Καλύτερες προοπτικές επιβίωσης δίνει ένα νέο φαρμακευτικό σχήμα στην αντιμετώπιση του πολλαπλού μυελώματος, της δεύτερης σε συχνότητα αιματολογικής νόσου. Σύμφωνα με πρόσφατη πολυεθνική κλινική μελέτη, της οποίας υπεύθυνος ήταν ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών και καθηγητής Θεραπευτικής Αθανάσιος Μελέτιος Δημόπουλος, ο συνδυασμός αντιμυελωματικών φαρμάκων που χορηγούνται σήμερα ως φάρμακα πρώτης γραμμής σε συνδυασμό με την ουσία δαρατουμουμάβη, δίνουν καλύτερες προοπτικές στους ασθενείς με ανθεκτικό ή υποτροπιάζον πολλαπλούν μυέλωμα.
Η μελέτη POLLUX δημοσιεύθηκε την περασμένη Πέμπτη στην επιστημονική επιθεώρηση «The New Εngland Journal of Medicine». Μάλιστα, κρίθηκε τόσο σημαντική από τους ειδικούς που αναφέρεται στο editorial του περιοδικού που υπογράφει ο Robert A. Kyle, ο «πατέρας του μυελώματος». Με βάση τη συγκεκριμένη μελέτη, αλλά και κάποιες άλλες που θα ακολουθήσουν, ο συνδυασμός δαρατουμουμάβης, λεναλιδομίδης, δεξαμεθαζόνης αναμένεται να καθιερωθεί ως αντιμετώπιση πρώτης γραμμής στο ανθεκτικό μυέλωμα.
«Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο γίνονται περίπου 500 νέες διαγνώσεις πολλαπλού μυελώματος, ενώ αυτή τη στιγμή εκτιμάται ότι νοσούν 3.000 άτομα», αναφέρει ο κ. Δημόπουλος, ο οποίος και το 2016 ήταν και μεταξύ των 3.000 επιστημόνων με τη μεγαλύτερη επιρροή παγκοσμίως που συντάσσει κάθε χρόνο ο οργανισμός Thomson Reuters.
Παγκοσμίως, το πολλαπλούν μυέλωμα προσβάλλει περίπου 1 με 5 ανθρώπους ανά 100.000 πληθυσμό ετησίως και αποτελεί το 0,8% όλων των περιστατικών καρκίνου. Το ποσοστό πενταετούς επιβίωσης για ασθενείς με τη νόσο είναι περίπου 44%.
Το πολλαπλούν μυέλωμα είναι μία αιματολογική κακοήθεια που οφείλεται στον ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό των πλασματοκυττάρων δηλαδή κυττάρων που παράγουν αντισώματα στον μυελό των οστών. Αποτελεί τη δεύτερη συχνότερη αιματολογική κακοήθεια. Παρά την πρόοδο που έχει επιτευχθεί, οι ασθενείς κάποια στιγμή υποτροπιάζουν ή γίνονται ανθεκτικοί στις υπάρχουσες θεραπείες. Τον Νοέμβριο 2015, ο αμερικανικός οργανισμός τροφίμων και φαρμάκων ενέκρινε τη δαρατουμουμάβη (μονοκλωνικό αντίσωμα) ως μονοθεραπεία στην αντιμετώπιση ασθενών με ανθεκτικό ή υποτροπιάζον μυέλωμα. Η δαρατουμουμάβη επάγει τον κυτταρικό θάνατο μέσω μοριακών και άνοσων μηχανισμών και βοηθά συγκεκριμένα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος να επιτεθούν στον όγκο.
