Το μέλλον της καρδιοχειρουργικής είναι η καρδιολογία. Τι σημαίνει αυτό; Ότι θα υπάρχουν οι κατάλληλες τεχνικές με τις οποίες χωρίς εγχείρηση θα μπορούν οι καρδιολόγοι να επιδιορθώνουν βλάβες στην καρδιά. Αυτές οι τεχνικές έχουν πλεονεκτήματα: γίνονται χωρίς χειρουργική τομή, ενέχουν μικρότερο επεμβατικό κίνδυνο και, φυσικά, δίνουν ταχεία ανάρρωση. Και το μεγαλύτερο πλεονέκτημά τους: ασθενείς για τους οποίους το χειρουργείο είναι επικίνδυνο για τη ζωή τους θα έχουν μια σημαντική ευκαιρία να θεραπευτούν ακίνδυνα.
Μία από αυτές τις μεθόδους που έχουν σώσει χιλιάδες ζωές στον κόσμο είναι η τοποθέτηση αορτικής βαλβίδας στην καρδιά με καθετήρα. Περιγράφοντας τη μέθοδο που ονομάζεται TAVI η βρετανική εφημερίδα Guardian κάνει λόγο για «νέα σύνορα στην ιατρική με ρομποτικές καρδιές». Πρωτοπόροι όμως έλληνες γιατροί εφαρμόζουν τη μέθοδο στη χώρα μας εδώ και 10 χρόνια! Και όχι μόνο την αντικατάσταση της συγκεκριμένης βαλβίδας, αλλά και πολύ πιο σύγχρονες μη επεμβατικές τοποθετήσεις στις άλλες καρδιακές βαλβίδες, δηλαδή την μιτροειδή, την τριγλώχινα και την πνευμονική.
Η μέθοδος ονομάζεται διακαθετηριακή αντικατάσταση αορτικής βαλβίδας, και εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο το 2007 από τον επεμβατικό καρδιολόγο δρ Κωνσταντίνο Σπάργια, ο οποίος είναι πρωτοπόρος στην Ελλάδα στη συγκεκριμένη επέμβαση αλλά και αναγνωρισμένος διεθνώς. «Είχα την τιμή να πραγματοποιήσω στο Ωνάσειο τις πρώτες 100 τέτοιες επεμβάσεις πριν συνεχίσω στο ΥΓΕΙΑ, για να ξεπεράσει πλέον η εμπειρία μου τις 1.000 επεμβάσεις. Επιπλέον έχω βοηθήσει στην εκπαίδευση πολλών ελλήνων συναδέλφων σε αρκετά δημόσια (Αθήνα, Ιωάννινα, Ηράκλειο, Θεσσαλονίκη και Πάτρα) και ιδιωτικά (Αθήνα, Θεσσαλονίκη) νοσοκομεία ώστε να εκκινήσουν επιτυχή προγράμματα τέτοιων επεμβάσεων, ενώ εκπαίδευσα και πάρα πολλά κέντρα στο εξωτερικό (Ευρώπη, ΗΠΑ, Ιαπωνία κτλ)», λέει ο κ. Σπάργιας στο Protagon. O ίδιος είναι από το 2010 διευθυντής του τμήματος διαδερμικής βαλβίδων του ΥΓΕΙΑ και επιπλέον εκτελεί εκεί και πολύ πιο περίπλοκες επεμβάσεις και σε άλλες βαλβίδες. Οι επεμβάσεις αυτές γίνονται σε ελάχιστα κέντρα παγκοσμίως με το συγκεκριμένο ασφαλή τρόπο. Στο τμήμα διαδερμικών βαλβίδων του ΥΓΕΙΑ πραγματοποιούνται περί τις 140 διαδερμικές αντικαταστάσεις/επιδιορθώσεις βαλβίδων ανά έτος.
