Πριν από 13 χρόνια, στην Τζαϊπούρ της Ινδίας, ήμουν μέσα σε ένα αυτοκίνητο που βγήκε να προσπεράσει μία καμήλα, η οποία, την ίδια στιγμή, προσπέρναγε έναν ελέφαντα. Περίμενα ότι ο ελέφαντας θα σηκωθεί στα δύο πόδια και θα μουτζώσει.
Μετά από εκείνη την προσπέραση πίστεψα ότι πλέον τα έχω δει όλα. Δεν υπάρχει κάτι στον δρόμο που θα μου κλέψει μία κραυγή έκπληξης ή αγωνίας. Μέχρι που έκανα το ταξίδι από την Ποκάρα του Νεπάλ, στην πρωτεύουσα Κατμαντού. Διαδρομή 160 χιλιομέτρων. Ας πούμε Αθήνα-Λαμία. Χρειάζεσαι τουλάχιστον οκτώ ώρες για να μπεις Κατμαντού. Και από εκεί αρχίζεις να μετράς τον πρόσθετο χρόνο μέχρι τον προορισμό σου.
Στο Νεπάλ οδηγούν αριστερά, δηλαδή ανάποδα σε σχέση με μας. Φανταστείτε, λοιπόν, ένα μικρό λεωφορείο που ανηφορίζει προς τo Κατμαντού, κινούμενο στα αριστερά ενός δρόμου που, στην καλύτερη περίπτωση, όταν δεν έχει λακκούβες και σπασίματα, θυμίζει κακό ελληνικό επαρχιακό δίκτυο. Στα αριστερά του οδοστρώματος υπάρχει ένα χωμάτινο άνοιγμα. Και πιο αριστερά υπάρχει γκρεμός. Από τους ωραίους, τους κινηματογραφικούς γκρεμούς που καταλήγουν σε ποτάμι με βράχια. Ο ινδός οδηγός του μικρού λεωφορείου βγαίνει δεξιά να προσπεράσει ένα πούλμαν. Ομως την ίδια στιγμή βγαίνει και το πούλμαν για να προσπεράσει ένα φορτηγό. Το μικρό λεωφορείο μαζεύεται αριστερά και κινείται παράλληλα με το πούλμαν. Όμως κατεβαίνει και ένα ακόμα φορτηγό που πάει να συγκρουστεί με το πούλμαν. Το πούλμαν κόβει αριστερά, πηγαίνοντας πάνω στο μικρό λεωφορείο. Αν ξέρεις το κατάλληλο «μάντρα», το τραγουδάς. Βρίσκεσαι άλλωστε υπό την αρμοδιότητα του Σίβα. Αλλιώς πιάνεις το σίγουρο «Σώσον Κύριε τον λαό Σου». Όμως τι κάνει ο οδηγός του μικρού λεωφορείου; Το κόβει αριστερά, προς τον γκρεμό, κινείται στη χωμάτινη λωρίδα, προσπερνάει το φορτηγό και ξαναμπαίνει νικητής στον δρόμο. Ήμουν ένας από τους επιβάτες του λεωφορείου. «Μπράβο», είπα στον οδηγό, όταν κατεβήκαμε. «Μπαξίς», μου απάντησε.
Η οδήγηση σε χώρες που ανήκουν στον αναπτυσσόμενο κόσμο ή, έστω, στην περιφέρειά του, είναι ένα θέμα που πάντα με γοήτευε. Όχι μόνο για τη θεαματική του διάσταση -εσύ μπορείς να ζήσεις κάτι λίγο από την καθημερινότητα ενός οδηγού στο Κάιρο μόνο σε λούνα παρκ. Με συνεπαίρνει η επέκταση των ανθρώπινων ορίων πέρα από τα συμβατικά που θέτουμε εμείς στη Δύση.
Δείτε, ας πούμε, πώς είναι η κίνηση στο Βαρανάσι. Η λήψη έγινε από τουκ-τουκ, δηλαδή από αυτά τα μικρά ηλεκτροκίνητα οχήματα με καρότσα που φέρει τέσσερις θέσεις.
