«Βαθειά ανησυχία» εξέφρασε το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ για τις εξελίξεις στην Κύπρο μετά το άνοιγμα της παραλίας των Βαρωσίων στην Αμμόχωστο, και ζήτησε από την Αγκυρα, που έδωσε την σχετική εντολή στον κατοχικό της στρατό, να αναιρέσει την απόφασή της. Δηλαδή, να κλείσει ξανά την ήδη κλειστή παραλία της νεκρής, εδώ και 46 χρόνια, πόλης.
Ταυτόχρονα, τα Ηνωμένα Έθνη κάλεσαν Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους, καθώς και τις τρεις εγγυήτριες δυνάμεις (Ελλάδα, Τουρκία και Βρετανία), να ξεκινήσουν πάλι διάλογο για την οριστική επίλυση του Κυπριακού, αμέσως μετά τις εκλογές που γίνονται σήμερα την Κυριακή στα Κατεχόμενα για την ανάδειξη του ηγέτη της τουρκοκυπριακής κοινότητας για τα επόμενα πέντε χρόνια –εκείνου δηλαδή, που θα καθίσει, μαζί με τον Πρόεδρο Αναστασιάδη, στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
(Την Δευτέρα, 10-12 στο Πρώτο Πρόγραμμα της ΕΡΤ, ο Πρόεδρος Αναστασιάδης ανοίγει τα χαρτιά του στον υπογράφοντα και δηλώνει έτοιμος για διαπραγματεύσεις χωρίς όρους, πέραν του αυτονόητου ότι δεν μπορεί κανένας να συνομιλήσει υπό απειλή).
Το Protagon εξηγεί τι ακριβώς συνέβη αυτές τις ημέρες στην Αμμόχωστο και γιατί αυτή η νέα πειρατική ενέργεια του Ερντογάν (Τρίτο Αττίλα την χαρακτήρισε ο κυπριακός Τύπος), όπως συνέβη και με ίδιας νοοτροπίας ενέργειες στο Αιγαίο το καλοκαίρι, ενδέχεται να φέρει πολύ σύντομα τις δύο πλευρές στο τραπέζι μήπως λυθούν προβλήματα που, όπως και οι περιοχές που περιβάλλονται από συρματοπλέγματα, έχουν αραχνιάσει στον χρόνο…
1. Τι διαφορά έχει η Αμμόχωστος από τα Βαρώσια;
Η Αμμόχωστος, (Magusa στα τουρκικά, Gazimagusa, αναφέρεται στις τουρκοκυπριακές ταμπέλες, Famagusta στα αγγλικά), είναι κατά το ήμισύ της «νεκρή πόλη» από τον Αύγουστο του 1974. Τα Βαρώσια, ο τομέας των Ελληνοκυπρίων στο νοτιοανατολικό κομμάτι της πόλης, για τα οποία αυτές τις ημέρες γίνεται τόση συζήτηση, είναι ακριβώς αυτό το πεθαμένο ήμισυ, το οποίο ο Ερντογάν αποφάσισε, εν μέρει, να αναστήσει. Άνοιξε, συγκεκριμένα, ένα κομμάτι από την περίφημη παραλία των Βαρωσίων που, στις ημέρες της ακμής της δεν ήταν μόνο ο Νο.1 τουριστικός προορισμός της Κύπρου αλλά, κυρίως μεταξύ 1970-1974, από τους πιο δημοφιλείς διεθνώς. Στο διάστημα εκείνο, αν ανατρέξετε στα lifestyle περιοδικά της εποχής, θα βρείτε εκεί ονόματα όπως Ελίζαμπεθ Τέιλορ, Ρίτσαρντ Μπάρτον, Ράκελ Γουέλς, Μπριζίτ Μπαρντό, και άλλα πολλά.