«Η μέθοδος αντικατάστασης της αορτικής βαλβίδας συνίσταται στην διόρθωση της στένωσής της με τη βοήθεια ενός καθετήρα που προωθείται μέσω συγκεκριμένων αρτηριών στο σημείο που βρίσκεται η στενωμένη αορτική βαλβίδα. Με τον τρόπο αυτό η άρρωστη γηγενής αορτική βαλβίδα συμπιέζεται και στη θέση της δουλεύει η καινούργια βαλβίδα», εξηγεί στο Protagon ο δρ Βασίλης Βούδρης, FESC,FACC, διευθυντής του τμήματος Αιμοδυναμικών Μελετών και Επεμβατικής Καρδιολογίας στο Ωνάσειο.
Όπως λέει ο ίδιος, η μέθοδος αντιμετωπίζει τη στένωση αορτικής βαλβίδας με συμπτώματα όπως πόνος στο στήθος, δύσπνοια και απώλεια των αισθήσεων. Αν δεν γίνει η αντικατάσταση από τη στιγμή που εμφανίζονται τα συμπτώματα, οι ασθενείς στα επόμενα δύο με πέντε χρόνια θα έχουν φύγει από τη ζωή. άρα είναι μία σημαντική για την ίδια τη ζωή επέμβαση.
Η αντικατάσταση της βαλβίδας γίνεται σήμερα με δύο μεθόδους. Η πρώτη είναι αυτή που περιγράφεται, δίχως χειρουργική τομή. Η δεύτερη γίνεται με την κλασική χειρουργική επέμβαση από καρδιοχειρουργό, με μεγάλη τομή κατά την οποία χρειάζεται να σπάσει το οστό του στέρνου (στερνοτομή). Για την επιλογή της καταλληλότερης μεθόδου για κάθε ασθενή υπάρχουν κριτήρια από την Ευρωπαϊκή και Αμερικάνική Καρδιολογική Εταιρεία.
Στην κλασική μέθοδο γίνεται στερνοτομή και αντικατάσταση της στενωμένης αορτικής βαλβίδας με μία νέα, η οποία μπορεί να είναι μηχανική ή βιοπροσθετική (βιολογική). Η διακαθετηριακή τοποθέτηση έχει ένδειξη σε ασθενείς ανεγχείρητους (για κάποιους λόγους δεν μπορούν να χειρουργηθούν) ή αυτούς που έχουν υψηλό χειρουργικό κίνδυνο και η βαλβίδα που τοποθετείται είναι βιοπροσθετική.
Ένα πλεονέκτημα της βιοπροσθετικής βαλβίδας είναι ότι ο ασθενής δεν έχει ανάγκη χορήγησης αντιπηκτικών φαρμάκων. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος των αντιπηκτικών είναι ότι μπορούν να προκαλέσουν αιμορραγία, αλλά και σε περιπτώσεις τραυματισμών υπάρχει ο κίνδυνος ακατάσχετης αιμορραγίας. Ο χρόνος ανάρρωσης είναι πολύ μικρότερος και φτάνει τις 4 με 6 ημέρες. Με την τομή χρειάζονται τουλάχιστον τρεις εβδομάδες.
Ωστόσο, το μειονέκτημά της βιοπροσθετικής βαλβίδας είναι ότι η διάρκεια ζωής της είναι μικρότερη (10-15 έτη). Έτσι, σε νέους ασθενείς οι χειρουργοί τοποθετούν μηχανικές βαλβίδες. Σε ηλικιωμένους πάνω από 70 ετών ίσως και μικρότερους πλέον, χρησιμοποιούνται οι βιοπροσθετικές.
Η βαλβίδα που μπαίνει μέσω μίας αρτηρίας στην καρδιά, είναι τοποθετημένη σε ένα σε ένα μεταλλικό πλέγμα, σε ένα στεντ, με το οποίο και στηρίζεται στο σημείο της αορτής. «Εκτιμώ ότι τα επόμενα πέντε με δέκα χρόνια με την εξέλιξη των βαλβίδων οι περισσότεροι ασθενείς με στένωση θα αντιμετωπίζονται με αυτές. Οι μεταλλικές βαλβίδες διαρκούν 15-20 χρόνια αλλά απαιτούν αντιπηκτικά», προσθέτει ο κ. Βούδρης. Αν σε οποιαδήποτε περίπτωση μετά από χρόνια η βαλβίδα εκφυλιστεί, τότε προβλέπεται η τοποθέτηση νέας διακαθετηριακά.
