Τα κρούσματα της ευλογιάς των πιθήκων συνεχίζουν να αυξάνονται σε όλο τον κόσμο, με αποτέλεσμα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) το Σάββατο να κηρύξει κατάσταση εκτάκτου ανάγκης δημόσιας υγείας (εδώ) για τη λοιμώδη νόσο. Τι σημαίνει πρακτικά αυτό; Οτι απαιτείται μια συντονισμένη διεθνής δράση για να αποτραπεί η περαιτέρω εξάπλωση του ιού, ενώ παράλληλα, είναι σαν μία πρόσκληση στις χώρες, προκειμένου να επενδύσουν χρήματα για εμβόλια, θεραπείες και άλλους πόρους που θα περιορίσουν την εξάπλωση του ιού. Τα συμπτώματα της ευλογιάς των πιθήκων δεν είναι τα ίδια σε όλους, σύμφωνα με τους New York Times.
1. Πώς μεταδίδεται;
Η μετάδοση μπορεί να γίνει μεταξύ των ανθρώπων που έχουν στενή επαφή. Ο ιός μεταδίδεται μέσω της επαφής με το δέρμα, με σωματικά υγρά και αναπνευστικά σταγονίδια. Για παράδειγμα, αν κάποιος ακουμπήσει τις φουσκάλες με το υγρό που εμφανίζονται στο δέρμα του ασθενούς, μπορεί να κολλήσει.
Επίσης, μπορεί να μεταδοθεί αν εισπνεύσει μεγάλα αερομεταφερόμενα σταγονίδια, δηλαδή αν φιλήσει κάποιον ή αν φτερνιστεί και βρίσκεται κοντά του. Ακόμη όμως και σε κάποιες περιπτώσεις που βρισκόμαστε σε πολύ κοντινή απόσταση με κάποιον, όπως στο αεροπλάνο και παραμένουμε εκεί για αρκετές ώρες, η νόσος μπορεί να μεταδοθεί από αυτούς που κάθονται στα διπλανά καθίσματα.
Τα μεγάλα σταγονίδια γενικά δεν μπορούν να ταξιδέψουν περισσότερο από περίπου ένα μέτρο μακριά, σύμφωνα με τα Αμερικανικά Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC), γι’ αυτό και αν υπάρξει κρούσμα σε ένα κλειστό χώρο, θα κολλήσουν μόνο όσοι βρίσκονται κοντά του.
Ακόμη ένας τρόπος με τον οποίο μεταδίδεται η ευλογιά των πιθήκων, είναι να αγγίξει κάποιος ρούχα, κλινοσκεπάσματα ή πετσέτες που χρησιμοποιεί ασθενής με ευλογιά των πιθήκων.
2. Σε ποια περίπτωση θα πρέπει να πάω στον γιατρό;
Αν παρατηρήσετε στο δέρμα σας έντονες κοκκινίλες, σπυράκια ή φλύκταινες, θα πρέπει να επικοινωνήσετε με τον ΕΟΔΥ και να ενημερώσετε ότι έχετε συμπτώματα ευλογιάς των πιθήκων.
Σύμφωνα με τον ΕΟΔΥ, αυτό είναι επιβεβλημένο, ειδικά εάν έχετε επιστρέψει από ταξίδι στη Δυτική ή Κεντρική Αφρική τις τελευταίες τρεις εβδομάδες, εάν έχετε έρθει σε επαφή με κάποιον που είχε ευλογιά των πιθήκων τις τελευταίες τρεις εβδομάδες ή αν έχετε έρθει σε επαφή με κάποιον που είχε δερματικές βλάβες τις τελευταίες τρεις εβδομάδες.
Προς το παρόν, πάντως, δεν υπάρχει τεστ που θα μπορούσε κάποιος να κάνεις στο σπίτι για την ευλογιά των πιθήκων, κάτι που σημαίνει ότι η διάγνωση μπορεί να γίνει μόνο από νοσοκομείο.
3. Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο να μολυνθούν;
Ολοι κινδυνεύουν να νοσήσουν κατόπιν έκθεσης στον ιό, ειδικά οι νεότερες γενιές που δεν έλαβαν το εμβόλιο της ευλογιάς, το οποίο σταδιακά σταμάτησε στη χώρα μας να χορηγείται μέχρι το 1980, καθώς η νόσος είχε εξαλειφθεί.
Σύμφωνα με τον ΕΟΔΥ, υπάρχουν ενδείξεις ότι ομοφυλόφιλοι και αμφιφυλόφιλοι άνδρες διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο έκθεσης, καθώς και όσοι έχουν ταξιδέψει πρόσφατα σε χώρες της Αφρικής όπου ενδημεί η νόσος.
4. Ποια είναι τα συμπτώματα της νόσου;
Η νόσος προκαλεί πυρετό, πόνους στο σώμα και διόγκωση στους λεμφαδένες και συνεχίζει με τα χαρακτηριστικά φυσαλιδώδη εξανθήματα, δηλαδή τις φουσκάλες γεμάτες υγρό που εκδηλώνονται στο πρόσωπο, τα χέρια, τα πόδια και σε κάποιες περιπτώσεις και τα γεννητικά όργανα. Η ευλογιά των πιθήκων είναι συνήθως ήπια, με τους περισσότερους ανθρώπους να αναρρώνουν χωρίς θεραπεία σε 14 με 28 ημέρες.
Η λοίμωξη μπορεί να χωριστεί σε δύο περιόδους, βάσει των συμπτωμάτων.
