωστό timing δεν είναι κάτι που κάποιος επιλέγει, μαντεύει ή θα πρέπει να καταλάβει. Υπάρχει στο DNA μας, συμβαίνει μέσα μας από τη στιγμή που ξυπνάμε μέχρι τη στιγμή που πάμε για ύπνο. Ένα εσωτερικό ρολόι κρυμμένο βαθιά μέσα στον εγκέφαλό μας χτυπάει τη στιγμή που πρέπει από την ώρα που γεννιόμαστε. Αυτός ο απόλυτα ακριβής χρονομέτρης ονομάζεται κιρκαδιανός βηματοδότης ή απλά βιολογικό ρολόι και πρόκειται για μια ομάδα νεύρων (υπερχιασματικός πυρήνας ή SCN) που βρίσκονται στον υποθάλαμο, ακριβώς πάνω από την υπόφυση.
Το πρωί, το φως του ήλιου που φτάνει στα μάτια μας, ταξιδεύει κατά μήκος του οπτικού νεύρου και ενεργοποιεί το SCN για να ξεκινήσει ο ρυθμός της ημέρας. Το SCN είναι το κύριο ρολόι το οποίο ελέγχει δεκάδες άλλα δευτερεύοντα ρολόγια σε όλο το σώμα. Κατά τη διάρκεια της ημέρας, η θερμοκρασία του σώματος, η αρτηριακή πίεση, η γνωστική λειτουργία, η ορμονική ροή, η ενέργεια, ο μεταβολισμός, η δημιουργικότητα, η κοινωνικότητα και ο αθλητισμός, είναι μερικές μόνο από τις πολλές λειτουργίες που διέπονται από τις εντολές των εσωτερικών μας ρολογιών.
Για 50.000 χρόνια αυτά τα ρολόγια κυβερνούσαν την ανθρώπινη ζωή. Οι πρόγονοί μας έτρωγαν, κυνηγούσαν, τεκνοποιούσαν, αναπαυόντουσαν ή έκαναν θεραπείες ακολουθώντας αυστηρά τους βιορυθμούς τους. Σηκωνόντουσαν με την ανατολή του ηλίου, περνούσαν το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας έξω στη φύση και κοιμόντουσαν στο απόλυτο σκοτάδι. Μετά δημιουργήσαμε πολιτισμό και κοινωνίες και η πρόοδος ήταν τόσο απίστευτη που κατάφερε να γυρίσει τα εσωτερικά μας ρολόγια εναντίον μας. Αρχίσαμε να περνάμε περισσότερο χρόνο σε κλειστούς χώρους με τεχνητό φως και λιγότερο έξω κάτω από τον ήλιο. Σήμερα, χάρη στην τεχνολογία των υπολογιστών και την κουλτούρα των smartphones, ζούμε σε ένα αέναο σούρουπο, εργαζόμαστε, παίζουμε και τρώμε όλο το εικοσιτετράωρο.
125 χρόνια ήταν αρκετά για να αναιρεθούν 50.000 χρόνια τέλειας βιο-χρονομέτρησης. Οπότε δεν είναι να απορεί κανείς που οι λειτουργίες μας δεν είναι πλέον φυσιολογικές. To «πότε» έχει τεθεί εκτός λειτουργίας, αυτός λοιπόν είναι ο λόγος που οι επιστήμονες συνδέουν τώρα πια τις λεγόμενες ασθένειες του πολιτισμού (διαταραχές της διάθεσης, καρδιακές παθήσεις, διαβήτης, καρκίνος και παχυσαρκία) με ένα φαινόμενο που το ονομάζουν «κακή χρόνο-ευθυγράμμιση». Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν αϋπνία και άλλα προβλήματα ύπνου που οδηγούν σε κατάθλιψη, άγχος και ατυχήματα, για να μην αναφερθούμε στην καταστροφική επίδραση που έχουν η εξάντληση και τα αρνητικά συναισθήματα στις σχέσεις, την καριέρα και την υγεία.
Στην περίπτωση της «κακής χρόνο-ευθυγράμμισης» το one size, δηλαδή «ένα μέγεθος που ταιριάζει σε όλους» και το οποίο θα μπορούσε να τη διορθώσει, δεν υπάρχει, διότι το βιολογικό ρολόι κάποιου δεν δείχνει τον ίδιο χρόνο με το ρολόι κάποιου άλλου την ίδια χρονική στιγμή.
