Ετυμολογικά, η λέξη διακοπές προέρχεται από το δια-κόπτω, που σημαίνει κάνω παύση, σταματάω να κάνω ό,τι έκανα πριν και ασχολούμαι με κάτι άλλο. Θεωρητικά, δε, οι διακοπές έχουν αλλάξει ελάχιστα με την πάροδο του χρόνου. Το «κάνω διακοπές», σημαίνει πάντα ότι σταματάς τη δουλειά για λίγες ημέρες, πηγαίνεις σε ένα κατά προτίμησιν ηλιόλουστο μέρος και επιστρέφεις στο σπίτι αναζωογονημένος.
Στην πραγματικότητα, όμως, η έννοια των διακοπών έχει αλλάξει πολύ τα τελευταία 30 – 50 χρόνια, γράφει στην βρετανική Telegraph ο Κρις Λίντμπιτερ και κανείς δεν μπορεί να διαφωνήσει μαζί του. Εκεί που κάποτε (για τους Βρετανούς) το ασαφές όριο των πιθανών επιλογών ήταν μια εβδομάδα σε κάποια βρετανική παραλία –ή σε μια από τις ισπανικές Κόστα– και για μας, πάλι, λίγες ημέρες στο Αιγαίο, με τα παιδιά να ξεκαλοκαιριάζουν μετά την κατασκήνωση στο εξοχικό των παππούδων, τώρα και οι μεν και οι δε περιπλανιόμαστε πολύ πιο μακριά (αν όχι όλοι, οπωσδήποτε κάποιοι ευνοημένοι).
Πολλές, δε, από τις ταξιδιωτικές τελετουργίες περασμένων δεκαετιών έχουν εξαφανιστεί, καθώς θεωρούνται, πλέον, ξεπερασμένες τόσο από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όσο και από τις οικονομικές αεροπορικές εταιρείες και την αλλαγή νοοτροπίας, γράφει ο βρετανός ταξιδιωτικός συντάκτης της Telegraph. Και μαζί με τις δικές του θυμηθήκαμε νοσταλγικά και δικές μας παλιές θερινές συνήθειες. Ιδού…
1. Στο πλοίο για την άγονη γραμμή
Πριν από μερικές δεκαετίες έκανες το αδιανόητο. Κατέβαινες (με τον Ηλεκτρικό) στον Πειραιά και έμπαινες στο πρώτο καράβι που έφευγε για τις Κυκλάδες. Μετά από έναν ωραίο υπνάκο στο κατάστρωμα αποβιβαζόσουν σε ένα κάποιο λιμάνι, όπου σε περίμεναν γιαγιάδες να σε πάνε στο κατάλυμα που νοίκιαζαν έναντι ολίγων δραχμών. Ηταν λιτό, μερικές φορές με μια κουρελού αντί για πόρτα και το ντους στην αυλή με το λάστιχο ενώ τα τζιτζίκια έκαναν συναυλία. Σήμερα δεν υπάρχει περίπτωση να ταξιδέψεις χωρίς να έχεις κλείσει εκ των προτέρων δωμάτιο και εισιτήρια. Πουθενά. Πόσο μάλλον στην άγονη γραμμή. Και οι τιμές; Στον ουρανό.
2. Εκτός επικοινωνίας
Πριν από 30 χρόνια, η χαρούμενη αποχαιρετιστήρια δήλωση «τα λέμε σε ένα δεκαπενθήμερο» σήμαινε ακριβώς αυτό. Τώρα, ακόμα κι αν δεν μεταδίδεις ζωντανά στα social media το ταξίδι σου, είναι σίγουρο ότι ενημερώνεις τακτικά οικογένεια και φίλους με μηνύματα.
