«Έχω δει νεκρά σώματα, μερικά από τα οποία σίγουρα ήταν άμαχων πολιτών, αφημένα εκεί όπου δολοφονήθηκαν από Ρώσους. Τα στοιχεία που αποδεικνύουν ότι διαπράχτηκαν εγκλήματα πολέμου από ρωσικά στρατεύματα είναι αδιάσειστα και προκαλούν συγκλονισμό. Κατηγορίες έχουν διατυπωθεί και εναντίον ουκρανικών δυνάμεων, ιδίως όταν εμφανίστηκε βίντεο που έδειχνε στρατιώτες τους να σκοτώνουν τραυματισμένους ρώσους στρατιώτες που κείτονταν ανήμποροι στο χώμα».
Αυτά τα λόγια έρχονται από έναν άνθρωπο που γνωρίζω χρόνια. Λέγεται Τζέρεμι Μπάουεν, είναι εδώ και τρεις και βάλε δεκαετίες ανταποκριτής του BBC σε μερικές από τις δυσκολότερες περιοχές του κόσμου, έχει καλύψει πολέμους σε περισσότερες από 70 χώρες, και είναι αυτός που, πριν λίγες ημέρες, πρώτος μετέδωσε τις φρικιαστικές εικόνες που αντίκρισε στη Μπούτσα, στα περίχωρα του Κιέβου, και διασταύρωσε ότι ήταν όλοι άμαχοι πολίτες και ότι δολοφονήθηκαν από τους εισβολείς στην Ουκρανία.
Επιστρέφοντας προχθές στην Αγγλία για να ξεκουραστεί λίγο, μετά από αδιάκοπο ρεπορτάζ έξι εβδομάδων, έγραψε ένα κομμάτι για «τα όσα είδα και έζησα στο διάστημα αυτό». Αξίζει να διαβαστεί…
Στο μεταξύ, ας κάνουμε και εμείς μια «διακοπή» από το μέτωπο της Ουκρανίας κι ας πάμε πίσω περίπου 100 χρόνια για να ακούσουμε πάλι το BBC:
«Γεια σας, γεια σας, εδώ 2LO», άκουσαν μερικές χιλιάδες ακροατές αυτό το, με αρκετά “φυσήματα” καλωσόρισμα από τον δεύτερο τότε εθνικό ραδιοφωνικό σταθμό, στο Λονδίνο (εξ ου και το 2LO), στις 6 το απόγευμα της 14ης Νοεμβρίου 1922. «Αυτό είναι το British Broadcasting Corporation. 2LO. Σταθείτε όρθιοι για ένα λεπτό παρακαλώ!».
«Ετσι ακριβώς, με ένα σύντομο δελτίο ειδήσεων και δελτίο καιρού, που διαβάστηκε δύο φορές, την δεύτερη πιο αργά και καθαρά για να μπορέσουν οι ακροατές να κρατήσουν και σημειώσεις, ξεκίνησε πριν από 100 χρόνια τη λειτουργία του, για μόνο μία ώρα την ημέρα, ο σταθμός που έγινε αμέσως γνωστός με τα αρχικά του πιο πάνω ονόματος: BBC».
Αυτό το «αργά και καθαρά» έχει μείνει από τότε ως ο μόνιμος, άγραφος νόμος του πιο αναγνωρισμένου ραδιοφωνικού και τηλεοπτικού οργανισμού στον κόσμο. Το «αργά», έχει να κάνει με την εκφορά του λόγου, με σχεδόν θρησκευτική προσήλωση στην σωστή χρήση των λέξεων. Το «καθαρά» έχει διττή σημασία: Η πρώτη, είναι ότι οι προτάσεις πρέπει να έχουν ακρίβεια λόγου, ό,τι λέγεται να είναι κατανοητό – τα «εισαγωγικά» στον προφορικό λόγο απαγορεύονται στο BBC. Και η δεύτερη ερμηνεία του «καθαρά», έχει να κάνει με την αντικειμενικότητα.
Ενα παράδειγμα βγαλμένο από την θητεία μου, νεαρός δημοσιογράφος, στον Οργανισμό κατά την δεκαετία του ’80: Δεν θα άκουγες ποτέ σε είδηση τη φράση «Προκλητική η Τουρκία, αεροπλάνα της παραβίασαν χθες δέκα φορές τον ελληνικό εναέριο χώρο». Απαγορευόταν!
Το «προκλητική» είναι χαρακτηρισμός, και δεν έχει καμία θέση σε δελτίο ειδήσεων. Γιατί; Πρώτον, γιατί την χρωματίζεις. Και, δεύτερον, μας έλεγαν, διότι προσβάλλεις τον ακροατή /τηλεθεατή, αφού τρόπον τινά του αφαιρείς το δικαίωμα να κρίνει αυτός. Δώσ’ του όλα τα στοιχεία, όλα τα γεγονότα, με τεκμηρίωση και διασταύρωση και άφησε τον να βγάλει εκείνος το συμπέρασμα. «Άλλωστε», μας έλεγαν πάντα οι υπεύθυνοι των ειδήσεων, «κι από μόνη της η λέξη “παραβίασαν», που ορθώς χρησιμοποιείται σε αυτήν την περίπτωση, αρκεί για να καταλάβουν όσοι μας παρακολουθούν».