«Λένε ότι υπάρχουν τρεις τύποι: οι κορυδαλλοί που ξυπνάνε νωρίς, οι κουκουβάγιες που σηκώνονται αργά, και τα κολιμπρί που είναι κάπου ανάμεσα στους δύο πρώτους. Αλλά αυτή η κατηγοριοποίηση ανέκαθεν με ενοχλούσε», γράφει ο Μπρίους στο βιβλίο του, αποσπάσματα του οποίου αναδημοσιεύονται στη βρετανική Telegraph. Πράγματι, έχουμε την τάση να ξυπνάμε σε διαφορετικές χρονικές στιγμές, αλλά επίσης έχουμε και διαφορετικές «μονάδες ύπνου». Δεν χρειάζονται όλοι οι άνθρωποι τις ίδιες ώρες ύπνου κάθε βράδυ ούτε έχουν όλοι τον ίδιο χρονότυπο.
Τι είναι ο χρονότυπος; Τη λέξη αυτή χρησιμοποιούν οι ερευνητές όταν θέλουν να περιγράψουν το σύνολο των συνήθειών μας σχετικά με τον ύπνο και την εγρήγορση. Η προσωπικότητα όμως παίζει επίσης πολύ σπουδαίο ρόλο για να βρει κανείς τον δικό του και σε μια ολοκληρωμένη αξιολόγηση δεν μπορεί κανείς να την αγνοήσει. Σύμφωνα με τον αμερικανό ψυχολόγο υπάρχουν τέσσερις διαφορετικοί χρονότυποι που αντιστοιχούν στα θηλαστικά δελφίνι, λιοντάρι, αρκούδα και λύκος.
Για να συγχρονίσετε το σώμα σας με τον βιολογικό του ρυθμό, προσπαθήστε να βρείτε ποιος τύπος περιγράφει ακριβέστερα εσάς ή τους γονείς σας, γιατί ο χρονότυπος είναι κληρονομικός περνάει με το γονίδιο PER3. Έτσι θα ανακαλύψετε τις πιο κατάλληλες ώρες της ημέρας για πράγματα όπως το πότε πρέπει να πάτε για ψώνια μέχρι ποια είναι η πιο κατάλληλη ώρα για να ερωτευτείτε.
Βρείτε τον χρονότυπό σας
Άνθρωπος-δελφίνι
- Προσωπικότητα: επιφυλακτικός, εσωστρεφής, νευρωτικός, ευφυής
- Βασικές συμπεριφορές: αποφεύγει επικίνδυνες καταστάσεις, αγωνίζεται για την τελειότητα, κολλάει σε λεπτομέρειες
- Μοτίβο ύπνου / εγρήγορσης: ξυπνάει κουρασμένος και παραμένει έτσι μέχρι αργά το βράδυ, οπότε αποκτά ένα πιο σταθερό ρυθμό . Σε εγρήγορση είναι κυρίως αργά το βράδυ και πιο παραγωγικός κατά διαστήματα μέσα στην ημέρα.
Όπως τα πραγματικά δελφίνια που κοιμούνται με το μισό μέρος του εγκεφάλου τους κάθε φορά έτσι ώστε το άλλο μισό να είναι σε εγρήγορση για να αποφεύγουν τους κινδύνους που καραδοκούν στη θάλασσα, οι άνθρωποι – δελφίνια κοιμούνται πολύ ελαφρά. Είναι επιρρεπείς στο άγχος που σχετίζεται με την αϋπνία, ξυπνάνε πολλές φορές μέσα στη νύχτα και σκέφτονται τα λάθη που έχουν κάνει. Επίσης δουλεύουν καλύτερα μόνοι παρά ομαδικά και απεχθάνονται τις αντιπαραθέσεις. Η άσκηση δεν τους ενδιαφέρει ούτε τη χρειάζονται για να χάσουν βάρος, αφού συνήθως έχουν δείκτη μάζας σώματος (ΒΜΙ) χαμηλό έως μέτριο.
