Αυτόν τον μήνα, μια πλατφόρμα εξόρυξης θα ανυψωθεί στον κόλπο του Μεξικού αλλά δεν θα ψάχνει για πετρέλαιο. Επιστήμονες θα δοκιμάσουν να βυθίσουν ένα τρυπάνι με διαμαντένια μύτη στην καρδιά του κρατήρα Τσίξουλουμπ.
Εκεί βρίσκονται τα υπολείμματα του αστεροειδή που χτύπησε την Γη πριν από 66 εκατομμύρια χρόνια και σκότωσε τους δεινόσαυρους και σχεδόν όλη τη ζωή στον πλανήτη. Ελπίζουν ότι στους πυρήνες βράχου που θα περισυλλέξουν, θα περιέχονται στοιχεία για το πώς η ζωή επέστρεψε μετά τον κατακλυσμό και αν ο κρατήρας μπορεί να είναι ο ίδιος το σπίτι για πρωτότυπη μικροβιακή ζωή, σύμφωνα με τον Ερικ Χαντ στο Science.
Στο τέλος του Μαρτίου, ένα ειδικά εξοπλισμένο σκάφος θα πλεύσει από το μεξικάνικο λιμάνι του Προγρέσο σε μια απόσταση 30 χιλιομέτρων από την ακτή. Εκεί, 17 μέτρα κάτω από νερό, το πλοίο θα βυθίσει τρεις πυλώνες και θα ανυψωθεί πάνω από το ύψος των κυμάτων δημιουργώντας μία σταθερή πλατφόρμα. Ως την 1η Απριλίου η ομάδα σχεδιάζει να ξεκινήσει την γεώτρηση, διαπερνώντας με γρήγορο ρυθμό 500 μέτρα σχιστόλιθου που σχηματίστηκαν στον πυθμένα από την εποχή της πρόσκρουσης. Κατόπιν αυτού, τα γεωτρύπανα θα εξάγουν δείγματα από τον πυρήνα ανά τρία μέτρα απόσταση όσο πηγαίνουν βαθύτερα. Επί δύο μήνες θα δουλεύουν μέρα νύχτα, σε μια προσπάθεια να κατέβουν ακόμα ένα χιλιόμετρο σε βάθος, ψάχνοντας για διαφοροποιήσεις στους τύπους των πετρωμάτων, κατηγοροποιώντας μικρο-απολιθώματα και συλλέγοντας δείγματα DNA.
«Εχουμε την ευκαιρία να προσπαθήσουμε και να περάσουμε τα 1.500 μέτρα σε βάθος», εξηγεί ο Ντέιβιντ Σμιθ, διευθυντής επιχειρήσεων στο British Geological Survey στο Εδιμβούργο.
«Ο κρατήρας Τσίξουλουμπ είναι ο μόνος με διατηρημένη δομή και με ανέπαφο δαχτυλίδι κορυφών που μπορούμε να πάμε», λέει ο Σιν Γκούλικ, επικεφαλής επιστήμονας από το Πανεπιστήμιο του Τέξας. Το έργο χρηματοδοτείται με 10 εκατ. δολάρια από το International Ocean Discovery Program (IODP) και το International Continental Scientific Drilling Program. Ο κ. Γκούλικ πρόσθεσε επίσης ότι όλοι οι άλλοι κρατήρες είτε είναι σε άλλον πλανήτη, είτε έχουν διαβρωθεί.
Παρόλο που αυτή είναι η πρώτη υπεράκτια προσπάθεια να τρυπήσουν τον κρατήρα, διαπιστώθηκε ότι άγριοι που κατοικούσαν στην περιοχή είχαν σκάψει φρεάτια για να δημιουργήσουν πηγάδια πριν ακόμα οι επιστήμονες αντιληφθούν ότι υπήρχε εκεί κρατήρας. Στη δεκαετία του ’50, γεωλόγοι από την εθνική εταιρεία διύλισης πετρελαίου του Μεξικού Pemex, διεξήγαγαν μια σειρά από έρευνες μαγνητισμού και βαρύτητας στην χερσόνησο Γιουκατάν. Τότε είδαν κάποιες υπόγειες κυκλικές δομές που πιθανότατα ήταν θύλακες πετρελαίου, γεγονός που τους κίνησε το ενδιαφέρον.