Για τα δικά μου μέτρα, πρέπει να είσαι υπεράνθρωπος αν οδηγείς στην Ινδία και σε βρίσκει η νύχτα ατρακάριστο. Εννοείται ότι τους θεωρώ πολύ καλύτερους οδηγούς από μας. Κινούνται σε δρόμους που είναι συχνά χωμάτινοι και σηκώνουν παχιά σύννεφα σκόνης. Δρόμους χωρίς διαγράμμιση, φώτα, σήμανση και σηματοδότες. Με θερμοκρασία 40 βαθμών, αλλά κλειστό το κλιματιστικό για λόγους οικονομίας. Και γύρω-γύρω ένα σμήνος από μηχανάκια και τουκ-τουκ -αυτά τα μικρά ανοιχτά οχήματα που κινούνται με βενζίνη ή και ηλεκτρισμό. Με τις κόρνες όλες μαζί πατημένες. Ο μέσος δυτικός οδηγός θα έψαχνε γωνιά να σταματήσει για να βάλει τα κλάματα. Από την άλλη, αν έπαιρνες έναν Ινδό και τον έβαζες να οδηγήσει στην Ελβετία, θα αισθανόταν περίπου όπως ο Κίανου Ριβς στο «Μatrix», στη σκηνή που αποφεύγει τις σφαίρες -θα έβλεπε τα πάντα να κινούνται σε αργή κίνηση.
Δεν υπάρχουν κανόνες. Ρώτησα να μάθω πώς δίδεται η προτεραιότητα. Εξαρτάται από τις συνθήκες. Συνήθως την κερδίζει ο πιο μεγάλος σε όγκο και μετά ο πιο γρήγορος. Οι πεζοί; Μην τρελαθούμε τώρα. Δεν έχουν καμία προτεραιότητα.
Παρατηρώντας, λοιπόν, τους οδηγούς στην Ινδία και στο Νεπάλ βλέπεις και τις αντιθέσεις στην εξέλιξη της αυτοκίνησης: στη Δύση εξελίσσονται οι μηχανές, σε αυτές τις χώρες εξελίσσονται οι άνθρωποι. Μιλάμε πια για πλάσματα θαυμαστά που δεν μπορείς να συγκριθείς μαζί τους. Με αντίληψη του δρόμου δέκα φορές καλύτερη από τη δική σου και ας είναι μαζεμένοι οι πλευρικοί καθρέφτες, για να μη σπάσουν. Με αντανακλαστικά ισάξια μηχανής και μοναδική αίσθηση του χώρου. Με νεύρα που φτιάχτηκαν από ατσάλι για να αντέχουν σε ακραίες καταστάσεις. Με καρτερικότητα που χάρισε ο Σίβα. Kαι με κινήσεις που, ενώ δείχνουν νευρικές, είναι αρμονικές, σχεδόν χορευτικές. Είναι x-treme, αντρίκια οδήγηση. Εμείς εδώ παίζουμε με αυτοκινητάκια.
Ναι, εντάξει, δεν σας λέω κάτι καινούργιο. Ο άνθρωπος μπορεί να επεκτείνει τα όριά του στο σημείο που οι περιστάσεις το απαιτούν. Και μία επίσκεψη στη βόρεια Ινδία θα σας θυμίσει την υποκειμενικότητα εννοιών όπως η φτώχεια, η βρώμα, το μποτιλιάρισμα. Από την άλλη, σκέφτομαι ότι οι δεξιότητες της επιβίωσης αδίκως δεν αναγνωρίζονται και ως αρετές. Δεν είναι μόνο «τριτοκοσμικός» ο Ινδός που μποτιλιάρεται σε μία σκοτεινή διασταύρωση πηγαίνοντας σε ένα βρώμικο πνιγηρό σπίτι. Είναι και ένας υπερήρωας που όλο χάνει από τους κακούς.