Από το μπαράκι στο Zoom: μα είναι τρόπος αυτός για να συναντιόμαστε;

Το καλύτερο μέρος κάθε κοινωνικής εκδήλωσης είναι ίσως εκείνες οι μικρές τυχαίες συναντήσεις που συμβαίνουν κατά τη διάρκειά της. Θυμηθείτε απλά τον Ουίλιαμ Σαίξπηρ ή τον Φράνσις Σκοτ ​​Φιτζέραλντ: ο Ρωμαίος και η Ιουλιέτα γνωρίζονται τυχαία σε έναν χορό μεταμφιεσμένων. Και ο Νικ Καραγουέι απευθύνεται στον Τζέι Γκάτσμπι σε ένα πάρτι που γίνεται στη βεράντα του χωρίς να ξέρει ότι μιλάει με τον Γκάτσμπι, τον πλούσιο γείτονά του, μέχρι που εκείνος του συστήνεται.

Tυχαίες συναντήσεις τέτοιου τύπου, όμως, αποκλείονται στις ημέρες μας, όσο είμαστε απομονωμένοι στο σπίτι σε μια προσπάθεια να περιοριστεί η εξάπλωση του COVID-19. Oσοι παίζουν την τεχνολογία στα δάχτυλα, βέβαια, καταφεύγουν σε ομαδικές βιντεοκλήσεις αλλά κι αυτές αποκλείουν το τυχαίο αφού απαιτούν καλή οργάνωση.  Και πάνω από όλα αποκλείουν τη σωματική εγγύτητα.

Τις πρώτες ημέρες του εγκλεισμού μας, θαύμασα φίλες μου από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού, που ήπιαν καφέ «όλες μαζί» (λέμε τώρα) μοιράζοντας τις οθόνες τους σε κουτάκια ώστε να χωρέσουν όλες, έβγαλαν φυσικά και την απαραίτητη αναμνηστική φωτογραφία για τα social media.

Προσωπικά, παρότι fan της τεχνολογίας και των gadgets, δεν τα έχω καταφέρει ακόμη να κάνω αποτελεσματικές ομαδικές τηλεδιασκέψεις με φίλους, προτιμώ τα απλά τηλεφωνήματα και τις ένας προς έναν βιντεοκλήσεις με φίλους και συγγενείς, που τελειώνουν στερεοτυπικά με την παράκληση «δες εσύ πώς γίνεται γιατί δεν προλαβαίνω να το ψάξω και στείλε “σκονάκι” για να βρεθούμε στην οθόνη με τους άλλους»…

Ξημεροβραδιαζόμαστε, λοιπόν, σε chatrooms και βιντεοκλήσεις (θα παραλείψω επί του παρόντος, το εικονικό σεξ που μου φαίνεται πιο δύσκολο απ’ όλα), ανταλλάσσουμε βιντεάκια και φωτογραφίες χιουμοριστικές αφού προηγηθεί η απαραίτητη ενημέρωση: τι κάνουν τα παιδιά στο εξωτερικό, ο φίλος που εργάζεται σε νοσοκομείο, η ανιψιά που ανέβαλε τον γάμο της επ’ αόριστον, η μάνα ετών 90 με πίεση και διαβήτη που όλως αιφνιδίως και ανεξήγητα οι τιμές τους έπεσαν στα φυσιολογικά όρια, πώς τα βγάζεις πέρα με τρία παιδιά, σύνολο πέντε άνθρωποι κλεισμένοι στο σπίτι που πρέπει να δουλέψουν και να κάνουν μάθημα ταυτόχρονα…

Στις ομαδικές συνδέσεις τα πράγματα δεν είναι καθόλου εύκολα. Από τις καθυστερήσεις στις συνδέσεις με επακόλουθο να μιλούν όλοι μαζί ταυτόχρονα («σόρι, δεν σας ακούω», «Ελσάκι, μίλα εσύ», «όχι, όχι, πες εσύ τώρα»…) μπορεί να προκληθεί χάος, που μας αναγκάζει τελικά να ακολουθούμε ένα μοτίβο με μονολόγους, ο ένας μετά τον άλλο. Οπότε είναι πιθανό να καταλήξεις στο ότι οι ένας προς έναν βιντεοκλήσεις είναι πιο ικανοποιητικές.