Εκαναν αρκετές ερευνητικές προσπάθειες τρυπώντας το υπέδαφος αλλά έχασαν το ενδιαφέρον τους όταν βρήκαν ηφαιστειακά πετρώματα αντί για ιζήματα πετρελαίου. Οταν βρήκαν τα πυριγενή πετρώματα, ο Αλαν Χίλντεμπραντ, γεωλόγος στο Πανεπιστήμιο του Κάλγκαρι του Καναδά, είπε: «Ω, αυτό είναι ένα ηφαιστειακό κέντρο».
Το 1980, ωστόσο, ο βραβευμένος με Νόμπελ Λούις Αλβαρεζ και άλλοι επέστησαν την προσοχή σε ένα λεπτό στρώμα ιριδίου – υλικό που πιθανότατα προήλθε από έναν αστεροειδή- , και που παρόμοια δείγματα βρέθηκαν σε όλο τον κόσμο, σε πετρώματα από την εποχή που εξαφανίστηκαν οι δεινόσαυροι.
Ηταν η υπογραφή, όπως είπαν, μιας προηγουμένως αιτίας για την εξαφάνιση των δεινοσαύρων, που δεν υποψιαζόμασταν: Μία γιγάντια σύγκρουση. Το 1991, ο κ. Χίλντερμπράντ και οι συνεργάτες του εντόπισαν το χωριό Τσίξουλουμπ ως το κέντρο του κατακλυσμού. Στην περιοχή βρήκαν κρυστάλλους χαλαζία.
Τα δεδομένα από την κρατική εταιρεία Pemex ήταν ελλιπή, οπότε πάντα οι επιστήμονες ήθελαν να επιστρέψουν για μια πιο λεπτομερή ματιά στο σημείο της σύγκρουσής και στα επακόλουθά της, λέει ο συν-επικεφαλής επιστήμονας Τζοάνα Μόργκαν του Imperial College του Λονδίνου. «Φαίνεται σαν η φιλοδοξία μιας ζωής να γίνεται πραγματικότητα», λέει η Μόργκαν, η οποία πρότεινε για πρώτη φορά την ιδέα της γεώτρησης στον κρατήρα, στην IODP το 1998. Παρά το γεγονός ότι υπεράκτιες γεωτρήσεις είναι ακριβές, λέει ότι η εργασία στη θάλασσα σημαίνει ότι η ομάδα θα αντιμετωπίσει λιγότερες ενοχλήσεις με την περιβαλλοντική αδειοδότηση και δεν θα υποστούν το κακό οδικό δίκτυο του Γιουκατάν. Το 2005, η Μόργκαν και ο Γκούλικ χρησιμοποίησαν την μέθοδο τηλεπισκόπησης, που κόστισε δύο εκατομμύρια δολάρια και στην ουσία χρησιμοποιεί μικρές σεισμικές εκρήξεις για να χαρτογραφηθούν οι υπόγειες δομές αλλά και να εντοπιστεί το καλύτερο σημείο για να φτάσουν στην κορυφή του δακτυλίου.
Ακριβώς πάνω από τον κρατήρα βρίσκεται το «στρώμα της σύγκρουσης», 100 μέτρα ή και περισσότερο παχύ, που δημιουργήθηκε κατά τις εβδομάδες μετά την σύγκρουση και τον επακόλουθο κατακλυσμό. Στην βάση του, οι επιστήμονες αναμένουν να βρουν ένα συνονθύλευμα από κομμάτια του υπεδάφους που πετάχτηκαν μακριά την στιγμή της σύγκρουσης αλλά και λιωμένα πετρώματα που έπεσαν πάλι μέσα στον κρατήρα, μετά την σύγκρουση.
Πάνω από αυτό θα υπάρχουν ιζήματα, που με τον καιρό μετατράπηκαν σε πέτρα χάρη στην πίεση και το βάρος του ωκεανού που πλημμύρισε τον κρατήρα. Ακόμα και η τέφρα θα μπορούσε να έχει παραμείνει για εβδομάδες στην ατμόσφαιρα μετά την σύγκρουση.