2. Γιατί έμειναν ως «πόλη φάντασμα» τα Βαρώσια;
Η πόλη εγκαταλείφθηκε από τους Ελληνοκύπριους λίγο πριν μπουν εκεί τα τουρκικά στρατεύματα, στις 16 Αυγούστου εκείνου του φοβερού καλοκαιριού του 1974, σχεδόν ένα μήνα μετά την εισβολή που εκδηλώθηκε στην Κερύνεια και άρχισε να εξαπλώνεται στην ενδοχώρα, με μικρή ή και λίγο μεγαλύτερη αντίσταση. Κατά την 2η φάση της τουρκικής εισβολής του 1974, η επέλαση των στρατευμάτων προς την Αμμόχωστο ανάγκασε τους Ελληνοκύπριους να τραπούν σε φυγή και να σκορπίσουν σε διάφορα μέρη, κοντινά ή πιο μακρινά. Όλοι πίστευαν ότι όταν τελειώσουν οι εχθροπραξίες, θα τους επιτραπεί να επιστρέψουν. Στις 16 Αυγούστου η πόλη κατελήφθη από τον Αττίλα. Σε αντίθεση με ό,τι συνέβη στα άλλα μέρη της Κύπρου που κατέλαβαν οι Τούρκοι, στην Αμμόχωστο ο στρατός περιέφραξε το προάστιο των Βαρωσίων, και έτσι παρέμεινε ως τώρα. Έρημο και περιφραγμένο. Για αυτό επικράτησε ο όρος «πόλη φάντασμα». Τη λέμε και «εκτός των τειχών». Εκεί, δεν υπάρχει ζωή. Εδώ και 46 χρόνια, απλώνεται μια σιγή τρομακτική. Νεκρική. Απαγορεύεται κάθε πρόσβαση, εκτός εξαιρέσεων και κατόπιν αδείας από τον τουρκικό στρατό ή την ειρηνευτική δύναμη των Ηνωμένων Εθνών.
3. Πώς ήταν η ζωή στα Βαρώσια προ της εισβολής;
Η πόλη έσφυζε! Ευημερούσε. Είχε πληθυσμό 40.000 ανθρώπων. Δουλειές πολλές, για όλους. Το εμπόριο ανθούσε, λόγω και του λιμανιού της Αμμοχώστου, που τώρα εκμεταλλεύεται το κατοχικό καθεστώς, και που τότε ήταν το μεγαλύτερο (και πιο βαθύ!) της Κύπρου. Ο τουρισμός ήταν χρυσοπηγή. Το Βαρώσι διέθετε το 90% των κλινών όλης της Κύπρου. Ο όγκος αυτός έχει μεταφερθεί σήμερα σε Λεμεσό, Λάρνακα και Πάφο. Η προοπτική λύσης του Κυπριακού και επιστροφής της Αμμοχώστου, φέρνει ανησυχία σε πολλούς ξενοδόχους του Νότου ότι θα χάσουν δουλειές. Κοντόφθαλμη προσέγγιση ασφαλώς, διότι δεν υπολογίζει ότι προστιθέμενης της Αμμοχώστου, θα μεγαλώσει και το πελατολόγιο. Τέλος, η Αμμόχωστος είχε και την ισχύ των επαρχιών της. Της Καρπασίας με τα καπνοχώρια της (όλη την παραγωγή από καπνά που ήταν, λένε, εξαιρετικής ποιότητας, την αγόραζαν οι Εγγλέζοι), και της Μεσαορίας με τα χωριά της, Τρίκωμο και Λευκόνοικο, με τα σιτηρά τους που επίσης ήταν χρυσός. Έτσι λοιπόν, το Βαρώσι προσήλκυε από τις πλούσιες επαρχίες του πολλές εκατοντάδες ανθρώπων που κρατούσαν ζεστό χρήμα να ξοδέψουν.
4. Τι εικόνα έχει σήμερα αυτή η εγκαταλειμμένη πόλη;
Σπίτια μισογκρεμισμένα από τον καιρό. Τζάμια σπασμένα. Παντζούρια διαλυμένα. Η άσφαλτος στους δρόμους είχε ανοίξει σε διάφορα σημεία, και από τις σκισμές είχαν ξεφυτρώσει χόρτα άγρια, θάμνοι και δέντρα. Ηλεκτρισμός κομμένος. Σύρματα κομμένα. Δεν μπορείς να ξεχωρίσεις εάν εκείνο που βλέπεις είναι μια φυσική καταστροφή από τον χρόνο, ή και λεηλασία από ανθρώπινα χέρια.
Αυτοκίνητα δεν βλέπεις σε κανένα γκαράζ, καμιάς αυλής, αλλά αυτό είναι πολύ φυσικό, αφού στην μεγάλη φυγή, πριν μπουν στη πόλη οι τούρκοι στρατιώτες, όλοι οι κάτοικοί της φόρτωσαν τα αυτοκίνητά τους με ό,τι μπορούσαν και έφυγαν κακήν-κακώς.
