Οι επιστήμονες είναι πλέον σίγουροι πως το δέρμα μας δεν είναι απλώς ένας καθρέφτης του τρόπου ζωής μας – που αντανακλά για παράδειγμα τις επιπτώσεις του καπνίσματος, της έκθεσης στον ήλιο και του άγχους.
Το μεγαλύτερο όργανο του σώματός μας φαίνεται πως έχει σημαντικό ρόλο στη συνολική υγεία μας όσο περνούν τα χρόνια. Οι ρυτίδες, η ξηρότητα και οι καφέ κηλίδες προκαλούνται εξαιτίας της γήρανσης αλλά ταυτόχρονα συμβάλλουν και στη γήρανση του οργανισμού μας.
Διεθνείς μελέτες συσχετίζουν το «πόσο φαίνεται» κανείς με την κατάσταση της υγείας του.
Όπως αναφέρει το BBC, μια από τις πρώτες σχετικές μελέτες δημοσιεύθηκε το 1982 στο περιοδικό Social Science & Medicine. Η μελέτη περιέλαβε πάνω από 1800 άνδρες οι οποίοι παρακολουθούνταν επί 20 χρόνια. Οι επιστήμονες εκτιμούσαν αρχικά την ηλικία των ανδρών αυτών με βάση την εμφάνισή τους χωρίς να γνωρίζουν την χρονολογία της γέννησής τους. Στο διάστημα των 20 ετών, εκείνοι που φαίνονταν μεγαλύτεροι από την ηλικία τους είχαν και τις μεγαλύτερες πιθανότητες να πεθάνουν νωρίτερα…
Μια πιο πρόσφατη έρευνα, που δημοσιεύθηκε το 2011 στο Journal of General Internal Medicine συμπέρανε πως οι άνθρωποι που φαίνονται περίπου 10 χρόνια μεγαλύτεροι από την πραγματική τους ηλικία έχουν προβλήματα υγείας που δεν συναντώνται στους συνομήλικούς τους που «είναι όσο φαίνονται».
Όπως το θέτει το BBC, η υγεία του δέρματος μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την πρόβλεψη ορισμένων φαινομενικά ασύνδετων καταστάσεων, από την οστική πυκνότητα έως τον κίνδυνο εμφάνισης νευροεκφυλιστικών παθήσεων και τον κίνδυνο θανάτου από καρδιαγγειακές παθήσεις.
Οι δύο ηλικίες του ανθρώπου
Υπάρχουν δύο τρόποι υπολογισμού της ηλικίας ενός ατόμου. Ο πρώτος είναι ο γνωστός με βάση την ημερομηνία γέννησης ενώ ο δεύτερος αφορά το ρυθμό με τον οποίο γερνάει κάθε άνθρωπος και ο οποίος δεν ακολουθεί πάντα το ημερολόγιο. Μιλάμε, λοιπόν, σύμφωνα με το BBC για τη χρονολογική και τη βιολογική μας ηλικία.
Καθώς περνούν τα χρόνια, η χρονολογική μας ηλικία αντανακλάται στην εμφάνισή μας: το δέρμα πιο λεπτό και λιγότερο ομοιόμορφο, χάνει μέρος της ελαστικότητάς του, αφού τα κύτταρα που είναι υπεύθυνα για την παραγωγή χρωστικών και κολλαγόνου γερνούν ή πεθαίνουν.
Ωστόσο, παράλληλα με το πέρασμα του χρόνου, οι περιβαλλοντικές συνθήκες έχουν σημαντική επίδραση στο δέρμα.
Η υπεριώδης ακτινοβολία Β (UVB) μπορεί να βλάψει το DNA μας – οδηγώντας σε ηλιακά εγκαύματα, μεταλλάξεις και καρκίνο του δέρματος ενώ η υπεριώδης Α (UVA) (που αντιστοιχεί στο 95% της συνολικής υπεριώδους ακτινοβολίας που φτάνει στην επιφάνεια της Γης) διεισδύει βαθιά στο δέρμα, διασπά το κολλαγόνο και διεγείρει τα κύτταρα να παράγουν μελανίνη.
