Πλέον, την πόλη την αποκαλούν «Στάλινγκραντ της Ουκρανίας». Και είναι αλήθεια πως, παρά τις όποιες διαφορές, λαμβάνοντας υπόψη την κατάσταση που επικρατεί τους τελευταίους πέντε μήνες, με εκατοντάδες ανθρώπους να σκοτώνονται καθημερινά στα χαρακώματα και τις εχθροπραξίες ολοένα να κλιμακώνονται, η συσχέτιση, αν όχι η σύγκριση, της μάχης του Μπαχμούτ με την πιο δραματική μάχη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου (δύο εκατομμύρια νεκροί, τραυματίες και αγνοούμενοι) είναι εύλογη.
Στο Μπαχμούτ διεξάγεται πλέον ένας πόλεμος φθοράς, ένας πόλεμος χαρακωμάτων. Μάχες δίνονται στην ύπαιθρο, σε απέραντα λιβάδια, όμως μάχες δίνονται και στους δρόμους της πόλης. Το Μπαχμούτ είναι το μοναδικό σημείο κατά μήκος των 1.300 χλμ. του μετώπου όπου τα πολυβόλα δεν σταματούν να ακούγονται και οι στρατιώτες δεν σταματούν να πολεμούν, ακόμη και όταν, κάποιες νύχτες, η θερμοκρασία πέφτει στους 18 βαθμούς κάτω από το μηδέν.
«Εμαθα πως πρέπει να διατηρείς τα πόδια σου πάντα στεγνά και ζεστά», ανέφερε ο Ολεξέι Βαρτσένκο, συνομιλώντας με τον Φάμπιο Τονάτσι, απεσταλμένο της La Repubblica στην εμπόλεμη χώρα, ο οποίος μετέβη στο μέτωπο του Μπαχμούτ. Γι’ αυτό πλέον φοράει τρία ζευγάρια κάλτσες και αλείφει τις μπότες του με κρέμα αδιαβροχοποίησης. «Οταν όμως το όρυγμα γεμίζει νερό που φτάνει μέχρι τα γόνατά μου, αισθάνομαι μαχαιριές στο σώμα μου», προσέθεσε ο ουκρανός στρατιώτης . Ο οποίος είναι μόλις 21 ετών.
Πριν το ξέσπασμα του πολέμου ήθελε να γίνει λογιστής, ονειρευόταν να σπουδάσει στην οικονομική σχολή του Πανεπιστημίου του Κιέβου και στη συνέχεια να ειδικευτεί στο εξωτερικό. Κατέληξε, όμως, να βρίσκεται σε ένα χαράκωμα και να προασπίζεται την πατρίδα του. Για να μεταβεί από τη βάση του έως το όρυγμά του χρειάζεται 18 λεπτά, καθώς κινείται έρποντας κατά μήκος ενός δικτύου τάφρων βάθους ενάμισι μέτρου. Το χαράκωμά του απέχει μόλις 80 μέτρα από τις γραμμές του εχθρού.
«Οπως το Στάλινγκραντ, έτσι και το Μπαχμούτ ήταν αρχικά απλώς μια λέξη στον χάρτη», γράφει ο ιταλός πολεμικός ανταποκριτής. Τον Αύγουστο, όταν οι ρωσικές δυνάμεις άρχισαν να βάλλουν εναντίον της πόλης, οι 77.000 πολίτες της σκέφτηκαν πως έπρεπε να την εγκαταλείψουν, δεδομένου ότι το Μπαχμούτ έμοιαζε να είναι «ο εύκολος στόχος μιας προέλασης που έμοιαζε ακατάσχετη», εξηγεί ο Φάμπιο Τονάτσι, υπενθυμίζοντας πως οι στρατηγοί του Πούτιν τον διαβεβαίωναν ότι οι ουκρανικές δυνάμεις επρόκειτο σύντομα να συντριβούν και η πόλη να καταληφθεί από τα ρωσικά στρατεύματα.
