Ο Ενρίκο Φραντσεσκίνι είναι δημοσιογράφος της Repubblica, 67 ετών και, φυσικά, πολύπειρος. Λογικά αν το καλοσκεφτεί κανείς, θα πει πως ό,τι είχε να μάθει από το επάγγελμα το έχει μάθει και ότι ένας πολύ νεότερός του συνάδελφος, που μόλις εισήλθε στην πέμπτη δεκαετία της ζωής του, δεν έχει να του πει και πολλά πράγματα.
Γενικώς αυτό μπορεί να ισχύει, ειδικώς όμως όχι. Διότι ο Φραντσεσκίνι δεν έγραψε ένα άρθρο για να παρουσιάσει τις απόψεις ενός τυχαίου συναδέλφου του ηλικίας 43 ετών, αλλά του Αρθουρ Γκρεγκ Σούλτσμπεργκερ, ο οποίος ξέρει πώς να βγάζει λεφτά από τη δημοσιογραφία, άρα μπορεί να διδάξει και μεγαλυτέρους του.
Ο Σούλτσμπεργκερ είναι εκδότης της νεοϋορκέζικης εφημερίδας που στηρίζει τους Δημοκρατικούς, των New York Times, και το μεγαλύτερο προσόν του είναι ότι από τη στιγμή που χρίστηκε εκδότης, το 2018, έριξε το βάρος στις ψηφιακές συνδρομές και κατάφερε να βγάλει από αυτές ένα ολόκληρο δισεκατομμύριο (σε δολάρια) μόνο το 2023. Τα λεφτά είναι πολλά, και ο νεαρός εκδότης φιλοδοξεί να τα αβγατίσει βάζοντας στόχο την αύξηση των ψηφιακών συνδρομητών του, από 10 σε 15 εκατομμύρια μέχρι το 2025. Προτού πάρει τα ηνία της επιχείρησης, ο Αρθουρ Γκρεγκ πέρασε από το ρεπορτάζ.
Ο Ιταλός παρουσίασε αποσπάσματα από τη διάλεξη που έδωσε ο Σούλτσμπεργκερ στην Οξφόρδη, στο πλαίσιο εκδήλωσης του Reuters Institute for the Study of Journalism, «του σημαντικότερου ευρωπαϊκού κέντρου μελετών για τη δημοσιογραφία». Ο Φραντσεσκίνι συμπύκνωσε σε μερικές αράδες την ουσία: «Η καλά ενημερωμένη κοινότητα είναι ένας από τους πυλώνες της δημοκρατικής κοινωνίας. Δεν είναι τυχαίο ότι η περίοδος διχασμού, θυμού και σύγχυσης που βιώνουμε σε όλον τον κόσμο αντιστοιχεί σε μείωση των πληροφοριών που είναι απαραίτητες για να ενημερώνονται και να συμμετέχουν οι κοινότητες». Ακολουθούν τμήματα από τον λόγο του Σούλτσμπεργκερ.
«Πολύτιμες οι γνώμες των άλλων»
«Ενα από τα μαθήματα που πήρα είναι ότι οι καλές ιδέες προέρχονται από τα κάτω: πρέπει να ακούς όσους εργάζονται μαζί σου. Ενα άλλο μάθημα είναι ότι υπάρχουν δύο τύποι μάνατζερ: αυτοί που κάνουν ερωτήσεις και εκείνοι που είναι σίγουροι για το τι πρέπει να γίνει. Σε περίοδο μεγάλων μετασχηματισμών είναι πολύ σημαντικό να ρωτάμε, να είμαστε δύσπιστοι για τις απαντήσεις και να γνωρίζουμε ότι δεν υπάρχουν απλές λύσεις σε πολύπλοκα προβλήματα».
«Οχι ριζοσπαστικές απόψεις»
«Η εφημερίδα γενικών ειδήσεων πρέπει να είναι στα social media, διότι αυτά κυριαρχούν στην ψηφιακή κυκλοφορία. Ωστόσο πρέπει να θυμόμαστε ότι δεν έχουμε τα ίδια ενδιαφέροντα. Συνεπώς, πρέπει να είναι επαγγελματική η συνεργασία μας, με σαφώς διατυπωμένους κανόνες. Τα social media δημιουργούν συνθήκες στις οποίες οι πιο ριζοσπαστικές απόψεις λαμβάνουν τη μεγαλύτερη προσοχή και έτσι κυκλοφορούν περισσότερο οι ριζοσπαστικές απόψεις. Αυτό δεν μπορεί να είναι ο στόχος της ανεξάρτητης εφημερίδας».
«Ποικίλη ύλη με ευρύ φάσμα»
«Είναι επικίνδυνο για την ανεξάρτητη εφημερίδα να κυνηγάει ένα συγκεκριμένο τμήμα αναγνωστών. Είναι ένας τρόπος σκέψης που μπορεί να διαστρεβλώσει την κάλυψη των ειδήσεων, ειδικά σε εποχή εξαιρετικά πολωμένη, όπως είναι η σημερινή. Στους New York Times προσπαθούμε να παρέχουμε την καλύτερη δυνατή δημοσιογραφία για ευρύ φάσμα θεμάτων, για τον πόλεμο στην Ουκρανία, τη σύγκρουση στη Γάζα, τις εκλογές των ΗΠΑ, τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Κίνα. Αυτά δεν είναι απαραιτήτως τα δημοφιλέστερα θέματα, όμως είναι σημαντικά. Και πιστεύουμε ότι το κοινό θέλει και τις πληροφορίες που δεν γνωρίζει ότι τις θέλει».