Ανθρωπος – Λιοντάρι
- Προσωπικότητα: ευσυνείδητος, σταθερός, πρακτικός, αισιόδοξος
- Βασικές συμπεριφορές: φέρνει αποτελέσματα καλύτερα από τα αναμενόμενα, δίνει προτεραιότητα στην υγεία και την καλή φυσική του κατάσταση, επιδιώκει θετικές αλληλεπιδράσεις
- Μοτίβο ύπνου / εγρήγορσης: ξυπνάει νωρίς, αισθάνεται κουρασμένος αργά το απόγευμα, και αποκοιμιέται εύκολα. Σε εγρήγορση το μεσημέρι και πιο παραγωγικος το πρωί
Τα λιοντάρια στη φύση ξυπνάνε πριν από την αυγή για να κυνηγήσουν. Αντίστοιχα ο άνθρωπος –λιοντάρι ξυπνάει νωρίς το πρωί πεινασμένος και μετά από ένα πλούσιο πρωινό, είναι έτοιμος να κατακτήσει τους στόχους της ημέρας. Ορμάει γεμάτος ενέργεια και αντιμετωπίζει τις προκλήσεις κατά μέτωπο, με σαφείς στόχους και στρατηγικά σχέδια για επιτυχία. Επίσης αγαπάει τη σωματική άσκηση, επειδή του δίνει την ευκαιρία να θέτει στόχους και να τους πετυχαίνει. Οι περισσότεροι CEO και επιχειρηματίες είναι λιοντάρια.
Άνθρωπος- Αρκούδα
- Προσωπικότητα: προσεκτικός, εξωστρεφής, φιλικός και ανοιχτόμυαλος
- Βασικές συμπεριφορές: αποφεύγει τις συγκρούσεις, φιλοδοξεί να είναι υγιής, δίνει προτεραιότητα στην ευτυχία, νιώθει άνετα σε οικείο περιβάλλον
- Μοτίβο ύπνου / εγρήγορσης: ξυπνάει ζαλισμένος αφού κλείσει το ξυπνητήρι που χτυπάει, το βράδυ αισθάνεται κουρασμένος και κοιμάται βαθιά, αλλά όχι όσο θα ήθελε. Είναι σε εγρήγορση από το μέσο του πρωϊνού μέχρι νωρίς το απόγευμα και πιο παραγωγικός λίγο πριν από το μεσημέρι.
Οι αρκούδες, όταν δεν είναι σε χειμερία νάρκη, δραστηριοποιούνται την ημέρα και ξεκουράζονται τη νύχτα. Αντίστοιχα ο άνθρωπος – αρκούδα θα προτιμούσε να κοιμηθεί τουλάχιστον οκτώ ώρες κάθε βράδυ, αν όχι περισσότερο. Το πρωί θέλει 1-2 ώρες μέχρι να ξυπνήσει εντελώς και νιώθει πείνα. Στην πραγματικότητα, οι αρκούδες είναι συνεχώς πεινασμένες. Αν υπάρχει διαθέσιμο φαγητό το πιθανότερο είναι ότι θα το φάνε ακόμη και αν δεν είναι η ώρα για γεύμα ή για σνακ. Ακόμη, ο άνθρωπος-αρκούδα είναι καταδεκτικός, δεν δραματοποιεί καταστάσεις και είναι απίθανο να πάρει τη δουλειά συναδέλφου ή να κατηγορήσει τους άλλους για τα λάθη τους. Είναι το κατάλληλο πρόσωπο για να τον καλέσετε σε πάρτι.
Άνθρωπος – Λύκος
- Προσωπικότητα: παρορμητικός, απαισιόδοξος, δημιουργικός, κυκλοθυμικός
- Βασικές συμπεριφορές: παίρνει ρίσκα, δίνει προτεραιότητα στην ευχαρίστησή του, του αρέσουν οι καινοτομίες, συναισθηματικά αντιδρά με ένταση
- Μοτίβο ύπνου / εγρήγορσης: το ξύπνημα πριν από το μεσημέρι του φαίνεται πολύ σκληρό αλλά δεν νιώθει κούραση μέχρι τα μεσάνυχτα ή και αργότερα. Είναι σε εγρήγορση κατά τις 7μμ και πιο παραγωγικός αργά το πρωί και αργά το βράδυ.
Στη φύση, οι λύκοι ζωντανεύουν και βγαίνουν για κυνήγι όταν ο ήλιος δύει. Αντίστοιχα ο άνθρωπος – λύκος είναι προσανατολισμένος στη νύχτα. Δεν πεινάει όταν ξυπνάει, αλλά το βράδυ ορμάει στο φαγητό. Έχει ΔΜΣ μάλλον υψηλό και είναι πιθανό να έχει κάποια ασθένεια που σχετίζεται με την παχυσαρκία γιατί τρώει άσχημα και όχι τις ώρες που πρέπει. Οι λύκοι είναι δημιουργικοί, απρόβλεπτοι και εξοργίζονται όταν τους θεωρούν τεμπέληδες. Είναι επιρρεπείς σε διαταραχές της διάθεσης, όπως η κατάθλιψη και το άγχος, γιατί το βιολογικό τους ρολόι δεν είναι συγχρονισμένο.