Η πρώτη περίοδος ονομάζεται περίοδος εισβολής (διαρκεί ως πέντε ημέρες) και χαρακτηρίζεται από πυρετό, έντονο πονοκέφαλο, πρήξιμο των λεμφαδένων, πόνο στην πλάτη, μυϊκούς πόνοι και έντονη εξασθένηση (έλλειψη ενέργειας). Αυτό το πρήξιμο των λεμφαδένων είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα της ευλογιάς των πιθήκων, σε σύγκριση με άλλες ασθένειες.
Η δεύτερη περίοδος έχει ως χαρακτηριστικό σύμπτωμα το εξάνθημα στο δέρμα, το οποίο συνήθως αρχίζει να εμφανίζεται μία με τρεις ημέρες μετά από την εκδήλωση του πυρετού. Το εξάνθημα τείνει να συγκεντρώνεται περισσότερο στο πρόσωπο και τα άκρα παρά στον κορμό. Επίσης επηρεάζονται ο στοματικός βλεννογόνος (στο 70% των περιπτώσεων), τα γεννητικά όργανα (30%), τα μάτια (επιπεφυκότες κατά 20%), καθώς και ο κερατοειδής. Το εξάνθημα εξελίσσεται διαδοχικά από κηλίδες, που σταδιακά εξελίσσονται σε κυστίδια (γεμάτα με διαυγές υγρό), φλύκταινες (γεμάτες με κιτρινωπό υγρό) και κρούστες που στεγνώνουν και πέφτουν.
5. Υπάρχουν φάρμακα;
Η διαχείριση της νόσου περιλαμβάνει κυρίως την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων. Οι ασθενείς που έχουν αλλοιώσεις στον πρωκτό ή το ορθό, μπορεί να αισθάνονται έντονο πόνο, ειδικά κατά την αφόδευση και σε αυτήν την περίπτωση ο γιατρός μπορεί να συνταγογραφήσει παυσίπονα ή να συστήσει φάρμακα που μαλακώνουν τα κόπρανα.
Οι ασθενείς με πληγές στο στόμα, μπορεί να έχουν δυσκολία στην κατάποση. Και σε αυτήν την περίπτωση υπάρχουν φάρμακα που μπορούν να τους βοηθήσουν, σύμφωνα με τους New York Times. Κάποιοι βέβαια, μπορεί να αναπτύξουν δευτερογενείς βακτηριακές λοιμώξεις και στη συνέχεια να χρειαστούν αντιβιοτικά, ειδικά αν έχουν μεγάλες και ανοιχτές αλλοιώσεις στο δέρμα.
Το αντιικό τεκοβιριμάτη συνιστάται μόνο για χορήγηση σε άτομα που εκδηλώνουν πιο συστηματικά συμπτώματα ή εξανθήματα σε όλο το σώμα και ως εκ τούτου έχουν υψηλό κίνδυνο για επιπλοκές από την ευλογιά των πιθήκων.
6. Σε ποιους θα χορηγηθούν τα εμβόλια;
Δύο εμβόλια που αναπτύχθηκαν για την απλή ευλογιά, μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη της λοίμωξης από ευλογιά των πιθήκων.
Σύμφωνα με τους New York Times, αυτό που χρησιμοποιείται πιο συχνά στις ΗΠΑ ονομάζεται Jynneos, αποτελείται από δύο δόσεις, οι οποίες γίνονται με μεσοδιάστημα ενός μήνα.
Μάλιστα, τα εμβόλια έχουν και θεραπευτική δράση και τα CDC συνιστούν να εμβολιάζονται όλοι όσοι είναι θετικοί, τέσσερις ημέρες μετά τη διάγνωση. Αυτό, όπως γράφουν οι New York Times, θα μπορούσε να μειώσει τα συμπτώματα και να παρέχει καλύτερη πρόληψη.
«Είτε πριν, είτε μετά τη νόσηση, οι άνθρωποι που εμβολιάζονται θεωρούνται πλήρως προστατευμένοι δύο εβδομάδες μετά τη χορήγηση της δεύτερης δόσης, δηλαδή ενάμιση μήνα μετά τη χορήγηση της πρώτης δόσης», εξηγεί η δρ Σάρον Γκρίν, καθηγήτρια Λοιμωξιολογίας στην Ιατρική Σχολή Τσαν, του Πανεπιστήμιου της Μασαχουσέτης.
Στην Ευρώπη, μόλις την Παρασκευή, η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Φαρμάκων (EMA)ενέκρινε τη χορήγηση του πρώτου εμβολίου για την ευλογιά των πιθήκων. Πρόκειται για το εμβόλιο Imvanex, της δανέζικης εταιρίας Bavarian Nordic, το οποίο είχε εγκριθεί για τις χώρες της ΕΕ από το 2013 για την πρόληψη της ευλογιάς. «Το προφίλ ασφάλειας του φαρμάκου είναι ανεκτό, με παρενέργειες ήπιες έως μέτριες και η επιτροπή ιατρικών προϊόντων για ανθρώπινη χρήση (CHMP) κατέληξε ότι τα οφέλη του υπερτερούν των κινδύνων», υπογράμμισε η ΕΜΑ σε ανακοίνωσή της.
Διευκρινίζεται μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί 17.092 κρούσματα της ευλογιάς των πιθήκων. Τα περισσότερα έχουν διαγνωστεί στην Ισπανία (3.536), τις ΗΠΑ (2.891) και τη Γερμανία (2.268). Στη χώρα μας, σύμφωνα με την πιο πρόσφατη ενημέρωση του ΕΟΔΥ, έχουν καταγραφεί 20 κρούσματα.