Στόχος των στρατηγών της Μόσχας ήταν να μετατρέψουν το Μπαχμούτ σε βάση των δυνάμεών τους για την εξαπόλυση επιθέσεων στο ελεύθερο Ντονμπάς, γύρω από το Κραματόρσκ και το Σλοβιάνσκ, πόλεις που ελέγχονται από τους Ουκρανούς. Ωστόσο, τα γεγονότα εξελίχθηκαν διαφορετικά, καθώς οι ρωσικές δυνάμεις κόλλησαν στο Μπαχμούτ – και αυτό ο Βλαντίμιρ Πούτιν αρνείται να το δεχτεί.
Η μάχη για το Μπαχμούτ «κατέστη ζήτημα γοήτρου, μια προσωπική μονομαχία με τον Ζελένσκι. Ο Πούτιν θέλει το Μπαχμούτ, το χρειάζεται», γράφει ο Τονάτσι, αναφέροντας πως σύμφωνα με τις μυστικές υπηρεσίες της Βρετανίας η πόλη «είναι το χριστουγεννιάτικο δώρο που σκοπεύει να κάνει στη Ρωσία για να αποδείξει ότι δεν χάνει αυτόν τον πόλεμο, πως οι στρατηγικές υποχωρήσεις στις οποίες έχει υποχρεωθεί, έπειτα από περισσότερες από 300 ημέρες “ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης”, δεν είναι τόσο σημαντικές».
Το ότι οι Ουκρανοί αντιστέκονται τόσο ώστε η πλάστιγγα να γέρνει προς την πλευρά τους, τον ρώσο πρόεδρο δεν τον ενδιαφέρει ιδιαίτερα. Το μοναδικό που τον απασχολεί είναι η κατάληψη της πόλης. Γι’ αυτό «έχει συγκεντρώσει εκεί τις καλύτερες μεραρχίες του, τα πιο φονικά πυροβόλα, τους πιο θηριώδεις μισθοφόρους, που στοχεύουν με τα καλάσνικοφ τους συντρόφους τους που τρέμουν. Το έκανε και ο Χίτλερ τον χειμώνα του 1942: μετέφερε το μεγαλύτερο μέρος της Βέρμαχτ στο Στάλινγκραντ, αποδυναμώνοντας το Ανατολικό Μέτωπο. Επρόκειτο για ένα μοιραίο λάθος», υπενθυμίζει ο ιταλός δημοσιογράφος.
Ο ουκρανός στρατιώτης Ολεκσίι δεν έχει διαβάσει το εμβληματικό «Στάλινγκραντ» του Βασίλι Γκρόσμαν. Αγνοεί ότι ο σοβιετικός (ουκρανικής και εβραϊκής καταγωγής) συγγραφέας και δημοσιογράφος, πριν από περίπου 80 χρόνια, το 1943, άρχισε να γράφει ένα βιβλίο θέλοντας να περιγράψει όλα όσα βιώνει εκείνος σήμερα μέσα στο χαράκωμά του. «Τι βαριά ήταν η γη! Το να βγάλεις τις μπότες από τη λάσπη, να σηκώσεις το πόδι, να κάνεις ένα βήμα και μετά να ξεκινήσεις από την αρχή απαιτούσε μια τεράστια προσπάθεια…», έγραφε στο «Στάλινγκραντ» ο Γκρόσμαν.
Ο 21χρονος Ουκρανός αγνοεί την κόλαση που επικράτησε στο Στάλινγκραντ κατά τη διάρκεια των έξι μηνών που διήρκεσε η μάχη. Ούτε πως οι γυναίκες του Στάλινγκραντ ήταν οι πρώτες που έσπευσαν να υπερασπιστούν την πόλη τους γνωρίζει, ούτε πως οι σοβιετικοί στρατιώτες, όπως και οι γερμανοί, είχαν διαταχθεί να μην κάνουν βήμα πίσω. Σχεδόν τίποτα δεν γνωρίζει ο Αλεξέι για την ιστορική μάχη που άλλαξε τα δεδομένα στο Ανατολικό Μέτωπο, επηρεάζοντας καίρια την εξέλιξη του B’ Παγκόσμιου Πολέμου συνολικά.