Η ώρα των μεγάλων αποφάσεων
Καθημερινά παίρνουμε χιλιάδες αποφάσεις λογικά ή συναισθηματικά. Είναι μάλιστα πιθανό να κάνουμε μια επιλογή ανάλογα με το πώς μας έχει παρουσιαστεί ενώ θα έπρεπε να είμαστε προσεκτικοί και ορθολογιστές, ειδικά όταν η απόφαση έχει σχέση με τη δουλειά μας. Αν επιλέξει κανείς με σύνεση στον κατάλληλο βιολογικό του χρόνο θα έχει όφελος για μια ζωή. Έτσι, την επόμενη φορά που θα αντιμετωπίσετε ένα δίλημμα, είναι προτιμότερο να περιμένετε να έρθει η δική σας ώρα αιχμής για να πάρετε μια απόφαση. Οι καλύτερες ώρες είναι:
- Για τα δελφίνια: 4μμ-11μμ
- Για τα λιοντάρια: 6-11πμ
- Για τις αρκούδες: 3μμ-11μμ
- Για τους λύκους είναι 5μμ-12μμ.
Η καλύτερη ώρα για ψώνια
Σε γενικές γραμμές, οι αρκούδες και οι λύκοι είναι πιο επιρρεπείς σε αγορές σε αντίθεση με τα λιοντάρια και τα δελφίνια που είναι πιο προσεκτικά. Αλλά κάτω από τις κατάλληλες συνθήκες, ο καθένας είναι ευάλωτος και μπορεί να αγοράσει κάτι για το οποίο θα μετανιώσει αργότερα. Τόσο οι γυναίκες όσο και οι άνδρες αντιδρούν με τον ίδιο τρόπο: όταν είναι σε κατάσταση διέγερσης – όχι σεξουαλικά αλλά για κάποιο λόγο συγκινημένοι και γεμάτοι χαρά – είναι πιθανό να ψωνίσουν παρορμητικά. Για το λόγο αυτό, το περιβάλλον των καταστημάτων είναι συναρπαστικό και μελετημένο (με λαμπερά φώτα, χρώματα, μυρωδιές, μουσική)έτσι ώστε να προκαλεί συναισθηματική αστάθεια στους καταναλωτές και να τους κάνει να πετάνε τη λογική από το παράθυρο. Ξεχνούν τι ήθελαν να αγοράσουν και μπαίνουν στον πειρασμό να πάρουν πράγματα που δεν ήταν στη λίστα του.
- Οι λύκοι, τα δελφίνια και οι αρκούδες που ξυπνάνε αργά μπορούν να αποφύγουν τα παρορμητικά ψώνια, στο μέσον ημέρας.
- Τα λιοντάρια και οι αρκούδες που ξυπνάνε νωρίς έχουν μεγαλύτερο έλεγχο στο πορτοφόλι τους το πρωί, αλλά είναι επιρρεπή το βράδυ.
Προσπαθήστε επίσης να ψωνίζετε όταν έχετε φάει, αισθάνεστε γεμάτοι ενέργεια και η προσοχή σας δεν μπορεί να διασπαστεί εύκολα. Ερευνητές του Πανεπιστημίου της Μινεσότα έδειξαν ότι πεινασμένοι καταναλωτές αγοράζουν περισσότερα είδη (όχι μόνο τρόφιμα) και ξοδεύουν σχεδόν διπλάσια χρήματα από χορτάτους ανεξάρτητα από τη διάθεσή τους ή πόσο χρόνο είχαν διαθέσει για ψώνια. Η καλύτερη ώρα για ψώνια, λοιπόν, είναι:
- Για τα δελφίνια: 1μμ
- Για τα λιοντάρια: 12 το μεσημέρι
- Για τις αρκούδες: 2μμ
- Για τους λύκους: 3μμ
Η ιδανική ώρα για τρέξιμο
Εξαρτάται από τους στόχους που έχετε βάλει. Τρέχετε για απώλεια βάρους; Για να βελτιώσετε την υγεία σας γενικά; Για να πάρετε μέρος σε αγώνα δρόμου ή μήπως για να ανταγωνιστείτε τον εαυτό σας;
Για να κάψετε λίπος, προσπαθήστε να τρέχετε το πρωί ή το βράδυ (μελέτες δείχνουν ότι είναι πιο πιθανό να συνηθίσετε σε μια ρουτίνα πρωινής άσκησης). Λίγη προπόνηση μισή ώρα μετά το ξύπνημα και πριν από το πρωϊνό μετατρέπει το λίπος σε ενέργεια αφού ο οργανισμός δεν έχει πάρει καθόλου υδατάνθρακες. Οι ενδορφίνες που εκκρίνονται την ώρα της βραδινής προπόνησης μειώνουν την όρεξη στο τέλος της ημέρας, όταν οι άνθρωποι είναι επιρρεπείς σε «γουρουνιές».