Η πολυκεντρική μελέτη POLLUX στην οποία συμμετείχαν 569 ασθενείς σε ερευνητικά κέντρα 18 χωρών (μεταξύ των οποίων, με 19 ασθενείς, η Πανεπιστημιακή Θεραπευτική Κλινική του «Αλεξάνδρα» υπό τον κ. Δημόπουλο) εξέτασε τα αποτελέσματα του συνδυασμού της δαρατουμουμάβης με το σχήμα λεναλιδομίδη και δεξαμεθαζόνη, που αποτελεί μία από τις κυριότερες θεραπείες στην υποτροπή του μυελώματος. Οι ασθενείς χωρίστηκαν σε δύο ομάδες. Στην πρώτη ομάδα που έλαβαν τον κλασικό διπλό συνδυασμό λεναλιδομίδης και δεξαμεθαζόνης και στη δεύτερη που έλαβαν τριπλό συνδυασμό δαρατουμουμάβης, λεναλιδομίδης και δεξαμεθαζόνης.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα και με διάμεσο διάστημα παρακολούθησης τους 13,5 μήνες, η χορήγηση του τριπλού συνδυασμού μείωσε την πιθανότητα υποτροπής ή θανάτου κατά 63% στους ασθενείς, σε σχέση με την ομάδα των ασθενών που έλαβαν τον διπλό συνδυασμό. Η πιθανότητα επιβίωσης χωρίς πρόοδο νόσου στον ένα χρόνο ήταν 83% στους ασθενείς που είχαν λάβει τριπλό συνδυασμό, έναντι 60% των υπολοίπων. Επιπρόσθετα, η ανταπόκριση του θεραπευτικού σχήματος ήταν σαφώς καλύτερη στον τριπλό συνδυασμό: 93% έναντι 76%, με πλήρεις υφέσεις της νόσου 43% έναντι 19% και μοριακές υφέσεις 22% έναντι 5%.
«Τα τελευταία δέκα χρόνια υπάρχουν σημαντικά νέα φάρμακα για την αντιμετώπιση της νόσου και σε αρκετούς ασθενείς το πολλαπλούν μυέλωμα έχει γίνει μία χρόνια νόσος. Ενώ μέχρι πριν από λίγα χρόνια θεωρείτο ότι το πολλαπλούν μυέλωμα δεν ήταν ιάσιμο, σήμερα έχουμε αυξανόμενες ενδείξεις ότι ένα μεγάλο ποσοστό ασθενών επιβιώνει για πολλά χρόνια με τη νόσο σε ύφεση» εξηγεί ο κ. Δημόπουλος.
Παράγοντες που προκαλούν πολλαπλό μυέλωμα
Τα ακριβή αίτια του πολλαπλού μυελώματος είναι άγνωστα. Έχουν ταυτοποιηθεί οι ακόλουθοι παράγοντες κινδύνου, οι οποίοι μπορεί να επηρεάσουν την πιθανότητα ανάπτυξης της νόσου:
Ηλικία: Το πολλαπλούν μυέλωμα τυπικά προσβάλει άτομα ηλικίας 50 ετών και άνω, και σε πολύ λίγες περιπτώσεις άτομα κάτω των 40 ετών.
Φυλή: Το πολλαπλούν μυέλωμα είναι πλέον κοινό σε Αφρο-αμερικανούς και σπάνιο σε Αμερικανούς ασιατικής καταγωγής. Η αιτία της διαφοράς δεν είναι γνωστή.
Φύλο: Οι γυναίκες έχουν ελαφρώς λιγότερες πιθανότητες να αναπτύξουν πολλαπλούν μυέλωμα συγκριτικά με τους άντρες.
Περιβάλλον: Οι επιστήμονες ερευνούν εάν η έκθεση σε συγκεκριμένους χημικούς παράγοντες ή ακτινοβολία μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο ανάπτυξης πολλαπλού μυελώματος.
Οικογενειακό ιστορικό: Μελέτες έχουν αποδείξει ότι ένα άτομο είναι πιθανό να διατρέχει μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης πολλαπλού μυελώματος εάν κάποιος συγγενής του έχει προσβληθεί από τη νόσο.
Συμπτώματα και διάγνωση
Το πολλαπλό μυέλωμα μπορεί να ανιχνευθεί κατά τη διάρκεια μιας αιματολογικής εξέτασης ρουτίνας, ωστόσο το πιθανότερο είναι να διαγνωσθεί μόνο μετά από ακτινογραφίες οστών λόγω καταγμάτων ή γιατί οι ασθενείς παρουσιάζουν άλλα συμπτώματα. Τα συμπτώματα είναι δυνατό να ποικίλουν από άτομο σε άτομο. Ορισμένοι άνθρωποι δεν παρουσιάζουν συμπτώματα κατά τη διάρκεια των πρώιμων σταδίων της νόσου. Κοινά συμπτώματα περιλαμβάνουν:
– Πόνο στα οστά, συχνά στην πλάτη ή στα πλευρά
– Οστική βλάβη, συμπεριλαμβανομένων καταγμάτων και/ή λέπτυνσης των οστών
– Κόπωση
– Συχνές λοιμώξεις και πυρετό
– Απώλεια βάρους
– Ναυτία ή δυσκοιλιότητα
– Συχνοουρία
Η διάγνωση του πολλαπλού μυελώματος καθορίζεται από τα αποτελέσματα των παρακάτω εξετάσεων:
– Αιματολογικές εξετάσεις για τον προσδιορισμό του αριθμού των λευκών αιμοσφαιρίων, των ερυθρών αιμοσφαιρίων και των αιμοπεταλίων, καθώς και των επιπέδων της ολικής πρωτεΐνης, της κρεατινίνης και του ασβεστίου.