Οσον αφορά ανακοινώσεις του τύπου «τα λέμε» ή «τα λέμε σε ένα δεκαπενθήμερο», στην ουσία αναιρούνται τη στιγμή που φτάνεις στο αεροδρόμιο και κάνεις μια βιντεοκλήση στο σπίτι για να παραπονεθείς για τις ουρές στο check-in…
3. Κάπνισμα μέσα στο αεροπλάνο;
Και όμως ναι, επιτρεπόταν, όσο αδιανόητο και αν φαίνεται σήμερα το γεγονός ότι φλογίτσες και στάχτες είχαν θέση μέσα σε ένα 747 που διέσχιζε τον Ατλαντικό με τις δεξαμενές του φορτωμένες με καύσιμα ( 57.000 γαλόνια ή 216.000 λίτρα, λέει το ρεπορτάζ της Telegraph) ή ότι ο καπνός του τσιγάρου μπορούσε να καταλάβει πού τελείωνε το τμήμα «απαγορεύεται το κάπνισμα» και ξεκινούσαν τα «καρκινογόνα» καθίσματα (στο πίσω μέρος του αεροσκάφους)…
4. Βλέποντας την ίδια ταινία με τους συνεπιβάτες σου
Υπήρξε μια εποχή, κοντά στις αρχές του αιώνα, όπου τα «συστήματα ψυχαγωγίας στην πλάτη του καθίσματος» δεν είχαν ακόμη επιβληθεί. Οπότε, το καλύτερο που μπορούσες να ελπίζεις σε μια μεγάλη πτήση ήταν μια ταινία -η ίδια- που προβάλλονταν σε μια σειρά από μικρές οθόνες τηλεόρασης οι οποίες κατέβαιναν από την οροφή του αεροπλάνου.
5. Τρώγοντας καλά στο αεροπλάνο
Η σύγκριση του φαγητού που προσφέρεται στην πρώτη θέση έναντι της οικονομικής είναι μάλλον μια περίπτωση σύγκρισης σκουληκιασμένων μήλων με βιολογικά πορτοκάλια, ωστόσο η «εμπειρία» του φαγητού στον αέρα, γενικά, έχει μάλλον εξασθενίσει ποιοτικά τα τελευταία 50 χρόνια. Θέλετε παράδειγμα;
1974, στην πρώτη θέση: «Ιδού το πλατό των τυριών, σερ. Η γραβιέρα είναι ιδιαίτερα καλή. Θα επιστρέψω σύντομα με το καρότσι των ποτών. Είναι τόσο φορτωμένο με παλαιωμένο πορτ που θα δυσκολεύομαι να το σπρώξω»…
2024, στην οικονομική θέση: [Η αεροσυνοδός σου πετάει ένα πακετάκι με κριτσίνια]. «3,99 λίρες (4,65 ευρώ) για τον στιγμιαίο καφέ» (Δεν μου έχει τύχει να τον πληρώσω αλλά για να το λέει ο Λίντμπιτερ στην Telegraph έτσι θα είναι).
6. Μελανιές στο μπούτι από τα μεσαιωνικά κλειδιά
Η πλαστική κάρτα- κλειδί σημαίνει ότι, τουλάχιστον μία φορά στη διάρκεια των διακοπών, θα σου τύχει να την αφήσεις πολύ κοντά στο κινητό οπότε θα απενεργοποιηθεί, οπότε θα πρέπει να την πας στη ρεσεψιόν του ξενοδοχείου, για να την ενεργοποιήσουν ξανά. Ωστόσο, αυτή η μικρή ταλαιπωρία είναι καλύτερη από τις μελανιές στον μηρό που προκαλούσε παλιά, εκείνο το μάτσο με τα κλειδιά που έπρεπε να κουβαλάς στην τσέπη, λες και επρόκειτο να ανοίξεις την πύλη κάποιου μεσαιωνικού φρουρίου.
7. Τα εγκαύματα του ήλιου
Οχι ότι δεν κοκκινίζαμε και πριν από 30 χρόνια. Και εγκαύματα παθαίναμε και μας πάστωνε η μάνα μας με γιαούρτι ή ντοματοπελτέ άμα τη επιστροφή από την παραλία. Αυτό ήταν όλο. Σήμερα, όμως, είναι αδιανόητο ακόμη και το πέρασμα από ένα παράθυρο χωρίς κουρτίνες οπουδήποτε κατά μήκος της Μεσογείου μεταξύ Ιουνίου και Σεπτεμβρίου, χωρίς να έχεις πασαλειφτεί με αντηλιακό (πριν από ένα μισάωρο για να έχει χρόνο να δράσει…).