Ανεξάρτητα από το στόχο σας πάντως, αποφύγετε να τρέχετε την αυγή, όταν η θερμοκρασία του σώματος είναι χαμηλή, οι μυς και οι αρθρώσεις πιο ευάλωτοι σε κακώσεις. Οι κίνδυνοι τραυματισμού μειώνονται σημαντικά 90 λεπτά μετά το ξύπνημα.
- Τα λιοντάρια πρέπει να πηγαίνουν για τρέξιμο στις 5:30μμ.
- Τα δελφίνια κοιμούνται περισσότερο και πιο βαθιά όταν έχουν πάει για πρωινό τρέξιμο.
- Οι αρκούδες ωφελούνται περισσότερο από το τρέξιμο στις 7:30πμ πριν από το πρόγευμα για να κάψουν λίπος ή στις 12 το μεσημέρι για να τους κοπεί η όρεξη.
- Οι λύκοι θα πρέπει να δοκιμάσουν το τρέξιμο στις 6μμ, για καλύτερες επιδόσεις και για βραδινό κάψιμο λίπους.
Η ώρα του έρωτα
Συγγνώμη που δεν είμαστε ρομαντικοί, αλλά ο έρωτας είναι βασικά μια βιοχημική διαδικασία. Η έξαψη από ένα νέο έρωτα μπορεί να συμβεί ανά πάσα στιγμή και στην πραγματικότητα κρύβεται ακριβώς κάτω από τη μύτη μας. Οι φερομόνες είναι άοσμες ορμόνες που εκπέμπουν τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες. Δεν μπορούμε να τις εντοπίσουμε τον τρόπο μπορούμε να εισπνεύσουμε το άρωμα ενός τριαντάφυλλου, αλλά περνάνε μέσα από τη μύτη μας και πάνε κατευθείαν στον εγκέφαλό μας. Πείτε το λοιπόν «έρωτα με την πρώτη μυρωδιά». Μπορεί να ερωτευτείτε κάποιον μόλις τον δείτε στην άλλη άκρη μιας αίθουσας, αλλά μέχρι να βρεθεί μέσα στην εμβέλεια της μύτη σας, δεν ξέρετε αν υπάρχει «χημεία» μεταξύ σας.
Η σεξουαλική έλξη μπορεί να επηρεαστεί από τον βιορυθμό σας. Πώς; Με απλά λόγια, ψάξτε για ερωτικό σύντροφο όταν έχετε καλή διάθεση πράγμα που στους περισσότερους χρονότυπους συμβαίνει αργά μέσα στην ημέρα. Συγκεκριμμένα:
- Τα δελφίνια και οι αρκούδες το απόγευμα και το βράδυ
- Οι λύκοι μέχρι αργά το βράδυ.
- Αντίθετα τα λιοντάρια νωρίς το πρωί και νωρίς το απόγευμα.
Αποφύγετε το διάστημα από τις 11πμ μέχρι και τις 2μμ. Αυτές τις ώρες, τα πρωινά επίπεδα ορμονών όπως η ωκυτοκίνη, η τεστοστερόνη, και η ντοπαμίνη είναι πιο χαμηλά σε όλους τους τύπους των ανθρώπων, πράγμα που σημαίνει ότι μπορεί να νιώθετε λιγότερη επιθυμία για τους άλλους. Το μεσημεριανό ραντεβού για φαγητό είναι μια πολύ καλή ιδέα για να γνωρίσετε ένα πρόσωπο αλλά η έλξη μεταξύ σας θα συμβεί το βράδυ.