«Είναι η μεγαλύτερη ανταλλαγή κρατουμένων μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, που επιτεύχθηκε χάρη σε μια τεράστια διπλωματική προσπάθεια, η οποία καταβλήθηκε με μεγάλη μυστικότητα. Οταν γίνουν γνωστές οι λεπτομέρειες, θα εκπλαγούμε, ωσάν να επρόκειτο για κινηματογραφική ταινία – το Χόλιγουντ σίγουρα το σκέφτεται ήδη.
»Για την κυβέρνηση Μπάιντεν είναι μια σημαντική επιτυχία, δείχνει στον κόσμο ότι ξέρει τι πρέπει να κάνει. Αλλά το ότι όλα αυτά μας ταξιδεύουν πίσω στην κατασκοπική πολεμική ατμόσφαιρα της εποχής του Στάλιν με ανησυχεί πολύ». Αυτά είπε, μιλώντας στη Repubblica, ο Ρόμπερτ Μπάερ, πρώην πράκτορας της CIA και συγγραφέας του βιβλίου «See No Evil» (στο οποίο βασίστηκε η ταινία «Syriana» με πρωταγωνιστή τον Τζορτζ Κλούνεϊ).
Οσον αφορά το τι ακριβώς τον ανησυχεί, καταρχάς σημείωσε πως «από άποψη της δικαιοσύνης και ανθρωπίνων δικαιωμάτων πρόκειται για μια καλή είδηση: αθώοι άνθρωποι απελευθερώθηκαν». Ωστόσο μεταξύ των κερδισμένων της υπόθεσης συγκαταλέγεται και ο Βλαντίμιρ Πούτιν. «Οι άνθρωποι που απελευθερώθηκαν δεν ήταν κατάσκοποι και ο ρώσος πρόεδρος το ήξερε. Οι πράκτορες της CIA στη Ρωσία έχουν όλοι διπλωματικά διαβατήρια. Εάν αποκαλυφθούν και συλληφθούν, πάντα αφήνονται ελεύθεροι αμέσως μετά.
»Ως εκ τούτου, ο δημοσιογράφος της Wall Street Journal (Eβαν Γκέρσκοβιτς, ΣτΜ) και οι άλλοι ήταν όμηροι. Συνελήφθησαν για πολιτικούς σκοπούς, όπως η (καλαθοσφαιρίστρια) Μπρίτνεϊ Γκράινερ. Η ανταλλαγή, δυστυχώς, είναι ένα πράσινο φως για να το ξανακάνουν: οι Ρώσοι θεωρούν πλέον τους ξένους και τους αντιπάλους εμπορεύματα. Και ξέρουν ότι η μέθοδος λειτουργεί» εξήγησε ο παρασημοφορημένος αμερικανός πρώην πράκτορας, κύριο πεδίο δράσης του οποίου ήταν η Μέση Ανατολή.
Ερωτηθείς εάν αυτή η μεγάλη επιτυχία θα έχει κάποιο αντίκτυπο στις επικείμενες προεδρικές εκλογές, ο Ρόμπερτ Μπάερ απάντησε «κανέναν, γιατί όταν οι Αμερικανοί πηγαίνουν στις κάλπες σκέφτονται μόνο την οικονομία και δεν νοιάζονται για επιτυχίες στην εξωτερική πολιτική, για τις οποίες ο μέσος πολίτης δεν καταλαβαίνει τίποτα. Αυτές οι επιχειρήσεις μετρούν αλλού. Για την επίτευξη (της σχετικής συμφωνίας) κοινοποιήθηκαν συμμαχίες και διαπλέχθηκαν συμφέροντα πολλών χωρών και οι ΗΠΑ επέδειξαν ηγετικό ρόλο σε αυτό το πλαίσιο. Από τη σκοπιά του πολέμου στην Ουκρανία, είναι ένα παρήγορο σημάδι ότι Αμερικανοί και Ρώσοι μιλούν μεταξύ τους» σημείωσε.