8. Χαλάρωσε και μη σε νοιάζει τίποτα
Κάπου στο 1994: «Ααα ριλάξ. Θα είμαι σε αυτή την ελληνική ξαπλώστρα όλη την επόμενη εβδομάδα. Δεν υπάρχει τρόπος να επικοινωνήσετε μαζί μου. Είναι λάθος να τρώμε κέικ για πρωινό; Οχι. Φέρτε μου κι άλλο κέικ»…
Κάπου στο 2024: «Ααα, πάμε πάλι. Λοιπόν, 20 λεπτά squats (βαθύ κάθισμα) στο γυμναστήριο του ξενοδοχείου και 40 φορές το μήκος της πισίνας. Μπορώ να κάνω γιόγκα πριν από το μάθημα πιλάτες; Αυτό το smoothie με σιταρόχορτο έχει γεύση σαν υγρό πριονίδι»… Τι άγχος κι αυτό με την ευεξία μέσα στο κατακαλόκαιρο.
9. Καρτ-ποστάλ
Είχε ποτέ νόημα η καρτ ποστάλ; Με την ασυνήθιστη εικόνα μιας παραλίας, μιας εκκλησίας ή ενός σατό κάπου, που χτίστηκε από τον τάδε κόμη, το 1300 κάτι. Ενα σύντομο μήνυμα του τύπου «περνάμε υπέροχα και ο καιρός είναι καλός». Και ένα τοπικό ταχυδρομικό σύστημα τόσο αργό ώστε η καρτ ποστάλ σας να φτάνει στον παραλήπτη δυο μήνες μετά τη δική σας επιστροφή… Με άλλα λόγια δεν είχε νόημα.
Η καρτ ποστάλ ήταν μια από τις πιο ανόητες παραδόσεις των διακοπών, η οποία εξαφανίστηκε άμα τη εμφανίσει των smartphones και της άμεσης συνδεσιμότητας,. Εξαιτίας τους, βέβαια, έχουν εξαφανιστεί και αρκετά καλά πράγματα στη ζωή, όπως η ιδιωτικότητα, η απόσταση, το θεμελιώδες δικαίωμα να μην χρειάζεται να ακούς την πραγματικά απαίσια μουσική κάποιου άλλου στο λεωφορείο και πάει λέγοντας.
10. Το άγχος των τράβελ τσεκ
Η ταξιδιωτική επιταγή –ή, τουλάχιστον, η ευρεία χρήση της– είναι κάτι που δεν αξίζει στην πραγματικότητα. Στην καλύτερη περίπτωση θυμίζει μια σκηνή βγαλμένη κατευθείαν από μυθιστόρημα του Γκράχαμ Γκριν: σε μια αίθουσα τράπεζας σε μια απαραίτητα εξωτική τοποθεσία, όπως η Αβάνα, το Ρίο ή το Μπουένος Αϊρες, ένας υπάλληλος ήρεμος ή μάλλον γλαρωμένος -από τον κολλώδη αέρα που ανακατεύει ο ανεμιστήρας οροφής καθώς στροβιλίζεται πάνω από το κεφάλι του- μετράει μια δεσμίδα χαρτονομισμάτων σε τοπικό νόμισμα…
Η πραγματικότητα δεν ήταν τόσο συναρπαστική, καθώς έπρεπε να ελέγχεις επανειλημμένα το «μυστικό τσεπάκι» στην τσάντα σου για να βεβαιωθείς ότι τα τράβελ τσεκ ήταν ακόμα εκεί. Να ελέγχεις επανειλημμένα το «μυστικό μέρος» κάτω από το κρεβάτι στο δωμάτιο του ξενοδοχείου όπου, τελικά, αποφάσισες να τα κρύψεις. Να περνάς όλη την ημέρα μέσα στην αγωνία ότι αυτό θα ήταν το πρώτο μέρος που θα έψαχνε ο κλέφτης. Και εντέλει να χάνεις τουλάχιστον μία ώρα μετά από κάθε συναλλαγή κάνοντας λογαριασμούς πεπεισμένος ότι ο ρεσεψιονίστ σου κράτησε 50 δολάρια…
11. Βόλτα στην πλάτη του ελέφαντα
Τον περασμένο μήνα, σε ένα κομμάτι του στον Guardian, ο φυσιοδίφης Κρις Πάκαμ αποκάλυψε τη λύπη που ένιωσε κάνοντας σαφάρι στην Ινδία πάνω στην πλάτη ενός ελέφαντα, αποδοκιμάζοντας την εμπειρία ως κακή για τα εν λόγω ζώα και όχι πλέον δικαιολογημένη. Μπορεί να έχετε καταλήξει κι εσείς στο ίδιο συμπέρασμα. Αν όχι για καθαρά ηθικούς λόγους, αλλά σε ανάμνηση ενός δυσάρεστου απογεύματος που περάσατε πριν από 20 χρόνια σε εκείνο το εξωτικό ταξίδι, ταλαντευόμενος στην πλάτη ενός πλάσματος τεσσάρων τόνων που άκουγε στο απίθανο όνομα «Νέλι» ή «Μπάμπα».