– Εξετάσεις ούρων για τον έλεγχο ύπαρξης συγκεκριμένου τύπου πρωτεΐνης στα ούρα
– Μαγνητική τομογραφία ή ακτινογραφίες για τον έλεγχο πιθανής λέπτυνσης των οστών ή καταγμάτων
– Αναρρόφηση μυελού των οστών ή βιοψία για τον προσδιορισμό του ποσοστού των μυελωματικών κυττάρων στον μυελό, καθώς και άλλων γενετικών ανωμαλιών.
Πώς αντιμετωπίζεται σήμερα το πολλαπλούν μυέλωμα;
Προς το παρόν δεν υπάρχουν διαθέσιμες θεραπείες για το πολλαπλούν μυέλωμα. Ορισμένοι ασθενείς παρουσιάζουν χαμηλό φορτίο της νόσου και συνεπώς, δεν χρειάζονται άμεση θεραπεία, ωστόσο, εν καιρώ, στις περισσότερες περιπτώσεις η θεραπεία θα είναι απαραίτητη. Ασθενείς με ενεργό πολλαπλούν μυέλωμα έχουν ανάγκη άμεσης θεραπείας.
Οι διαθέσιμες θεραπείες για το πολλαπλούν μυέλωμα περιλαμβάνουν:
– Χημειοθεραπεία και κορτικοστεροειδή, σε συνδυασμό ή χωριστά, για την καταστροφή των μυελωματικών κυττάρων
– Βιολογική θεραπεία με χρήση πρωτεϊνών που βρίσκονται στον ανθρώπινο οργανισμό για την καταπολέμηση της νόσου
– Διφωσφονικά για την πρόληψη περαιτέρω οστικής βλάβης
– Υψηλή δόση χημειοθεραπείας με μεταμόσχευση αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων
– Ακτινοβολία για την αντιμετώπιση της οστικής βλάβης που προκλήθηκε από το μυέλωμα και η οποία δεν έχει ανταποκριθεί σε άλλου είδους θεραπεία.
Οι περισσότεροι άνθρωποι που υποβάλλονται σε θεραπεία για πολλαπλούν μυέλωμα τελικά παρουσιάζουν υποτροπή της νόσου. Ορισμένοι ασθενείς γίνονται ανθεκτικοί στην αγωγή, το οποίο σημαίνει ότι σταματούν να ανταποκρίνονται σε αυτήν και εξακολουθούν να έχουν μυελωματικά κύτταρα στο μυελό των οστών τους. Όταν οι ασθενείς γίνονται ανθεκτικοί, χρειάζονται νέες θεραπευτικές επιλογές ή θεραπείες που βοηθούν την επανευαισθητοποίησή τους σε παλιότερες θεραπευτικές αγωγές. Ορισμένοι από αυτούς τους ασθενείς δεν ανταποκρίνονται ούτε σε αυτές τις θεραπείες, γνωστές ως θεραπείες διάσωσης, ή παρουσιάζουν εξέλιξη της νόσου, συχνά μέσα σε διάστημα 2 μηνών από την τελευταία θεραπεία.
Η διάμεση επιβίωση για ασθενείς με υποτροπιάζον ή ανθεκτικό πολλαπλούν μυέλωμα κυμαίνεται από έξι έως εννέα μήνες, ενώ η ανταπόκριση στη θεραπεία διαρκεί για μικρό χρονικό διάστημα. Έτσι, υπάρχει μια επιτακτική ανάγκη σε αυτούς τους πληθυσμούς ασθενών για θεραπείες που βελτιώνουν τη συνολική επιβίωση και εξασφαλίζουν διαρκή έλεγχο της νόσου και ανακούφιση από τα συμπτώματα.