«Πάρτε τα smartphones από τα χέρια των παιδιών σας, εάν τα καταφέρετε. Απαγορέψτε τα στα σχολεία. Επιτρέψτε τη χρήση τους σε μεγαλύτερη ηλικία, ελέγχετε πώς τα χρησιμοποιούν, απαγορέψτε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μέχρι τα 16 τους […] Οι ζωές τους, αλλά και οι δικές σας, θα ανθίσουν ξανά, μακριά από τα διαδικτυακά αρπακτικά, τις ψυχικές ασθένειες που μαστίζουν τους εφήβους σε όλον τον κόσμο, και τον εφιάλτη της αυτοκτονίας. Θα επιστρέψουν στο παιχνίδι, στο να μεγαλώνουν ανθρώπινα, να έχουν μια ανθρώπινη κοινωνική ζωή, ακόμα και να βελτιώσουν τις επιδόσεις τους στο σχολείο». Αυτά γράφει ο Πάολο Μαστρολίλι, ανταποκριτής της ιταλικής εφημερίδας La Repubblica στη Νέα Υόρκη, έχοντας μόλις διαβάσει το «The Anxious Generation» του γνωστού κοινωνικού ψυχολόγου Τζόναθαν Χάιτ.
Στο βιβλίο του ο αμερικανός επιστήμονας και πανεπιστημιακός (διδάσκει Ηθική Ηγεσία στη Stern School of Business του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης) εστιάζει καταρχάς σε αυτό που ο ίδιος αποκαλεί «μεγάλη αναδιαμόρφωση της παιδικής ηλικίας». Περί τίνος πρόκειται;
«Οι άνθρωποι είναι θηλαστικά και επί εκατομμύρια χρόνια η παιδική ηλικία βασιζόταν στο παιχνίδι, το οποίο χρησίμευε στην απόκτηση/καλλιέργεια δεξιοτήτων ενόψει της ενήλικης ζωής. Γύρω στο 2010 αυτό άλλαξε στις περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες: υπάρχει πολύ λιγότερο ελεύθερο παιχνίδι και όλα βασίζονται στα smartphones. Θεωρητικά θα μπορούσε να λειτουργήσει, αλλά στην πραγματικότητα ήταν μια ολοκληρωτική αποτυχία. Η ψυχική υγεία επιδεινώνεται παγκοσμίως, ιδιαίτερα μεταξύ των εφήβων» εξήγησε ο Τζόναθαν Χάιτ σε συνέντευξη που παραχώρησε στον ιταλό ανταποκριτή με αφορμή τη μετάφραση του βιβλίου του και στα ιταλικά.
Οσον αφορά τον άκρως αρνητικό αντίκτυπο των smartphones και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στα παιδιά, σημείωσε καταρχάς πως «η έρευνα είναι πολύπλοκη, γιατί δεν είναι σαν τα τσιγάρα, που βλάπτουν όλους με τον ίδιο τρόπο Εκατομμύρια παιδιά βλάπτονται με διαφορετικούς τρόπους».
Ορισμένα πέφτουν θύματα εκβιασμού από άγνωστους ενήλικες που αναζητούν φωτογραφίες σεξουαλικού περιεχομένου, άλλα θέτουν τις ζωές τους σε κίνδυνο αποδεχόμενα τις όποιες προκλήσεις στο TikTok, πάρα πολλά υποφέρουν από διαταραχές του ύπνου, εκατοντάδες, χιλιάδες εικονικές συνδέσεις αντικαθιστούν την πραγματική επαφή με τους ανθρώπους, αποδυναμώνονται οι οικογενειακοί δεσμοί, ενώ ζήτημα αποτελεί και η στέρηση του ηλιακού φωτός. «Τα παιδιά πρέπει να βρίσκονται σε εξωτερικούς χώρους και να παίζουν, αλλά αντιθέτως, περνούν τον περισσότερο χρόνο τους κοιτάζοντας τα τηλέφωνά τους» είπε ο αμερικανός ειδικός.