Οι θυμωμένες, σπασμωδικές κινήσεις του, εξάλλου, είχαν καταστήσει σαφές ότι, στην πραγματικότητα όλο αυτό δεν του άρεσε καθόλου. Οτι όχι, ένα σνακ από ζαχαροκάλαμο δεν ήταν επαρκής αποζημίωση για την αναξιοπρέπεια στην οποία είχε υποβληθεί. Και ότι ναι, αν του δινόταν η ευκαιρία, θα ήθελε πολύ να σας δείξει από κοντά τους τεράστιους χαυλιόδοντές του.
12. Καβάλα σε γαϊδουράκια
Απο την άλλη, στην Ευρώπη υπάρχουν πάντα οι βόλτες με τα γαϊδουράκια. Και, εντάξει, στο Μπλάκπουλ της Αγγλίας μπορείς μεν να ανέβεις σε γαϊδούρι, όπως μας πληροφορεί η Telegraph, αλλά στις αμμουδιές του Λάνκασαϊρ ισχύει, από το 2008, ένα όριο βάρους 54,4 κιλών. Τι σημαίνει αυτό; Οτι η εποχή της άκριτης καβαλαρίας στην πλάτη ενός πεισματικά κακοδιάθετου πλάσματος έχει περάσει ανεπιστρεπτί. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, τουλάχιστον. Γιατί εμείς εδώ διαθέτουμε τα έρμα τα γαϊδουράκια μας για να τα βασανίζουν οι αναίσθητοι τουρίστες που βγαίνουν για λίγες ώρες από τα κρουαζιερόπλοια, στη Ρόδο και στη Σαντορίνη.
13. Σουβενίρ της πλάκας
Επιστρέφοντας από τις διακοπές σας στην Ισπανία -λέμε τώρα- μπορείτε να φέρετε μια πλούσια crianza («νεαρή» Rioja, που έχει παλαιώσει για τουλάχιστον δύο χρόνια, έναν χρόνο στο βαρέλι και το υπόλοιπο διάστημα στη φιάλη), υπέροχο σέρι από την πόλη του Χερέθ, ένα πικάντικο ελαιόλαδο από την Ανδαλουσία, ή ακόμα και ένα έργο του Πικάσο από το μουσείο του στη Μάλαγα.
Κάπου στη δεκαετία του 1970: «Αχ φέτος, πήγα στην ηλιόλουστη Ισπανία. Y viva Espana. Και έφερα αυτό το μουσικό όργανο. Κλακ-κλακ-κλακ»… «Πω πω, απίθανο! Μπορώ να το παίξω;», «Ναι. Για δύο λεπτά. Μέχρι να βαρεθείς ή να σπάσει. Ο,τι γίνει πρώτο».
Α ναι, και να ξέρετε ότι η κουτάλα που πήρατε στην Κρήτη, τη Ρόδο και δεν ξέρω πού αλλού, -και λέει ότι είναι από ξύλο ελιάς, αλλά δεν έχουν τέτοιο στην Ταϊλάνδη από όπου εισάγεται- είναι διακοσμητική. Και της πλάκας. Μη τυχόν και τη βάλετε σε κατσαρόλα. Θα ανοίξει. Ασε που δεν ξέρεις με τι είδους υγρό έχει επικαλυφθεί.