Οι ασθενείς που είναι κατάλληλοι και υποψήφιοι για διακαθετηριακή τοποθέτηση ορίζονται με συγκεκριμένα επιστημονικά κριτήρια τα οποία προβλέπονται σε υπουργική απόφαση. Έτσι, οι γιατροί ετοιμάζουν το φάκελο με τις λεπτομέρειες του ασθενή, διαβιβάζεται στο Κεντρικό Συμβούλιο Υγείας (ΚΕΣΥ) και η επιτροπή εγκρίνει ή απορρίπτει. Αυτό συμβαίνει διότι όπως κάθε νέο φάρμακο ή νέα τεχνολογία το κόστος είναι υψηλό.
Στο Ωνάσειο τοποθετούνται περί τις 100 διακαθετηριακές βαλβίδες τον χρόνο, ενώ από το 2007 έχουν τοποθετηθεί συνολικά σε 400 ασθενείς, διότι τα πρώτα χρόνια τοποθετούνταν λιγότερες. Οι ασθενείς παρακολουθούνται για ένα χρόνο.
Όταν άρχισε η μέθοδος να εφαρμόζεται στην Ελλάδα αντιμετωπίστηκε με σκεπτικισμό και επιφυλακτικότητα όχι μόνο από τους ασθενείς, αλλά και από γιατρούς και άλλους επαγγελματίες υγείας, σχολιάζει ο δρ Κωνσταντίνος Σπάργιας. «Ωστόσο, αυτό ήταν απόλυτα κατανοητό καθώς και εμείς οι πρώτοι χρήστες της μεθόδου είχαμε αντίστοιχα συναισθήματα όταν οι εφευρέτες και πρωτοπόροι της μεθόδου (που εργάζονταν σε αυτό το project ήδη από την δεκαετία του 1990), άρχισαν να ανακοινώνουν τα αποτελέσματά τους ήδη από το 2002 στα διεθνή επιστημονικά συνέδρια. Προσωπικά πείστηκα για το εφαρμόσιμο και την αποτελεσματικότητα της μεθόδου όταν το 2006 παρακολούθησα αρκετές τέτοιες επεμβάσεις από τον δάσκαλο και μέντορά μου Dr Τζον Γουέμπ στο Βανκούβερ του Καναδά, που ήταν ο πρωτοπόρος της νέας διαδερμικής μεθόδου», καταλήγει ο ίδιος.
Καρδιοχτύπια για τις εξελίξεις
Στο άρθρο του ο Guardian αναφέρει τις τελευταίες επιστημονικές εξελίξεις που αναμένεται αν εφαρμοστούν να αλλάξουν τελείως την καρδιολογία που γνωρίζουμε μέχρι σήμερα. Ο γάλλος καρδιολόγος Αλέν Κριμπιέρ παρουσίασε το πρωτότυπο μιας πλήρους μηχανικής καρδιάς η οποία μια ημέρα αναμένεται να λύσει το πρόβλημα των μεταμοσχεύσεων. Επανάσταση αναμένεται να φέρουν και οι μεταμοσχεύσεις τμημάτων ή ολόκληρων οργάνων από γενετικά τροποποιημένα ζώα όπως γελάδες και πρόβατα. Η Σάνγια Σίνχα, καρδιολόγος στο πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ πειραματίζεται στην δημιουργία τεχνητού «μπαλώματος» για το μυοκάρδιο. Ο Ντόρις Τέιλορ από το πανεπιστήμιο της Μινεσότα είχε ανακοινώσει τη δημιουργία βιοτεχνητής καρδιάς που αποτελούνταν εν μέρει από τεχνητά στοιχεία και εν μέρει από βιολογικά, ενώ από τις πολλά υποσχόμενες μεθόδους πλέον είναι η τρισδιάστατη εκτύπωση καρδιάς από βιοαντιδραστήρα που εκτυπώνει κύτταρα.