Σε κάθε περίπτωση, μετά από περίπου τρεις ή τέσσερις εβδομάδες κοινωνικήw απόστασης, για τους περισσότερους ανθρώπους η ομαδική ή η ανά δύο εικονική επικοινωνία είναι η μόνη κοινωνική αλληλεπίδραση, που μπορούν να έχουν. Και το αποτέλεσμα δεν είναι πάντα ικανοποιητικό.

Η ζωή μας δεν επιτρέπει πάρτι γενεθλίων, φλερτ σε μπαρ, ούτε καν βόλτα με φίλους, που ζουν στο ίδιο τετράγωνο. Είναι μια ζωή, που κυλάει αργά, περιορισμένη και πολύ προσωπική, ενώ κάθε συνάντηση (εικονική εννοείται) απαιτεί καλό προγραμματισμό. Η προσπάθεια, μάλιστα, να συμμετάσχει κανείς σε μια «χαρούμενη», ομαδική συνάντηση πιάνοντας στασίδι σε ένα από τα κουτάκια της οθόνης του υπολογιστή ή της ταμπλέτας του (ενώ είναι αποκλεισμένος σε ένα μικρό κουτί – το σπίτι του) μπορεί να είναι εμπειρία κάθε άλλο παρά ευχάριστη.

Αλλο τα μακαρόνια με κιμά και άλλο με κιμά σόγιας…

Ισως λοιπόν είναι καιρός να εγκαταλείψουμε τις προσπάθειες να αναπαράγουμε την παλιά κοινωνική ζωή μας σε διαδικτυακούς χώρους και αντί γι’αυτό να προσαρμόσουμε τις αλληλεπιδράσεις μας στη νέα κατάσταση. Τι σημαίνει αυτό; Πώς θα μπορούσε να είναι η κοινωνική μας ζωή κάτω από τα νέα δεδομένα που επιβάλλει η πανδημία;

Προφανώς, ορισμένες πτυχές της προ Covid-19 ζωής δεν μπορούν να δημιουργηθούν ξανά ή να αντικατασταθούν. Όταν  βρισκόμαστε πρόσωπο με πρόσωπο, το βλέμμα και η γλώσσα του σώματος μάς βοηθάνε να συγχρονιζόμαστε μεταξύ μας, κάτι που είναι αδύνατο μέσω τηλεφώνου ή γραπτών μηνυμάτων, και συχνά δύσκολο μέσω βιντεοκλήσης.

Πρόσφατα, η Μελίσα Μαζμάνιαν, αναπληρώτρια καθηγήτρια Πληροφορικής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Ιρβάιν (UC Irvine) αναγκάστηκε να αλλάξει τις συνεντεύξεις για ένα ερευνητικό project και από πρόσωπο με πρόσωπο να τις κάνει στο Zoom: «Και πάντως μερικές από αυτές απλά δεν γίνονται», δήλωσε στο περιοδικό The Atlantic, γιατί όπως είπε «δεν μπορώ να διαβάσω τη γλώσσα του σώματος και να τους βοηθήσω να νιώσουν άνετα με τον τρόπο που μπορώ να το κάνω όταν είμαι εκεί».

Η Νικόλ Ελισον, εξάλλου, που διδάσκει στη Σχολή Πληροφορίας του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν, σημειώνει ότι, εκτός από το μπέρδεμα που γίνεται με τις ενδείξεις της γλώσσας του σώματος, οι τηλεδιασκέψεις και ο χώρος που αυτές γίνονται, απαιτούν πολύ καλό προγραμματισμό, κάτι που μπορεί να χαλάσει την ατμόσφαιρα του αυθορμητισμού μεταξύ φίλων οι οποίοι συναντιούνται συνήθως ανάλογα με την παρόρμηση της στιγμής.

Ισως το πιο σημαντικό, όμως, είναι ότι η επικοινωνία μέσω βίντεο δεν καταφέρνει να μας δώσει τη χαρά που μας δίνουν οι στιγμές της πραγματικής ζωής με τους άλλους, αφού συνεχίζουμε να συγκρίνουμε την εικονική επαφή με την πραγματική ζωή και περιμένουμε ότι θα ικανοποιήσει την ίδια επιθυμία με την ίδια αποτελεσματικότητα.