14. Τότε που δεν είχαμε ευρώ
Πίσω στη δεκαετία του 1980, ένα οδικό ταξίδι στην Ευρώπη ήταν ένα ένδοξο πέρασμα μέσα από ένα τοπίο που δεν είχε γίνει ακόμη υπερβολικά οικείο χάρη στις μετέπειτα οικονομικές πτήσεις. Αλλά τότε ακόμη για να έχεις τον απόλυτο έλεγχο των μετρητών σου χρειαζόσουν πτυχίο ανώτερων Μαθηματικών. «Ποια είναι η ισοτιμία του γερμανικού μάρκου;», «Το ελβετικό φράγκο και το γαλλικό φράγκο είναι το ίδιο πράγμα;» «Τι χρησιμοποιούν στην Ολλανδία;», «Είσαι σίγουρος ότι έτσι προφέρεται;» Και μετά μπορεί να γύριζες πίσω με ένα κιλό ιταλικές λιρέτες που ανακάλυπτες ότι άξιζαν ελάχιστα όταν τις μετέτρεπες στο δικό σου νόμισμα.
15. Πού πας χωρίς ταξιδιωτικό οδηγό…
Lonely Planet, Rough Guide, National Geographic, Fodor’s… Ακόμη και πριν από 20 χρόνια, ο μόνος τρόπος για να αξιοποιηθούν στο έπακρο οι διακοπές, όχι μόνο σε μέρη εξωτικά αλλά και σε ένα υπέροχο ελληνικό νησί, ήταν ένα βιβλίο – βαρίδι με μικρά γραμματάκια που ήθελες μεγενθυντικό φακό (από μια ηλικία και πάνω) για να τα αποκρυπτογραφίσεις, το οποίο ανέφερε κάθε ξενοδοχείο και εστιατόριο σε ακτίνα 10 χιλιομέτρων, συν τον αριθμό τηλεφώνου τους. Σήμερα, η Google σου έχει κάνει κράτηση σε μια σουίτα με θέα στη θάλασσα τη στιγμή που κάνεις κλικ στον χάρτη. Και η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι ήδη στο τραπέζι σου…
16. Οταν χανόμαστε
1994: «Εχω αγχωθεί τώρα. Δεν έχω ιδέα πού βρισκόμαστε, αυτή η πόλη μοιάζει με λαβύρινθο, θα μπορούσαμε να είμαστε χιλιόμετρα μακριά από το ξενοδοχείο μας. Πάμε στην αστυνομία;»
2024: «Δες στο Google Maps. Το ξενοδοχείο μας είναι τρία τετράγωνα μακριά. Μπορούμε να περπατήσουμε ή να καλέσουμε ραδιοταξί. Τι προτιμάς;»
17. Οταν η Νορμανδία (ή η Κέρκυρα) ήταν διακοπές μεγάλων αποστάσεων
Η Νορμανδία (όσο κι αν φαίνεται στον χάρτη δίπλα στην Αγγλία) μάλλον ήταν μακρινή για τον Εγγλέζο. Οπως και για τον Ελληνα η Κρήτη ή η Κέρκυρα που ξεκίναγε το μακρύ ταξίδι με το αυτοκίνητο για το νησί (για να μην αναφέρω τη Ρόδο ή την Ικαρία). Ολο αυτό το σταμάτα-ξεκίνα μέχρι το λιμάνι, η ατελείωτη ουρά για να μπεις στο πλοίο, η ταραχή του μπαμπά/συζύγου ότι θα του έξυναν το πολύτιμο αυτοκίνητο (Ο δικός μου, πάλι, προτιμούσε να ταξιδεύει στην Κρήτη με το αεροπλάνο για να γλιτώνει την ψυχική φθορά. Τον πήγαινα στο αεροδρόμιο και στη συνέχεια κατευθυνόμουν απτόητη στο λιμάνι γιατί ανέκαθεν λάτρευα την καραβίσια μακαρονάδα και τον ύπνο σε κουκέτα).