5. Και η παραλία που άνοιξε τώρα το κατοχικό καθεστώς;
Ένα κομμάτι της άνοιξε. Αυτό που είναι στο κέντρο της περίκλειστης περιοχής των Βαρωσίων. Τα ξενοδοχεία και οι πολυκατοικίες στέκονται εκεί σαν σκιάχτρα. Μόνο ένα ξενοδοχείο, που προ εισβολής λειτουργούσε ως Κέντρο Αναψυχής των Ελλήνων Αξιωματικών που υπηρετούσαν στην Κύπρο, άνοιξε τώρα για το κοινό, και ο φόβος είναι ότι θα ανοίξουν και άλλα, όχι για να λειτουργήσουν με κλίνες, αλλά για στοιχειώδη εστίαση, καφετέρια και μπαρ, στον ισόγειο χώρο.
Ηδη, τις πρώτες μέρες εισήλθαν, περισσότερο από περιέργεια, εκατοντάδες Τουρκοκύπριοι. Αρκετοί από αυτούς κρατούσαν τουρκικές σημαίες (φωτογραφία επάνω), και είναι οπαδοί του αγαπημένου της Αγκυρας Ερσίν Τατάρ, που είναι υποψήφιος στις εκλογές της Κυριακής για «πρόεδρος» του κατεχόμενου Βορρά. Εάν εκλεγεί, υποσχέθηκε ότι θα εποικήσει όλη την Αμμόχωστο, συμπεριλαμβανομένων και των Βαρωσίων.
6. Πόσο πιθανό είναι να συμβεί αυτό;
Οι δημοσκοπήσεις στα Κατεχόμενα δεν είναι αξιόπιστες διότι, εκτός του τεχνικού μέρους τους, πολλοί πολίτες, ιδίως οι πολιτογραφηθέντες έποικοι, δεν θέλουν να λένε τι θα ψηφίσουν, ή λένε και ψέματα. Με όσες πληροφορίες όμως καταφέραμε να συλλέξουμε από αξιόπιστες πηγές στον Βορρά αλλά και στην ελεύθερη Κύπρο, μάλλον θα πάει στον β’ γύρο μαζί με τον Ακιντζί, και εκεί οι προβλέψεις για νίκη με ποσοστό 55%-60% είναι υπέρ του δεύτερου. Ο Ερσίν Τατάρ δεν θέλει ομόσπονδη λύση, αλλά αυτήν των δύο ξεχωριστών κρατών, κάτι με το οποίο η μεγάλη πλειοψηφία των γνήσιων Τουρκοκυπρίων δεν συμπλέει.
7. Γιατί προέβη σε αυτήν την κίνηση ο Ερντογάν;
Για να ενισχύσει την υποψηφιότητα του Τατάρ, που είναι ο εκλεκτός της Αγκυρας, στις εκλογές της Κυριακής. Ο τούρκος Πρόεδρος είναι γνωστό ότι δεν θέλει τον Ακιντζί, για πολλούς λόγους. Έχει πει μάλιστα για αυτόν ότι «στην βόρεια Κύπρο δυστυχώς έχουμε ένα… λάθος, αλλά θα το διορθώσουμε». Βρέθηκε στα Κατεχόμενα προ ημερών για να εγκαινιάσει έναν αγωγό μεταφοράς νερού από την Τουρκία. Με την ευκαιρία, είπε να κάνει δώρο στον εκλεκτό του το άνοιγμα μέρους της παραλίας στο Βαρώσι, «για να την χαρούν επιτέλους όλοι οι πολίτες της Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου». Η ελληνοκυπριακή πλευρά διαμαρτύρεται έντονα για την ενέργεια αυτή που ήξερε ο Ερντογάν ότι θα προκαλέσει αντίδραση. Η Λευκωσία μιλάει για κατάφωρη παραβίαση ψηφισμάτων του ΟΗΕ, συγκεκριμένα του 550, που ρητά «θεωρεί πως οι προσπάθειες εγκατάστασης σε οποιοδήποτε μέρος των Βαρωσίων άλλων από τους νόμιμους κατοίκους της (εννοεί τους Ελληνοκύπριους που αναγκάστηκαν να τραπούν σε φυγή) είναι απαράδεκτες και ζητεί την μεταφορά αυτής της περιοχής σε Διοίκηση υπό τα Ηνωμένα Εθνη».
