Η προοπτική δημιουργίας ιατρικών παρεμβάσεων οι οποίες γυρίζουν πίσω το ρολόι της γήρανσης, φαίνεται ότι ήρθαν λίγο πιο κοντά στην πραγματικότητα, καθώς επιστήμονες στις ΗΠΑ κατάφεραν για πρώτη φορά και με ασφάλεια να αναζωογονήσουν ιστούς μεσήλικων ποντικιών.
Οι ερευνητές χορήγησαν σε μεσήλικα ποντίκια έναν τύπο γονιδιακής θεραπείας η οποία επανέφερε τα γερασμένα κύτταρά τους σε μια πιο νεανική κατάσταση, σύμφωνα με βιολογικούς δείκτες που χρησιμοποιούνται για τη μέτρηση των επιπτώσεων της γήρανσης.
Τα ευρήματα της μελέτης, όπως γράφει ο Guardian, αναμένεται να τροφοδοτήσουν το ενδιαφέρον για νέες θεραπείες, οι οποίες θα στοχεύουν στην επιβράδυνση ή την αναστροφή της διαδικασίας γήρανσης, ως μέσο αντιμετώπισης ασθενειών που σχετίζονται με την ηλικία, όπως ο καρκίνος, τα εύθραυστα οστά και η νόσος Αλτσχάιμερ.
«Μια σειρά από ασθένειες που σχετίζονται με την ηλικία θα μπορούσαν να προληφθούν από μία τέτοια προσέγγιση», δήλωσε ο Χάινριχ Τζάσπερ, συνεργάτης και διευθυντής στην αμερικανική εταιρεία βιοτεχνολογίας Genentech.
Οι επιστήμονες βασίστηκαν σε προηγούμενη εργασία του ιάπωνα νομπελίστα καθηγητή Σίνια Γιαμανάκα (Νομπέλ Ιατρικής 2012), ο οποίος έδειξε ότι μια ομάδα τεσσάρων ουσιών, γνωστές ως «παράγοντες Γιαμανάκα», μπορεί να μετατρέψει τα ενήλικα κύτταρα σε νεανικά βλαστικά κύτταρα, που είναι ικανά να σχηματίσουν σχεδόν οποιονδήποτε ιστό στο σώμα. Στην ουσία, γυρνούν πίσω τον χρόνο του κυττάρου.
Σύμφωνα με όσα δημοσιεύονται στην επιστημονική επιθεώρηση Nature Aging, η αμερικανική ομάδα με επικεφαλής τον Τζάσπερ και τον καθηγητή Χουάν Κάρλος Ιζπίσουα Μπελμόντε του Ινστιτούτου Salk στην Καλιφόρνια και του Ινστιτούτου Altos στο Σαν Ντιέγκο, διαπίστωσε ότι τα ποντίκια που έλαβαν παράγοντες Γιαμανάκα για αρκετούς μήνες, έμοιαζαν νεότερα από πολλές απόψεις, με το δέρμα και τους νεφρούς τους να παρουσιάζουν σημάδια αναζωογόνησης.
Τα πειράματα έδειξαν ότι η αναζωογόνηση ήταν πιο αποτελεσματική όταν η θεραπεία χορηγούνταν για μεγάλο χρονικό διάστημα, από επτά έως 10 μήνες, ξεκινώντας όταν τα ζώα ήταν από 12 έως 15 μηνών, που αντιστοιχεί στην ηλικία των 35 έως 50 ετών στους ανθρώπους. Η ίδια θεραπεία είχε ελάχιστα αποτελέσματα στα ποντίκια μεγαλύτερης ηλικίας.
Οι ερευνητές είναι επιφυλακτικοί όσον αφορά τη χορήγηση των παραγόντων Γιαμανάκα στους ανθρώπους, διότι προηγούμενες έρευνες έχουν καταδείξει ότι τα πλήρως επαναπρογραμματισμένα κύτταρα, μπορούν να μετατραπούν σε συστάδες καρκινικού ιστού που ονομάζονται τερατώματα.
Η τελευταία μελέτη δείχνει ότι ο μερικός επαναπρογραμματισμός μπορεί να αναζωογονήσει τους ιστούς χωρίς τέτοιους κινδύνους, αλλά παραμένουν περαιτέρω εμπόδια. Αντί να χρησιμοποιούνται παράγοντες Γιαμανάκα για την αναζωογόνηση ηλικιωμένων ανθρώπων, πολλοί επιστήμονες υποψιάζονται ότι θα χρειαστούν νέα φάρμακα για τον μερικό επαναπρογραμματισμό των κυττάρων.
«Θεωρητικά, η βιολογική αντιστροφή μπορεί να είναι δυνατή. Ωστόσο, βρισκόμαστε σε πολύ πρώιμα στάδια όπου πρέπει να κατανοήσουμε πολύ καλύτερα τη βασική επιστήμη που κρύβεται πίσω από αυτό», δήλωσε ο Ταμίρ Τσάντρα, ειδικός στη βιολογία της γήρανσης στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη.
«Η χρήση των παραγόντων Γιαμανάκα ενέχει τον κίνδυνο πρόκλησης καρκίνου, και σε αντίθεση με τα ποντίκια, οι άνθρωποι φέρουν πολύ περισσότερες μεταλλάξεις σε μεγαλύτερη ηλικία, οι οποίες μπορεί να έχουν ήδη προδιάθεση να εξελιχθούν σε καρκίνο. Οι ερευνητικές ομάδες εργάζονται πάνω στον χρόνο, τη δοσολογία και τους συνδυασμούς των παραγόντων Γιαμανάκα για την ελαχιστοποίηση αυτού του κινδύνου», πρόσθεσε ο ίδιος.
Τώρα που γνωρίζουμε ότι η απώλεια της κυτταρικής ταυτότητας και η αντιστροφή της γήρανσης μπορεί να είναι διαφορετικές στην πορεία τους, άλλες επιστημονικές ομάδες προσπαθούν να βρουν νέους παράγοντες που να αποσυνδέουν την απώλεια της κυτταρικής ταυτότητας από τα αποτελέσματα της αναζωογόνησης. Οι πρώτες εφαρμογές θα είναι πιθανότατα σε ιστούς που είναι εύκολα προσβάσιμοι και μπορούν να τροποποιηθούν εκτός του σώματος, όπως τα βλαστικά κύτταρα του αίματος.
Οι παράγοντες Γιαμανάκα
Στην πραγματικότητα, οι παράγοντες Γιαμανάκα (από το όνομα του πρωτοπόρου Ιάπωνα επιστήμονα που πήρε το Νομπέλ Ιατρικής 2012, επειδή άνοιξε τον δρόμο για το νεανικό αναπρογραμματισμό των κυττάρων) είναι συγκεκριμένες πρωτεΐνες, οι οποίες χρησιμοποιούνται για να επαναπρογραμματίσει το επιγονιδίωμα του κυττάρου και να το επαναφέρει χρονικά στο σημείο «μηδέν», δηλαδή στην εμβρυϊκή κατάσταση.