Και τέλος η ατελείωτη αναμονή για να κατέβεις -μυρίζοντας το καυσαέριο- ενώ το πλήρωμα ξεφόρτωνε πρώτα κάθε άλλο όχημα εκτός από το δικό σου, ακόμα και εκείνα που ήταν σταθμευμένα πίσω από σένα. Και όλα αυτά για να συνειδητοποιήσεις ότι χρειάστηκες μια ολόκληρη μέρα στον δρόμο, για να φτάσεις από το Λονδίνο στο Σερμπούρ (το Χερβούργο, στη Νορμανδία, ελληνιστί) ή από το Παγκράτι στο Ηράκλειο της Κρήτης και ότι στο μεταξύ σε αυτό το διάστημα θα μπορούσες να είχες πετάξει στη Ρώμη (και να έχει γυρίσεις πάλι πίσω). Αλλά είναι θέμα γούστου. Να το λέμε κι αυτό.
18. Πιστεύεις ακόμα ότι το κάμπινγκ ήταν η χρυσή επιλογή των οικογενειακών διακοπών;
Μιλάμε για κάμπινγκ, όχι για το το σύγχρονο «γκλάμπινγκ», με τις σκηνές σε μέγεθος μεγάλου τσίρκου, άνετα κρεβάτια, ντεκ για μπάρμπεκιου και κατάλληλες τουαλέτες. Μιλάμε για το κάμπινγκ των αρχών της δεκαετίας του 1980 ήταν, δηλαδή σε ένα χωράφι με χαλίκι ή και γρασίδι. Με υγρά σεντόνια που δεν είχαν αεριστεί από το περασμένο καλοκαίρι. Με χαλαρωμένα λάστιχα στερέωσης. Και πού είναι τα πασαλάκια της σκηνής; Δύο αγνοούνται. Με μυρμήγκια που μπαίνουν από τις γωνίες. Με πιθανότητα 80% να βρέξει. Τι εννοείς, θέλεις να γυρίσεις στο σπίτι; Μόλις φτάσαμε …
19. Οταν το τηλεφώνημα κόσιζε μια περιουσία
Πράγματι, ένα αποσπασματικό Wi-Fi ξενοδοχείου – του είδους που μετατρέπει μια βιντεοκλήση σε… φρικτά… δυσάρεστη… μη συνομιλία… συγγνώμη… θα… πρέπει… να… δοκιμάσω… αργότερα…– είναι ένας σύγχρονος λόγος εκνευρισμού. Αλλά είναι βάλσαμο για την ψυχή σε σύγκριση με την προσπάθεια να τηλεφωνήσεις στο σπίτι πριν από το Διαδίκτυο και τον λογαριασμό κατά το check-out. Τι εννοείτε όταν λέτε ότι χρωστάω 20.000 (δραχμές), συν ΦΠΑ; Κράτησε μόλις 30 δευτερόλεπτα και το μόνο που άκουγα ήταν ένας συριγμός, που μπορεί να ήταν ή να μην ήταν η μητέρα μου…
20. Τότε που τυπώναμε φωτογραφίες
Αν δεν είστε από εκείνους τους μοντέρνους τύπους που αγόρασαν φωτογραφική μηχανή Polaroid νέας γενιάς αλλά βγάζατε «φωτογραφίες μόνο με φιλμ, ασπρόμαυρο ιδανικά, επειδή υπάρχει ένα συγκεκριμένο βάθος και υφή που έχεις μόνο με μη ψηφιακές εικόνες» τότε η λίστα όσων πέθαναν με την εμφάνσιση του smartphone περιλαμβάνει επίσης μια ιδιαίτερη παρωδία slow-motion που σχετίζεται με τις διακοπές: Με το που γύριζες στο σπίτι, άφηνες μια τσάντα με φιλμ να μαζεύει σκόνη σε ένα ράφι, με την επαναλαμβανόμενη υπόσχεση «ναι, θα τα πάω» (στο φωτογραφείο, για τύπωμα). Και το έκανες, επιτέλους, στα μέσα Οκτωβρίου, μόνο και μόνο για να διαπιστώσεις ότι στις μισές λήψεις είχες το δάχτυλό σου μπροστά από τον φακό. Ετοιμες κυρία, 15.000 (δραχμές).
«Τι είναι αυτό; Καλλιτεχνικό close-up στον Πύργο της Πίζας;», «Οχι αγάπη μου, ο αντίχειράς μου είναι»… «Α καλά. Θα τις βάλουμε σε άλμπουμ αυτή τη φορά ή θα τις αφήσουμε στον πλαστικό φάκελο ως συνήθως;»