Για τους περισσότερους από τους επιστήμονες που θα πάρουν μέρος, το κύριο κομμάτι θα είναι όταν φτάσουν στην κορυφή του δακτυλίου, σαν αυτούς που συναντάμε στο Φεγγάρι, στον Αρη και στον Ερμή. Υπάρχουν μονάχα άλλοι δύο τέτοιοι κρατήρες στην Γη: Ο δύο δισεκατομμυρίων χρόνων κρατήρας του Βρέντεφορντ στην Νότια Αφρική και ο 1,8 δισεκατομμυρίων χρόνων κρατήρας Σαντμπάρι στον Καναδά. Και οι δύο είναι τόσο παλιοί που οι δακτύλιοι έχουν διαβρωθεί.
Η ομάδα του IODP θέλει να δοκιμάσει ένα κορυφαίο μοντέλο για τον σχηματισμό κορυφών δακτυλίου, στο οποίο γρανίτης από τα βάθη της Γης αναπηδά μετά από μια σημαντική σύγκρουση, όπως όταν μια πέτρα χτυπάει στο νερό, για να σχηματίσουν εντέλει ένα κεντρικό πύργο, ψηλότερο από το χείλος του κρατήρα. Αμέσως μετά, ο πύργος θα καταρρεύσει για να σχηματιστεί η κορυφή του δακτυλίου. Επιβεβαίωση για το μοντέλο θα μπορούσε να προέλθει από την εύρεση πετρωμάτων που δεν θα έχουν μετατοπιστεί, δηλαδή πετρώματα που κανονικά δεν θα έπρεπε να βρεθούν. «Θα ελέγξουν αν τα αριθμητικά μοντέλα είναι σωστά ή όχι», λέει ο Τζέι Μάλος, επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο Purdue των ΗΠΑ, ο οποίος βοήθησε στην ανάπτυξη του μοντέλου.
Η ομάδα ενδιαφέρεται όχι μόνο για την δομή των πετρωμάτων της κορυφής του δακτυλίου αλλά και το είδος της ζωής που μπορεί να φιλοξενήσει. Μέσω της μεθόδου τηλεπισκόπησης έχουν ήδη βρει ότι η κορυφή του δακτυλίου είναι λιγότερο πυκνή από το αναμενόμενο για κάτι που αποτελείται κυρίως από γρανίτη. Αυτό σημαίνει ότι τα πετρώματα είναι πορώδη και ραγισμένα κατά τόπους. Είναι πιθανό ότι κατά την διάρκεια της σύγκρουσης σε αυτά τα σημεία εισχώρησαν καυτά υγρά, κατάλληλα σημεία για την ανάπτυξη μικροβίων. Αλλά και αυτό εξαρτάται αν οι ρωγμές αυτές είχαν ενέργεια και θρεπτικά συστατικά, εξηγεί ο Τσαρλς Κόκελ, αστροβιολόγος και μέλος της ομάδας. Οταν η γεώτρηση συναντήσει φλέβες ορυκτών ή άλλες ρωγμές στη κορυφή του δακτυλίου, ο κ. Κόκελ και οι συνάδελφοί του θα πάρουν δείγμα από τον πυρήνα. Θα μετρήσουν και θα καλλιεργήσουν όσους μικροργανισμούς και μικρόβια ζουν ακόμα σε αυτές τις ρωγμές αλά και DNA με σκοπό να βρουν τα γονίδια που είναι υπεύθυνα για τις μεταβολικές πορείες αυτών.
Αυτά τα γονίδια μπορεί να δείξουν ότι τα μικρόβια στην κορυφή του δακτυλίου -απόγονοι εκείνων που έζησαν μετά την πρόσκρουση – αντλούν την ενέργειά τους όχι από τον άνθρακα και το οξυγόνο, όπως τα περισσότερα, αλλά από το σίδηρο ή το θείο που δημιουργείται από τα ζεστά υγρά που περνάνε μέσα από τον σπασμένο βράχο. Και αυτό θα σήμαινε ότι ο κρατήρας πέρα από προάγγελος θανάτου, ήταν επίσης και ένας βιότοπος για να αναπτυχθεί ζωή.