«Η δημοσιογραφία δημοκρατικός πυλώνας»
«Θα αντιμετωπίσουμε προβλήματα αν δεν αναγνωρίσουμε ότι η καλά ενημερωμένη κοινότητα είναι ένας από τους θεμελιώδεις πυλώνες της δημοκρατικής και πλουραλιστικής κοινωνίας. Δεν είναι τυχαίο ότι αυτή η περίοδος διχασμού, θυμού και σύγχυσης στον κόσμο αντιστοιχεί σε μείωση των πληροφοριών που απαιτούνται για να ενημερώνονται και να δεσμεύονται οι κοινότητες. Στο απόγειο της έντυπης δημοσιογραφίας υπήρχαν 150 εκατομμύρια ημερήσιες και εβδομαδιαίες συνδρομές στην Αμερική. Σήμερα, αν τα βάλουμε όλα μαζί, φτάνουμε τα 30-40 εκατομμύρια συνδρομές. Δεν νομίζω ότι η βιομηχανία των εφημερίδων μπορεί ή πρέπει να είναι ικανοποιημένη με μικρότερο κοινό από το Paramount+, το οποίο δεν είναι ιδιαίτερα επιτυχημένο κανάλι ροής, πόσο μάλλον το Netflix και το Amazon Prime, κανάλια που έχουν πολύ μεγαλύτερο κοινό».
«Πόσο ανεξάρτητοι και πόσο αμερόληπτοι»
«Ενα ανεξάρτητο μέσο ενημέρωσης, όπως οι New York Times, εργάζεται σκληρά για να παρέχει αμερόληπτες πληροφορίες, να παρουσιάζει τα γεγονότα χωρίς να ευνοεί κανέναν και χωρίς να φοβάται κανέναν. Αλλά δεν νομίζω ότι η αμεροληψία είναι το ίδιο με την ισορροπία. Η ισορροπία είναι μια λέξη που υποδηλώνει ότι η αλήθεια βρίσκεται στη μέση. Αυτό δεν είναι πάντα αλήθεια. Πρέπει να προσπαθήσετε να πείτε την αλήθεια, ακόμη και όταν το να την πείτε μπορεί να οδηγήσει κάποιους να σας κατηγορήσουν ότι δεν είστε αντικειμενικοί. Από την άλλη πλευρά, υπάρχει ο αντίθετος κίνδυνος: μια εφημερίδα να εμπλακεί συναισθηματικά στην αντιπολίτευση ενός συγκεκριμένου πολιτικού ή κόμματος, αντί να βοηθήσει το κοινό να κατανοήσει τα προγράμματα, το υπόβαθρο, τις πιθανές ανησυχίες που μπορεί να εγείρουν αυτά τα προγράμματα.
»Για παράδειγμα, στην Αμερική υπάρχει μεγάλος αριθμός συντηρητικών ψηφοφόρων που δεν πιστεύουν ότι ο Μπάιντεν ήταν ο νόμιμος νικητής των προεδρικών εκλογών του 2020. Δεν μπορούμε να τους αλλάξουμε γνώμη. Μπορούμε όμως να λέμε την αλήθεια ξεκάθαρα και να τη δηλώνουμε με τόνο χωρίς συναισθήματα: επειδή δεν είμαστε αντίπαλοι κανενός, αλλά είμαστε υπηρεσία ενημέρωσης. Τα editorial και τα σχόλιά μας είναι χρήσιμα τόσο σε εκείνους που δεν σκέφτονται όπως ο συγγραφέας, επειδή μπορούν να διαβάσουν μια προσεκτικά σχεδιασμένη γνώμη, διαφορετική από τη δική τους, όσο και σε όσους συμφωνούν με τον συγγραφέα, γιατί μπορεί να τους βοηθήσει να ξεκαθαρίσουν τις σκέψεις τους».
«Η Τεχνητή Νοημοσύνη μάς έκανε CIA»
«Η Τεχνητή Νοημοσύνη προσφέρει μεγάλες δυνατότητες στη δημοσιογραφία, αλλά και κινδύνους. Με συναρπάζει να φαντάζομαι έναν κόσμο στον οποίο κάθε άρθρο που παράγουμε μεταφράζεται σε κάθε γλώσσα και μετατρέπεται αυτομάτως σε ήχο, όπως κάθε podcast που κάνουμε γίνεται κείμενο. Αυτά είναι πράγματα που κάνουν τη δημοσιογραφία πιο προσιτή σε περισσότερους ανθρώπους. Σήμερα υπάρχουν πράγματα που μπορεί να κάνει με την Τεχνητή Νοημοσύνη η ψηφιακή ομάδα μας –αναφέρομαι στις έρευνες για τα μυστηριώδη κινεζικά αερόστατα–, τα οποία προ τριετίας μόνο η CIA μπορούσε να κάνει. Αυτά είναι τα καλά. Οσον αφορά τους κινδύνους, είναι σημαντικό να παραμείνουμε δημοσιογραφική βιομηχανία υπό την ηγεσία του ανθρώπου, παρά να αφήσουμε την Τεχνητή Νοημοσύνη να ηγηθεί, όπως κάνουν ορισμένοι».