Πρόκειται για ένα στιγμιότυπο μιας «επικίνδυνης εποχής», λέει ο συγγραφέας του άρθρου, ο Κεντ Σολτ, η θύμηση της οποίας μας κάνει να αναρωτιόμαστε «τι θα είχε συμβεί στον κόσμο, αν…».
Είμαστε στα 1933, ο τόπος είναι η Αγγλία, ένα παραθαλάσσιο χωριό ονόματι Κρόμερ. Στο ενσταντανέ βλέπουμε μία καλύβα και μπροστά της τέσσερις ανθρώπους. Ο ένας είναι ο Αλμπερτ Αϊνστάιν, οι υπόλοιποι, δύο ένοπλοι άνδρες και μία γυναίκα, είναι σωματοφύλακες του επιστήμονα.
Τι τους ήθελε τους σωματοφύλακες ο Αϊνστάιν; Επειδή ήταν Εβραίος, άρτι δραπετεύσας από το κράτος του Χίτλερ και φοβόταν μην τον σκοτώσουν γερμανοί πράκτορες. Μα, και γυναίκα σωματοφύλακας εν έτει 1933; Βέβαια! Ο ίδιος ο σοφός είχε να το παινεύεται: «Η ομορφιά των σωματοφυλάκων μου είναι… αφοπλιστική» έλεγε σε όσους τον επισκέπτονταν.
Ο Σολτ θεωρεί τον Αϊνστάιν τον άνθρωπο «που ξεκλείδωσε το μυστήριο της ατομικής ενέργειας, και άλλα μυστικά του Σύμπαντος, και βοήθησε να ξεκινήσει η παραγωγή της πρώτης ατομικής βόμβας των ΗΠΑ». Συνεπώς «ήταν στόχος πρώτης προτεραιότητας για τους ναζί δολοφόνους», αφού «μόλις είχε φύγει από τη Γερμανία, αφού είχε εκφράσει την αντίθεσή του στον Αδόλφο Χίτλερ».
Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος απείχε έξι έτη από τις διακοπές στο Κρόμερ. Ομως από τον Ιανουάριο του 1933 ο Χίτλερ και το κόμμα του είχαν αναλάβει τον έλεγχο του γερμανικού κοινοβουλίου, ρίχνοντας τις πρώτες απειλητικές σκιές πάνω στη χώρα. «Το πρώτο στρατόπεδο συγκέντρωσης χτίστηκε τον Μάρτιο, στο Νταχάου. Οι λεγόμενοι “εχθροί του κράτους” άρχισαν να εξαφανίζονται. Καθώς ο Αϊνστάιν έγινε ανοιχτά επικριτικός για τους ναζί, οι εντάσεις μεταξύ του επιστήμονα και του Τρίτου Ράιχ κλιμακώθηκαν».
Τον Απρίλιο οι ναζί ψήφισαν νόμο που απαγόρευε στους εβραίους να κατέχουν θέσεις στα πανεπιστήμια. Τον επόμενο μήνα, «τα δημοσιευμένα βιβλία του Αϊνστάιν ήταν μεταξύ αυτών που κάηκαν στις διαδηλώσεις από τους ναζιστές κακοποιούς και τους συνοδοιπόρους τους». Τέλος, «η κυβέρνηση κατέσχεσε τους τραπεζικούς λογαριασμούς του, και αυτό ήταν αρκετό: ο Αϊνστάιν ανακοίνωσε ότι παραιτείται από τη γερμανική του υπηκοότητα και ότι φεύγει για πάντα» από τη Γερμανία. «Ηταν Εβραίος, και αυτή η κίνηση πολύ συνετή».
Ο αρθρογράφος λέει ότι ο Χίτλερ ήταν αμετάπειστος όσον αφορά την εκκαθάριση των γερμανικών πανεπιστημίων από το ισραηλίτικο στοιχείο. Προτιμούσε να υποχωρήσει η επιστήμη της Γερμανίας, παρά να υποχωρήσει ο ίδιος από τις ούλτρα αντιεβραϊκές θέσεις του. Οσο ο Αϊνσταϊν εξαπέλυε επιθέσεις στον Χίτλερ, άλλο τόσο και ο φιλοχιτλερικός Τύπος εξαπέλυε επιθέσεις στον Αϊνστάιν: «Του έγραψαν άρθρα υβριστικά, συκοφαντικά, δημοσίευσαν και μία φωτογραφία του με τη φριχτή λεζάντα: ΟΧΙ ΑΚΟΜΗ ΚΡΕΜΑΣΜΕΝΟΣ!» Το ίδιο είχαν κάνει και στον εβραίο φιλόσοφο και συνεργάτη του Αϊνστάιν, τον Τεοντόρ Λέσινγκ, που δολοφονήθηκε από άγνωστους στην Τσεχοσλοβακία λίγες ημέρες μετά την κυκλοφορία της φωτογραφίας του με το ίδιο σύνθημα: ΟΧΙ ΑΚΟΜΗ ΚΡΕΜΑΣΜΕΝΟΣ!»
Ο αρθρογράφος λέει ότι εκείνη τη χρονιά επικρατούσε αναβρασμός στο Νησί εξαιτίας των φημών που ήθελαν τους γερμανούς πράκτορες να αλωνίζουν, έχοντας ανά χείρας λίστα προγραφών. «Στην κορυφή της ήταν γραμμένο το όνομα του Αϊνσταϊν» υποστηρίζει ο Σολτ. Κάποτε άκουσε και ο ίδιος ότι είχε επικηρυχθεί από τους ναζί για 5.000 λίρες. «Δεν ήξερα ότι το κεφάλι μου άξιζε τόσα λεφτά» είπε τότε, όπως μας πληροφορεί ο Σολτ.
Στο παραθαλάσσιο καλύβι του Κρόμερ ο επιστήμονας πήγε προσκεκλημένος του Ολιβερ Λόκερ-Λάμπσον, βουλευτή και πιλότου του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο οποίος είχε φροντίσει να προσλάβει σωματοφύλακες. «Αν και ουδέποτε υπήρξαν στοιχεία ότι ναζί πράκτορες έψαχναν τον Αϊνστάιν στα χωράφια του Κρόμερ τον Σεπτέμβριο του 1933, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι θα το έκαναν αν είχαν την ευκαιρία» λέει ο αρθρογράφος.
«Τον επόμενο μήνα ο Αϊνστάιν, ήδη αποξενωμένος από την πρώτη σύζυγό του, μπάρκαρε για την Αμερική. Εγκαταστάθηκε στο Πρίνστον του Νιου Τζέρσεϊ, όπου εργάστηκε με ασφάλεια για το υπόλοιπο της ζωής του. Ποτέ δεν πήγε ξανά στην Ευρώπη».
Ο Σολτ σκέφτεται τι θα είχε συμβεί στον κόσμο αν οι γερμανοί ναζί «είχαν καταφέρει να σκοτώσουν έναν από τους πιο βαθείς στοχαστές εκείνης της εποχής». Και αποφαίνεται ότι πρόκειται για «θαύμα». Σχολιάζοντας τελευταία φορά το ενσταντανέ που τον οδήγησε σε όλες τις παραπάνω σκέψεις, ο αρθρογράφος εκπλήσσεται: «Να ένας άνδρας που κάθεται και διαβάζει μπροστά σε μία καλύβα, λες και στον κόσμο τριγύρω του δεν υπάρχει κανένα κακό»…