Ωστόσο, αποκαλεί και εκείνος το Μπαχμούτ «νέο Στάλινγκραντ», έχοντας κατά νου σχετικές αφηγήσεις του πατέρα του Ιβάν και του Ντμίτρο, του μεγαλύτερου αδελφού του. Και οι τρεις άνδρες της οικογένειας Βαρτσένσκο υπηρετούν στην ίδια μονάδα, η βάση της οποίας βρίσκεται σε μια ανατολική γειτονιά του Μπαχμούτ.
«Στήλες καπνού υψώνονται λίγα μέτρα από μένα, κομμάτια πυραύλων κατρακυλούν και πέφτουν μέσα στην τρύπα. Μας σφυροκοπούν, ακόμα και με 2.000 όλμους την ημέρα. Η γη τρέμει, ή ίσως είμαι εγώ που τρέμω και δεν το αντιλαμβάνομαι. Η βάρδια μου διαρκεί 24 ώρες. Στέκομαι εκεί, ζεσταίνομαι με ένα κερί, προσεύχομαι να μην με χτυπήσουν», ανέφερε, περιγράφοντας την κόλαση που βιώνει καθημερινά. Λόγω της κλιμάκωσης των εχθροπραξιών δεν έχει κουνηθεί από τη θέση του τις τελευταίες 15 ημέρες. Οι εχθροί του βρίσκονται απέναντι από τον ποταμό Μπακχμουτόβκα, τον «Βόλγα του Μπαχμούτ».
«Δεν ξέρω πώς να περιγράψω κάτι που συνέβη πριν από μια εβδομάδα… Δεν είμαι και συγγραφέας, όπως εκείνος ο Γκρόσμαν…», προσέθεσε ο ουκρανός στρατιώτης. «Ηταν μια μέρα με ομίχλη, νομίζω μια Τετάρτη. Δεν φαινόταν τίποτα. Ξαφνικά, οι Ρώσοι βγήκαν από τα χαρακώματα και άρχισαν να τρέχουν προς το μέρος μας, όντας ακάλυπτοι, χωρίς λόγο. Δεκάδες γαζώθηκαν από τα πυροβόλα. Δεν έχω ξαναδεί κάτι παρόμοιο. Ηταν σαν ζόμπι, ατελείωτοι. Ετρεχαν προς τον θάνατο. Αυτό διήρκεσε από τις δύο το μεσημέρι έως τις τρεις το βράδυ. Ενας νεκρός έφερε το σήμα της Ομάδας Βάγκνερ», είπε.
Στο μέτωπο του Μπαχμούτ εκτιμάται πως χάνουν τη ζωή τους καθημερινά όχι λιγότεροι από 60-80 Ουκρανοί και τουλάχιστον 100 Ρώσοι. «Δεν θα εγκαταλείψουμε τα εδάφη μας, ξέρω ότι η πιο δύσκολη μάχη βρίσκεται σε εξέλιξη και σας ευχαριστώ» είπε ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι το πρωί της Τρίτης, συναντώντας κάποιους από τους υπερασπιστές του Μπαχμούτ σε μια βιομηχανική μονάδα της πόλης, πριν παραλάβει μια σημαία της Ουκρανίας με τις υπογραφές τους, την οποία ο ουκρανός πρόεδρος παρέδωσε την επομένη στο αμερικανικό Κογκρέσο.
«Στο μπλε και κίτρινο πανί ενδέχεται να υπάρχει και το όνομα του Ολεξίι, που ήθελε να γίνει λογιστής και δεν υποχωρεί ούτε ένα μέτρο. Γιατί, ακόμη και χωρίς να έχει διαβάσει τις σελίδες του Γκρόσμαν, έχει αντιληφθεί το νόημά τους. Δεν υπάρχει διαφυγή από τον πόλεμο, σε ακολουθεί σαν μαύρη σκιά. Και όποιος υποχωρεί, κουβαλάει τον πόλεμο μαζί του ούτως ή άλλως», σημειώνει ο Φάμπιο Τονάτσι, ολοκληρώνοντας την ανταπόκριση του από το μέτωπο του Μπαχμούτ, το «Στάλινγκραντ της Ουκρανίας».