8. Γιατί τα Βαρώσια δεν δόθηκαν ποτέ πίσω στους Ελληνοκύπριους;
Πληρώνουν μια σειρά από λάθη που έγιναν και από την ελληνοκυπριακή ηγεσία, που πλέον η Άγκυρα εκμεταλλεύεται στο έπακρο. Πιο κραυγαλέο απ’ όλα ήταν του 1978, όταν στα πλαίσια του λεγόμενου τότε «Καναδικού Σχεδίου Λύσης», η τουρκοκυπριακή πλευρά είχε προτείνει να μας δώσουν το Βαρώσι για να πάμε σε συνομιλίες «για συνολική διευθέτηση», αλλά ο τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας Σπύρος Κυπριανού απέρριψε την πρόταση λέγοντας ότι δεν πάει σε διαπραγμάτευση υπό όρους. Από το 1974, η ελληνοκυπριακή πλευρά υπέβαλε στα Ηνωμένα Εθνη μια σειρά από προτάσεις που προέκυπταν μετά από διαφόρους κύκλους των δικοινοτικών συνομιλιών. Μία από αυτές ήταν η επιστροφή των Βαρωσίων υπό διοίκηση των Ηνωμένων Εθνών, με επιστροφή όλων των κατοίκων και, επίσης, την επαναλειτουργία του λιμανιού της Αμμοχώστου για χρήση και από τις δύο κοινότητες. Εάν η ελληνοκυπριακή πλευρά είχε ψηφίσει «Ναι» στο δημοψήφισμα του 2004 επί του Σχεδίου Ανάν, η πόλη θα είχε επιστραφεί σε αυτήν εξ ολοκλήρου.
9. Η «εντός των τειχών» πόλη της Αμμοχώστου;
Ήταν ο τομέας των Τουρκοκύπριων που ζούσαν αρμονικά με τους Ελληνοκύπριους. Από το 1963 όμως που άρχισαν οι ενδοκοινοτικές εχθροπραξίες, απαγορεύτηκε η είσοδος στους Ελληνοκύπριους. Η εντός των τειχών πόλη, σε αντίθεση με την «εκτός», τα Βαρώσια, σήμερα είναι λειτουργική και σφύζει από ζωή. Σύγχρονα κτίρια σμίγουν με τα παλιά. Ο τουρισμός τής δίνει μεγάλες ενέσεις οξυγόνου. Φιλοξενεί πολιτιστικές εκδηλώσεις ολόχρονα, κυρίως το καλοκαίρι. Το κάστρο της είναι το σκηνικό που δανείστηκε ο Σαίξπηρ στον Οθέλο, για αυτό και λέγεται Κάστρο του Οθέλου. Η νυχτερινή ζωή είναι και αυτή ξακουστή στον κατεχόμενο Βορρά, και οφείλεται εν πολλοίς και στους νέους και νέες, ακόμα και από τρίτες χώρες, που φοιτούν στο Πανεπιστήμιο της Αμμοχώστου.
10. Οι ειρηνευτικές δυνάμεις του ΟΗΕ τι ρόλο παίζουν εκεί;
Εδώ και χρόνια, για οικονομικούς λόγους, μείωσαν την δύναμη και τον έλεγχό τους στο νησί. Εκεί πχ που είχαν συνευθύνη με τον τουρκικό στρατό για τα Βαρώσια, αποσύρθηκαν κυρίως στα «σύνορα» μεταξύ των δύο πλευρών. Αλλά και εκεί δεν τα πήγαν και πολύ καλά, αν θυμηθούμε την κραυγαλέα περίπτωση της δολοφονίας του Τάσου Ισαάκ και του Σολωμού Σολωμού στην «πράσινη γραμμή», στη Δερύνεια, από τους Γκρίζους Λύκους του καθεστώτος Ντενκτάς, όπου οι ΟΗΕδες χάζευαν λες και ήταν σόου. Αρα, στην περίκλειστη περιοχή, όπου τώρα άνοιξε μερικώς την παραλία ο Ερντογάν, δεν έχουν πια κανένα λόγο, και σίγουρα δεν συναποφασίζουν.