Στο βιβλίο του επικρίνει, όμως, και τους υπερπροστατευτικούς γονείς: «Το παιχνίδι είναι μια βιολογική αναγκαιότητα για την ανάπτυξη του εγκεφάλου. Στις δεκαετίες του ’80 και του ’90, για λόγους ασφαλείας άσχετους, προφανώς, με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αρχίσαμε να εμποδίζουμε τα παιδιά μας να κάνουν τα πράγματα που κάναμε εμείς ως παιδιά, δηλαδή να παίζουν και να κινούνται ανεξάρτητα. Αυτό εμπόδισε την ανάπτυξή τους. Αλλά η επιδείνωση της ψυχικής υγείας τους άρχισε να επιταχύνεται από το 2010 και μετά».
Ο Χάιτ επικαλείται, μεταξύ άλλων, τον γάλλο Εμίλ Ντιρκέμ, εκ των θεμελιωτών της κοινωνιολογίας, και τις απόψεις του για την ανομία, όπου εκλείπουν οι σαφείς ρυθμίσεις, οι κανόνες και τα πρότυπα που καθορίζουν τον τρόπο λειτουργίας της κοινωνίας.
«Το βιβλίο αφηγείται την ιστορία μιας τραγωδίας σε δύο πράξεις. Προηγείται η απώλεια της παιδικής ηλικίας, που βασιζόταν στο παιχνίδι, ενώ ακολουθεί η εδραίωση της παιδικής ηλικίας που εδράζεται στα κινητά τηλέφωνα. Αφού τελείωσα το βιβλίο, συνειδητοποίησα ότι υπήρχε και μια σημαντική τρίτη πράξη, η απώλεια της κοινότητας. Καταστροφικό για την αμερικανική κοινωνία, τη δημοκρατία και την ψυχική υγεία. Οταν χάνεται το κοινωνικό κεφάλαιο και η εμπιστοσύνη στα κοινά ακολουθεί η φθορά, γιατί οι άνθρωποι δεν μπορούν να ανθίσουν χωρίς σχέσεις. Ο Ντιρκέμ είχε παρατηρήσει ότι η ανομία ήταν πρόβλημα και οι αυτοκτονίες ήταν περισσότερες μεταξύ των ελεύθερων, σε σχέση με εκείνες μεταξύ των παντρεμένων, με πολλά παιδιά, θρησκευόμενων ανθρώπων» σημείωσε.
Στο βιβλίο του ο αμερικανός ψυχολόγος επικαλείται επίσης τον Μπλεζ Πασκάλ, ο οποίος είχε πει, μεταξύ πολλών άλλων, πως «υπάρχει ένα κενό με το σχήμα του Θεού στην καρδιά κάθε ατόμου».
«Οι άνθρωποι έχουν μια πνευματική ζωή – και το λέω αυτό ως άθεος. Εκρινα, λοιπόν, πως ήταν απαραίτητο να μελετήσω τις συνέπειες που έχει μια ύπαρξη βασισμένη στο τηλέφωνο και σε εμάς, στους ενήλικες. Τόσο ο Χριστός όσο και η αρχαία σοφία άλλων θρησκειών μας προτρέπουν να μην κρίνουμε και να διαλογιζόμαστε, γιατί η γαλήνη ανοίγει τις καρδιές στην ομορφιά που μας περιβάλλει. Ζώντας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης καλείσαι να κάνεις ακριβώς το αντίθετο: πρέπει να κρίνεις γρήγορα, και αν δεν το κάνεις, θα κριθείς που δεν κρίνεις. Αυτό οδηγεί στην παρακμή» εξήγησε.
Οσο για τους ανηλίκους, «τα παιδιά δεν χρειάζονται αυτά τα εργαλεία όπως τα χρειάζονται οι ενήλικες. Δεν προσφέρει κάτι το διαδίκτυο στην τσέπη 24 ώρες το 24ωρο. Και δεν έχει νόημα να προστατεύονται τα παιδιά από επικίνδυνα διαδικτυακά παιχνίδια όταν μπορούν να επικοινωνούν με άγνωστους ενήλικες που θέλουν να τα εκμεταλλευθούν σεξουαλικά. Αρα, όχι smartphones πριν από την ηλικία των 14 ετών – αρκεί ένα τηλέφωνο για κλήσεις και μηνύματα. Και όχι μέσα κοινωνικής δικτύωσης μέχρι την ηλικία των 16. Λογικό και εφικτό».