Έτσι, το δέρμα που εκτίθεται συστηματικά στον ήλιο, χάνει τη χρωματική του ομοιομορφία και αποκτά περισσότερες ρυτίδες. Στο μικροσκόπιο, το δέρμα είναι πιο παχύ, με κακοσχηματισμένες ίνες ελαστίνης και κολλαγόνου. Όλα αυτά δεν είναι τίποτα άλλο από τη γνωστή φωτογήρανση η οποία μπορεί να σε κάνει να φαίνεσαι μεγαλύτερος από ότι είσαι και αφορά όλους τους τύπους δέρματος. Ακόμη και τα πολύ σκούρα δέρματα μπορούν να καταστραφούν εξαιτίας της υπεριώδους ακτινοβολίας η οποία – σύμφωνα με τα στοιχεία που επικαλείται το BBC – ευθύνεται για τουλάχιστον 80% των ορατών αλλαγών στο δέρμα: Αν ένας άνθρωπος μπορούσε να περάσει όλη του τη ζωή μέσα, με τα παράθυρα σκιασμένα, τότε πιθανότατα θα είχε νεανικό δέρμα μέχρι τα 80!
Κοκτέιλ χημικών
Πέρα από την υπεριώδη ακτινοβολία, το δέρμα μας «βομβαρδίζεται» και από χημικές ουσίες οι οποίες επίσης το επηρεάζουν, όπως επηρεάζουν και την υγεία γενικότερα.
Το 2000, μεταδίδει το BBC, μια ομάδα επιστημόνων στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια στην Ιταλία πρότεινε έναν νέο τρόπο σκέψης για τη γήρανση: Το ανοσοποιητικό σύστημα των νεαρών υγιών ατόμων διατηρεί την «τάξη» του οργανισμού, επιδιορθώνοντας τις ζημιές και εξαλείφοντας τις λοιμώξεις. Αλλά καθώς αυξάνεται η ηλικία και εκδηλώνονται ασθένειες, οι φλεγμονώδεις αντιδράσεις απελευθερώνουν έναν «καταρράκτη» ισχυρών χημικών ουσιών οι οποίες καταστρέφουν τα υγιή κύτταρα και «ακρωτηριάζουν» το DNA.
Οι επιστήμονες θεωρούν ότι το άρρωστο ή κατεστραμμένο δέρμα γίνεται μέρος αυτού του συστήματος φλεγμονής, απελευθερώνοντας ένα χημικό κοκτέιλ που οδηγεί σε περαιτέρω βλάβη και φλεγμονή. «Το χρονολογικά γερασμένο αλλά και το φωτογερασμένο δέρμα φαίνεται να συμβάλλει στην αύξηση των επιπέδων κυτοκινών και χημειοκινών (σσ. πρόκειται για πρωτεΐνες που σχετίζονται με τη φλεγμονή)», λέει στο BBC ο Mao-Qiang Man, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Σαν Φρανσίσκο.
Η Tuba Musarrat Ansary, μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Ιατρικό Πανεπιστήμιο Jichi της Ιαπωνίας εξηγεί ότι τοπικά, αυτές οι χημικές ουσίες υποβαθμίζουν το κολλαγόνο και την ελαστίνη, προκαλώντας περαιτέρω λέπτυνση του δέρματος, ρυτίδες και μειωμένη ελαστικότητα. Επίσης διαταράσσουν τον φραγμό του δέρματος, αυξάνοντας την απώλεια νερού και την ευαισθησία σε στρεσογόνους παράγοντες.
Τόσο βλαβερό όσο το κάπνισμα
Αλλά οι βλάβες δεν σταματούν εκεί: Οι χημικές ουσίες που απελευθερώνονται από το άρρωστο και δυσλειτουργικό δέρμα εισέρχονται στην κυκλοφορία του αίματος και μπορούν να επηρεάσουν τα ζωτικά όργανα.
Μέχρι ώρας, η επιστημονική έρευνα έχει συνδέσει την καταστροφή του δέρματος με την εμφάνιση καρδιαγγειακών παθήσεων, διαβήτη τύπου 2 αλλά και νευροεκφυλιστικές παθήσεις όπως το Αλτσχάιμερ και η νόσος του Πάρκινσον.
Με άλλα λόγια, η κακή υγεία του δέρματος μπορεί να έχει επιπτώσεις στον οργανισμό ανάλογες με αυτές του καπνίσματος, της ανθυγιεινής διατροφής και της καθιστικής ζωής.