Πράγματι, η ιστορική –από κάθε άποψη, ακόμη και σε σύγκριση με την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου– ανταλλαγή κρατουμένων μεταξύ Δύσης και Ρωσίας δείχνει ότι ένας δίαυλος επικοινωνίας ανάμεσα στην Ουάσινγκτον και τη Μόσχα, όχι μόνο υπάρχει, αλλά και λειτουργεί. Παρότι οι σχέσεις ΗΠΑ-Ρωσίας είναι χείριστες εξαιτίας του πολέμου που μαίνεται στην Ουκρανία, ο Τζο Μπάιντεν και ο Βλαντίμιρ Πούτιν κατάφεραν να καταλήξουν σε μια συμφωνία, με την εμπλοκή επίσης της Γερμανίας, της Νορβηγίας, της Σλοβενίας, της Πολωνίας και της Λευκορωσίας.
Καθοριστική υπήρξε και η μεσολάβηση της Τουρκίας του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, για ακόμη μία φορά, με την πρωτοβουλία που ανέλαβε για διαπραγματεύσεις μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας τον Μάρτιο του 2022 και τη συμφωνία που επετεύχθη για την ασφαλή διέλευση ουκρανικών πλοίων γεμάτων σιτηρά από τη Μαύρη Θάλασσα.
Ωστόσο, κατά πόσο αυτή η ανταλλαγή και, κυρίως, το έντονο παρασκήνιο που προηγήθηκε θα μπορούσαν να έχουν κάποιο αντίκτυπο στον πόλεμο –από την άποψη μιας προλείανσης του εδάφους για μελλοντικές συνομιλίες– δεν είναι σαφές. Ερωτηθείς σχετικά, ο Τζέικ Σάλιβαν, σύμβουλος εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ, σημείωσε ότι πρόκειται για δύο διαφορετικές υποθέσεις.
Χαρακτηρίζοντας την ανταλλαγή «πρακτικό ζήτημα», εξήγησε πως οι διαπραγματεύσεις για τον τερματισμό του πολέμου είναι ένα ζήτημα «πολύ πιο περίπλοκο», με τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο να τον έχουν οι Ουκρανοί, ενώ οι ΗΠΑ θα διαβουλεύονται στενά με όλους τους συμμάχους, ώστε να υποστηρίξουν το Κίεβο όταν θα είναι έτοιμο να καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
Σύμφωνα με ορισμένους αναλυτές, το Κρεμλίνο βρήκε μια ευκαιρία να «απομονώσει» το Κίεβο, δείχνοντας ότι μπορεί να διαπραγματευτεί απευθείας με τον Λευκό Οίκο. Αλλά η Δύση έχει επανειλημμένως επαναλάβει ότι δεν μπορεί να υπάρξει συμφωνία για την Ουκρανία χωρίς την Ουκρανία.
Οσον αφορά την ανταλλαγή αυτή καθαυτή, σημαντικό ρόλο έπαιξε σίγουρα ο χρόνος. Οπως αναφέρει στην ανταπόκρισή της από τη Νέα Υόρκη η Ροζάλμπα Καστελέτι της Repubblica, ο θάνατος του Αλεξέι Ναβάλνι στη φυλακή τον περασμένο Φεβρουάριο είχε ήδη κάνει πιο επιτακτική την ανάγκη διάσωσης ανδρών και γυναικών που κρατούνται άδικα σε ρωσικές φυλακές.
Επιπλέον, έχοντας αποσυρθεί από την κούρσα για τον Λευκό Οίκο, ο Τζο Μπάιντεν ήθελε να ολοκληρώσει την θητεία του όντας σε θέση να πει στους Αμερικανούς ότι έφερε πίσω τους δημοσιογράφους Εβαν Γκέρσκοβιτς της Wall Street Journal και Αλμού Κουρμάσεβα του Radio Free Europe Radio Liberty και τον πεζοναύτη Πολ Γουίλαν, διαψεύδοντας έτσι τον Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος είχε δηλώσει πως «δεν θα τα κατάφερνε ποτέ» και ότι στη θέση του θα είχε εξασφαλίσει την απελευθέρωσή τους μέσα σε λίγες ώρες.
Αλλά και ο Πούτιν ήθελε να επιτευχθεί η συμφωνία πριν τις αμερικανικές εκλογές, ώστε να μη διαλυθεί αυτός ο «διπλωματικός ιστός», όπως αναφέρει η ιταλίδα δημοσιογράφος, που υφάνθηκε με τη συμμετοχή επτά χωρών και έπειτα από συνομιλίες δύο ετών.