Ας πάρουμε για παράδειγμα μια χαλαρή τηλεδιάσκεψη φίλων που πίνουν μπίρες από απόσταση, o καθένας στο κουτάκι του επί της οθόνης. Πόσο ενοχλητικό, όμως, μπορεί να είναι το να πρέπει να σηκώσει κανείς το χέρι του για να πάρει τον λόγο; Η Ελισον απαντάει ότι είναι πιθανόν ενοχλητικό, μόνο και μόνο, όμως, επειδή σκέπτεται κανείς ότι στον πραγματικό κόσμο μπορεί να μην χρειαζόταν να σηκώσει το χέρι του.

Με άλλα λόγια, γράφει η Ασλεϊ Φέτερς στο The Atlantic, το να προσπαθείς να μεταφράσεις τις παλιές σου κοινωνικές συνήθειες στο Zoom ή στο FaceTime είναι σαν να γίνεσαι χορτοφάγος και να τρως (απαίσιο) vegan υποκατάστατο γαλοπούλας αντί να μαγειρεύεις (και να απολαμβάνεις) διάφορα δημιουργικά και νόστιμα πιάτα με φρούτα και λαχανικά.

Η πρόκληση, λοιπόν, της προσαρμογής σε μια εικονική κοινωνική ζωή μπορεί να βρίσκεται στον επαναπροσδιορισμό των αλληλεπιδράσεών μας αξιοποιώντας τα δυνατά σημεία, που προσφέρουν οι διάφορες πλατφόρμες μέσω των οποίων μπορούμε να είμαστε μαζί με άλλους.

Και δεν είναι καθόλου λίγη η δουλειά που απαιτείται για να επαναπροσδιορίσουμε την κοινωνική ζωή από το σπίτι μας, αλλά με λίγη τύχη, οι νέοι τρόποι, που ανακαλύπτουν οι άνθρωποι για να περνούν τον χρόνο τους μαζί με άλλους, μπορούν να μας κάνουν, αυτή την περίοδο της απομόνωσης, να νιώσουμε κάπως λιγότερο απομονωμένοι.

Φυσικά, δεν έχουν όλοι οι άνθρωποι την ίδια άποψη για το τι είναι ικανοποιητική εικονική κοινωνική ζωή. Για κάποιους, είναι μια ευκαιρία να αναπτύξουν τις σχέσεις τους κάνοντας σοβαρές συζητήσεις ένας προς έναν στο Skype ή στο FaceTime. Άλλοι πάλι θα ήθελαν να βρεθούν με μια παρέα φίλων ή να συμμετέχουν, για παράδειγμα, σε ένα ομαδικό δείπνο, αυτοί ειδικά, όμως, μπορεί να χρειαστεί να γίνουν λίγο πιο δημιουργικοί.

Το σίγουρο είναι ότι με λίγη καλή θέληση (και πολλή προσπάθεια) οι δεξιότητές μας για εικονική επικοινωνία μπορούν να βελτιωθούν ενώ και οι πλατφόρμες κάνουν ότι μπορούν για να βελτιώσουν τις εφαρμογές τους για να μας διευκολύνουν. Οσο καλά και αν τα καταφέρουμε, όμως, να προσαρμοστούμε, είναι επίσης σίγουρο ότι η παρέα από απόσταση δεν θα μπορέσει ποτέ και με τίποτα να αντικαταστήσει την ευχαρίστηση της σωματικής επαφής, τη χημεία του κοντά και του μαζί.

Αλλά αυτή τη στιγμή αξίζει να θυμόμαστε ότι οι επιλογές, που έχουμε, μπορούν επίσης να μας τροφοδοτήσουν ικανοποιητικά αρκεί να μη μας λείπει η διάθεση για δημιουργικότητα. Και ίσως θα μπορούσαμε να τα καταφέρουμε καλύτερα αν πάψουμε να προσποιούμαστε ότι η μακαρονάδα με κιμά σόγιας είναι εξίσου καλή με εκείνα τα διαβολικά νόστιμα μακαρόνια με κιμά. Γιατί απλά δεν είναι…