Τι μπορείς να κάνεις
Είναι προφανές από τα παραπάνω ότι πρέπει να προστατεύουμε το δέρμα μας όπως προστατεύουμε και όλα τα άλλα όργανα του σώματος.
Το πρώτο βήμα για την προστασία του δέρματος είναι να μείνουμε μακριά από τον ήλιο και να προστατεύουμε το δέρμα απέναντί του. Η καθημερινή χρήση αντηλιακού ακόμη και με χαμηλό δείκτη προστασίας (πχ 15) μπορεί να καθυστερήσει τα σημάδια γήρανσης και να πολλαπλασιάσει την αντοχή του δέρματος απέναντι στα ηλιακά εγκαύματα. Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με τα στοιχεία που επικαλείται το BBC, το αντηλιακό μπορεί να «αναχαιτίσει» μεγάλο μέρος της φλεγμονής που προκύπτει από την έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία.
Η ενυδάτωση είναι επίσης πολύ σημαντική για την υγεία του δέρματος, ενώ μελέτες έχουν επισημάνει ενδείξεις ότι η ενυδάτωση συμβάλλει στη μείωση της φλεγμονής.
Τα επίπεδα υγρασίας του ανθρώπινου δέρματος κορυφώνονται στο 40ο έτος της ζωής. Μετά αρχίζουν να μειώνονται, παράγοντας όλο και μικρότερες ποσότητες των φυσικών ενυδατικών του στοιχείων (λιπίδια, σμήγμα, γλυκερίνη κλπ). Όσο πιο αφυδατωμένο είναι το δέρμα τόσο αποδυναμώνεται ο φραγμός απέναντι στις εξωτερικές απειλές και αυξάνεται ο κίνδυνος ασθενειών, φθοράς και φλεγμονής.
Ενυδατικά προϊόντα με γλυκερίνη, βαζελίνη, υαλουρονικό οξύ και λιπίδια μπορούν να βοηθήσουν ενώ και η εκ των έσω ενυδάτωση με πολύ νερό συμβάλλει επίσης στη διατήρηση των επιπέδων υγρασίας του δέρματος.
Τι πρέπει να ξέρεις για το δέρμα σου
- Είναι το μεγαλύτερο όργανο του ανθρώπινου σώματος, καλύπτοντας περίπου 2 τετραγωνικά μέτρα, με πάχος από 0,5mm στα βλέφαρα, έως 4mm στα πέλματα. Το δέρμα μας αντιστοιχεί στο 16% του συνολικού σωματικού μας βάρους.
- Μία ίντσα (2,5cm) δέρματός έχει περίπου 19 εκατομμύρια κύτταρα και 60.000 μελανοκύτταρα (τα κύτταρα που παράγουν τη μελανίνη που καθορίζει τον τόνο του δέρματος). Έχει επίσης 1.000 νευρικές απολήξεις και 20 αιμοφόρα αγγεία.
- Εκτελεί πολλές διαφορετικές και σημαντικές λειτουργίες: προστασία από εξωτερικούς παράγοντες, ρύθμιση της θερμοκρασίας, αισθητικότητα, σύνθεση βιταμίνης D, έκκριση περιττών ουσιών.
- Αποτελείται από 3 στιβάδες από έξω προς τα μέσα: επιδερμίδα, χόριο και υποδόριο ιστό
- Η επιδερμίδα είναι υπεύθυνη για το χρώμα του δέρματός μας. Αναπλάθεται συνεχώς, αντικαθιστώντας τα περίπου 40.000 δερματικά κύτταρα που «πεθαίνουν» κάθε μέρα. Έχουμε νέο δέρμα κάθε 27 – 30 μέρες!
- Το κολλαγόνο εντοπίζεται στη μεσαία στιβάδα, το χόριο, και αποτελεί περίπου το 75% του δέρματος. Το κολλαγόνο είναι η πηγή της νεανικής όψης του δέρματος. Όταν μειωθεί η παραγωγή του εμφανίζονται οι ρυτίδες…
- Η ελαστίνη είναι πρωτεΐνη που κρατάει το δέρμα στη θέση του! Η μείωσή της προκαλεί τη χαλάρωση.
- Η κερατίνη είναι η πιο ισχυρή πρωτεΐνη του δέρματος, κύριο συστατικό των μαλλιών και των νυχιών (που επίσης αποτελούν μέρος του δερματικού συστήματος).