Τα περισσότερα εμβόλια δεν προστατεύουν πλήρως από τη μόλυνση που μπορεί να προκαλέσει ο ιός, ακόμη και αν μπορούν να προστατεύουν από την εκδήλωση των συμπτωμάτων. Ως εκ τούτου, όσοι έχουν εμβολιαστεί μπορούν ακόμη να μεταφέρουν και να μεταδώσουν εν αγνοία τους τα παθογόνα. Περιστασιακά μάλιστα, όπως γράφει το BBC, μπορούν ακόμα και να ξεκινήσουν πανδημίες.
«Αποτελεσματική» ή «αποστειρωτική» ανοσία
Υπάρχουν δύο τύποι ανοσίας που μπορούν να επιτευχθούν με τον εμβολιασμό. Η μία ονομάζεται αποτελεσματική ανοσία και σταματά τα παθογόνα πριν προκαλέσουν σοβαρή νόσηση. Ωστόσο, σε αυτήν την περίπτωση δεν μπορούν να σταματήσουν την είσοδο του ιού στον οργανισμό ή να αποτρέψουν τον πολλαπλασιασμό του.
Η άλλη λέγεται αποστειρωτική ανοσία και μπορεί να αποτρέψει πλήρως τις λοιμώξεις και να λειτουργήσει ως πρόληψη για τα ασυμπτωματικά περιστατικά.
Η δεύτερη είναι η φιλοδοξία και ο στόχος της έρευνας για κάθε εμβόλιο, όμως σπάνια έχει επιτυχία.
Γι’ αυτό άλλωστε και συνεχίζουν να κυκλοφορούν χιλιάδες παθήσεις τις οποίες καλύπτουν τα εμβόλια, ασχέτως αν το ποσοστό του πληθυσμού που έχει εμβολιαστεί θα έπρεπε να είχε δημιουργήσει ανοσία αγέλης.
Χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγματα της ηπατίτιδας Β, της παρωτίδας, της μηνιγγίτιδας και φυσικά της γρίπης, καθώς ανεξάρτητα από το αν έχει εμβολιαστεί κάποιος ή όχι, μπορεί να νοσήσει και να μεταδώσει τον ιό. Κάτι που σημαίνει ότι ανοσία αγέλης δεν επιτυγχάνεται. Το μόνο εφικτό είναι η μείωση της έντασης των συμπτωμάτων, δηλαδή να μην κινδυνεύσει η ζωή κάποιου που θα νοσήσει ή απλώς να έχει τον ιό, να τον μεταδίδει και να μην έχει κανένα απολύτως σύμπτωμα.
Βέβαια και αυτό είναι ένα σημαντικό ζητούμενο αφού περιορίζονται οι πανδημίες και ελάχιστοι άνθρωποι αρρωσταίνουν και χάνουν τη ζωή τους από λοιμώδη και μεταδοτικά νοσήματα.
Τα εμβόλια της αποστειρωτικής ανοσίας είναι ακόμη δύσκολο να παραχθούν. Τα περισσότερα εμβόλια που βρίσκονται σήμερα στο πρόγραμμα εμβολιασμού μπορούν να αποτρέψουν τη νόσηση, αλλά όχι τη μετάδοση του ιού.
Πώς λειτουργεί η αποστειρωτική ανοσία
Η αποτελεσματική ή αποστειρωτική ανοσία συνήθως προκαλείται από ένα συνδυασμό λευκών αιμοσφαιρίων (όπως είναι τα Β και τα Τ κύτταρα) με αντισώματα.
Η αποστειρωτική ανοσία όμως βασίζεται σε εξουδετερωτικά αντισώματα, τα οποία προστατεύουν τον οργανισμό από τα παθογόνα. Αυτό το επιτυγχάνουν κολλώντας στην εξωτερική επιφάνεια των ιών και τα αποτρέποντάς τους από την είσοδο στα κύτταρα που βρίσκονται στον λαιμό, τη μύτη και τους πνεύμονες.
Στην περίπτωση του κορονοϊού, αν λέγαμε ότι έχουμε αποστειρωτική ανοσία, θα έπρεπε να δημιουργηθούν εξουδετερωτικά αντισώματα που θα δεσμεύσουν την πρωτεΐνη-ακίδα που βρίσκεται στην επιφάνειά του, την οποία και χρησιμοποιεί για να εισέρχεται στα ανθρώπινα κύτταρα.
Βέβαια, δεν θα ήταν αρκετό να παραχθούν λίγα από αυτά τα αντισώματα, αλλά πολλά, ώστε να πιάσουν ακόμη και τα πιο μικρά σωματίδια του ιού που εισέρχονται στον οργανισμό και να τα αφοπλίσουν.