Σύμφωνα με την εκδοχή της ομάδας του Αλεξέι Ναβάλνι και όσα έγραψε σχετικά η Wall Street Journal, ο Πούτιν είχε ήδη δει μία φορά να καταρρέει την τελευταία στιγμή μια συμφωνία που θα έφερνε πίσω στη Μόσχα τον αποκαλούμενο «δολοφόνο του Τίεργκαρτεν» Βαντίμ Κρασίκοφ, που κρατούνταν στη Γερμανία, με αντάλλαγμα τον κατεξοχήν ρώσο αντιφρονούντα, ο οποίος τελικά άφησε την τελευταία πνοή του σε ρωσική φυλακή τον περασμένο Φεβρουάριο.
Το Κρεμλίνο δεν ήθελε να συμβεί δεύτερη φορά κάτι παρόμοιο και, για να αναγκάσει το Βερολίνο να συναινέσει, καθώς φαινόταν απρόθυμο να απελευθερώσει τον δολοφόνο ενός Τσετσενο-γεωργιανού στον οποίο είχε δώσει άσυλο, έβαλε στο παιχνίδι και τη Λευκορωσία, με τον Αλεξάντερ Λουκασένκο και τον καταδικασμένο σε θάνατο Γερμανό Ρίκο Κρίγκερ να προσφέρουν στον ρώσο πρόεδρο τον άσο που χρειαζόταν ώστε να κερδίσει την παρτίδα.
«Ο νικητής είναι αναμφίβολα ο Πούτιν. Πήρε πίσω τον Κρασίκοφ και άλλους επτά “πατριώτες”, όπως τους αποκαλεί, οι οποίοι δεν θα εκτίσουν τις ποινές τους. Ως αντάλλαγμα απελευθέρωσε πολίτες Δυτικών χωρών που κρατούνταν ως διαπραγματευτικά χαρτιά, όπως ο Γκέρσκοβιτς, αλλά και ενοχλητικούς αντιφρονούντες όπως ο Ιλια Γιασίν και ο Βλαντίμιρ Καρα-Μούρζα, τους οποίους η εξορία θα αποδυναμώσει. Η ανταλλαγή προσφέρει επίσης στον Πούτιν το δικαίωμα να τους δυσφημήσει ως “ξένους πράκτορες” στην υπηρεσία των κρατών που πέτυχαν την απελευθέρωσή τους» συνοψίζει στην ανταπόκρισή της η Ροζάλμπα Καστελέτι.
Πολλά θα ειπωθούν και θα γραφτούν για τον Μπάιντεν, ο οποίος, αφού αντάλλαξε τον μεγαλέμπορο όπλων Βίκτορ Μπουτ με την Μπρίτνεϊ Γκράινερ, ουσιαστικά έδωσε χάρη σε οκτώ εγκληματίες με αντάλλαγμα αντιφρονούντες και δημοσιογράφους που κρατούνταν αδίκως.
«Σίγουρα δημιουργείται ένα περαιτέρω επικίνδυνο προηγούμενο. Ενισχυμένος από την απουσία κράτους δικαίου, ο Πούτιν γνωρίζει ότι μπορεί να μεταμορφώσει αθώους ανθρώπους σε πιόνια μέσα σε μια νύχτα. Στις φυλακές του έχει ακόμα χαρτιά να παίξει, όπως του δημοσιογράφου Ιβάν Σαβρόνοφ και των θεατρικών συγγραφέων Εβγκένια Μπέρκοβιτς και Σβετλάνα Πετριτσούκ. Ωστόσο ο Μπάιντεν και ολόκληρη η Δύση ανακηρύσσονται νικητές από άποψη ηθικής. Διαπραγματεύτηκαν όχι μόνο για τους πολίτες τους, αλλά και για τους ρώσους πολιτικούς κρατούμενους, αποδεικνύοντας πόσο αξίζουν για τις δημοκρατίες μας οι ζωές ανδρών και γυναικών που πολέμησαν για την αλήθεια με τίμημα την ελευθερία τους» συνοψίζει η δημοσιογράφος της Repubblica.