Τι είδους ανοσία δημιουργούν τα εμβόλια της Covid-19
«Δεν ξέρουμε, διότι είναι πολύ καινούργια», λέει ο Κέιθ Νιλ, ομότιμος καθηγητής Επιδημιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Νότιγχαμ.
Η αποτελεσματικότητα των εμβολίων που έχουν εγκριθεί για τον κορονοϊό αφορά την πρόληψη της εκδήλωσης συμπτωμάτων, τα οποία βέβαια οδηγούν κάποια άτομα σε βαριά νόσηση και θάνατο. Η αποτροπή της μετάδοσης είναι κάτι που μελετάται τώρα, σε κλινικές μελέτες που τρέχουν σε όλο τον κόσμο.
Από την άλλη πλευρά, ούτε και τα φυσικά αντισώματα που αναπτύσσει κάποιος που έχει νοσήσει είναι γνωστό πόσο καιρό μπορούν να διατηρηθούν και αν μπορούν να σταματήσουν τη μετάδοση, που είναι και τα βασικά ζητούμενα.
Τα εμβόλια
Η πρώτη ένδειξη ότι ένα από τα υπάρχοντα εμβόλια ενδέχεται να προφυλάσσει και από τη μετάδοση, έρχεται από μελέτη που δημοσιεύει η επιστημονική επιθεώρηση The Lancet.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματά της, που αφορούν δεδομένα από κλινική δοκιμή μεγάλης κλίμακας, που έγινε στη Βρετανία, τη Νότιο Αφρική και τη Βραζιλία, το εμβόλιο των Οξφόρδης/AstraZeneca μειώνει τη μετάδοση κατά 67% από την πρώτη κιόλας δόση.
Σε πολύ μικρότερη μελέτη με 102 υγειονομικούς που εμβολιάστηκαν στο Ισραήλ, φάνηκε ότι οι 100 ανέπτυξαν πολύ ισχυρά αντισώματα μία εβδομάδα μετά τη δεύτερη δόση του εμβολίου των Pfizer/BioNTech. Σύμφωνα με αυτά τα αποτελέσματα, τα οποία βέβαια θα πρέπει να επιβεβαιωθούν από μεγαλύτερες μελέτες «το εμβόλιο των εταιρειών Pfizer/BioNTech θα μπορούσε να προκαλέσει ισχυρή ανοσοαπόκριση σε όσους έχουν εμβολιαστεί, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να μεταδώσουν τον κορονοϊό», ισχυρίστηκε γιατρός στο Ισραήλ.
Ατελής ανοσία αγέλης
Δυστυχώς, αν τα εμβόλια δεν αποτρέπουν τη μετάδοση, δεν θα επηρεαστεί μόνο ο χρόνος που πρέπει να τηρούμε τους κανόνες κοινωνικής απόστασης και να φοράμε μάσκα, αλλά θα έχει αντίκτυπο και στην ανοσία αγέλης.
«Δυστυχώς, αν τα εμβόλια δεν σταματήσουν τη μετάδοση, θα πρέπει να αυξηθεί το ποσοστό συλλογικής ανοσίας που σήμερα υπολογίζουμε να πραγματοποιηθεί με τον εμβολιασμό του 70% του γενικού πληθυσμού», λέει στο BBC ο Μάιλκ Χεντ, ανώτατος ερευνητής Παγκόσμιας Υγείας στο Πανεπιστήμιο του Σάουθαμπτον. Ο ίδιος εξηγεί ότι δεν είναι ακόμα σαφές ποιο θα πρέπει να είναι το όριο για την επίτευξη ανοσίας αγέλης.
Σε κάθε περίπτωση, οι περισσότεροι επιστήμονες δεν έχουν τη φιλοδοξία να εξαλειφθεί πλήρως ο ιός. Προς το παρόν, στόχος τους είναι να μειωθεί η μετάδοσή του όσο το δυνατόν περισσότερο.
Κάποιοι άλλοι ειδικοί υποστηρίζουν ότι η κατάσταση θα βελτιωθεί όταν εμβολιαστούν αρκετά άτομα και τα συστήματα υγείας δεν απειλούνται, ακόμη και αν ο κορονοϊός συνεχίζει να μεταδίδεται.
Σε κάθε περίπτωση, όσο περισσότεροι πολίτες εμβολιαστούν, τόσο καλύτερα θα είναι για όσους πραγματικά κινδυνεύουν να νοσήσουν βαριά και να χάσουν τη ζωή τους από τη λοίμωξη Covid-19.