Για αυτούς τους λόγους, αλλά και πολλούς ακόμα, παρακολουθώντας τα ρεπορτάζ του Τζέρεμι Μπάουεν (όπως και της Λιζ Ντουσέτ, της πιο έμπειρης σήμερα πολεμικής ανταποκρίτριας του BBC), ξέρω πως ό,τι μεταδίδεται από τον πόλεμο είναι ακριβές. Αλλά, κι αν ακόμα δεν είναι, ξέρω και πάλι ότι θα το μάθω πρώτα από αυτούς!
Ετσι, λοιπόν, βρισκόμαστε τώρα σε ένα ιστορικό σταυροδρόμι, τα 100 χρόνια του BBC, που βγήκε στον αέρα λίγο μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, και θα τα «γιορτάσει» στα απόνερα – ευχόμαστε όχι στην φουρτούνα που τώρα μαίνεται – του πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας.
Ο Οργανισμός ιδρύθηκε με την πράξη της Βασιλικής Χάρτας, όπως λέγεται. Δεν ήταν ποτέ μαγαζί της κυβέρνησης, αλλά πρέπει να λογοδοτεί σε αυτήν, με την έννοια να δίνει λογαριασμό, δεδομένου ότι πληρώνεται από τον λαό μέσω της λεγόμενης «Τηλεοπτικής Αδειας», η οποία μάλιστα του στερεί το δικαίωμα – αλλιώς θα παραβίαζε κατάφωρα την έννοια του δίκαιου ανταγωνισμού – του να δέχεται διαφημίσεις.
Παρεμπιπτόντως, από την αρχή της φετινής χρονιάς το BBC υποχρεούται να κάνει σημαντικές περικοπές στους προϋπολογισμούς των προγραμμάτων του, καθώς η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι θα παγώσει την χρηματοδότησή του για τα επόμενα δύο χρόνια, και ότι το από 2027 καταργείται και η Τηλεοπτική Άδεια. Η οποία αυτή τη στιγμή κοστίζει 157 λίρες τον χρόνο ανά νοικοκυριό, ανεξαρτήτως αριθμού συσκευών.
Σε ένα πολύ ενδιαφέρον και με πλούσιες ιστορίες βιβλίο του για τα 100 χρόνια του BBC, ο βρετανός συγγραφέας και επίτιμος καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Σάσεξ, Ντέϊβιντ Χέντι, γράφει ότι «δεν μπορείς να καταλάβεις την Αγγλία χωρίς να καταλάβεις το BBC – πώς δουλεύει, ποιες οι αρχές του». Κατέχει, συμπληρώνει, «μια σχεδόν μυστικιστική θέση στον εθνικό ψυχισμό των Βρετανών». Δηλαδή, όπως ξέρουν όλοι ότι οι λευκοί βράχοι του Ντόβερ ήταν και θα είναι πάντα εκεί, το ίδιο βέβαιοι είναι και για το BBC. Θα είναι πάντα εδώ!
Το βιβλίο κυκλοφορεί με δύο διαφορετικούς τίτλους. ‘The BBC: A People’sHistory’» (Το BBC: Η Ιστορία ενός Λαού) στο Ηνωμένο Βασίλειο, και ‘The BBC: A Century on Air” (BBC: Εναν Αιώνα στον Αέρα), στις Ηνωμένες Πολιτείες. Έψαξα στο Twitter του Χέντι για να βρω μια εξήγηση για αυτό. Δεν υπάρχει, αλλά υποθέτω πως το μεγάλο αμερικανικό κοινό θα καταλάβει και θα εισπράξει καλύτερα το «Ένας Αιώνας»!
Ο βιβλιοκριτικός της New York Times, Ντουάϊτ Γκάρνερ, γράφει ότι στο εξαιρετικό αυτό βιβλίο ο Χέντι αφηγείται τις φορές που επιχειρήθηκε να «σπάσει», ή έστω να περιοριστεί η δημοσιογραφική ανεξαρτησία του BBC. Δύο εμβληματικοί πρωθυπουργοί, ο Ουίνστον Τσόρτσιλ και η Μάργκαρετ Θάτσερ, ήταν ίσως οι πιο θορυβώδεις, οι πιο σκληροί επικριτές του BBC. Ένοιωθαν, γράφει ο Χέντι, ότι «υπήρχε κάτι, ολίγον αριστερίζων, μέσα σε όλον αυτόν τον Οργανισμό»!
Το σχολαστικό και εμπεριστατωμένο ρεπορτάζ του BBC κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου του προσέδωσε διαρκές κύρος σε όλο τον κόσμο. Ικανοποιήθηκε σε μεγάλο βαθμό στο μότο και στο πιστεύω του Διευθυντή Ειδήσεων του BBC από το 1936, Ρόμπερτ Τόμσον Κλαρκ (γνωστού ως R. T. Clark), ότι «εδώ θα λέμε την αλήθεια και μόνο την αλήθεια, ακόμα κι αν είναι φρικτή και δεν μας αρέσει».
Αλλά, τα 100 χρόνια του BBC δεν ήταν και δεν είναι μόνο πόλεμος, ειδήσεις– αυτά είναι η σημαία του, και ακόμα την κρατά πολύ ψηλά, μακάρι να μπορούσαμε και εμείς, αλλά δεν θέλουμε, δεν μπορούμε…
Από τα πρώτα χρόνια που βγήκε στον αέρα άρχισε να εμπλουτίζει το πρόγραμμά του με ένα μενού από θεατρικές παραστάσεις, μουσικά κοντσέρτα, διαλέξεις και, βεβαίως, αθλητικά, (ιπποδρομίες, Γουίμπλεντον, ποδόσφαιρο και, αλίμονο, κρίκετ!), και δελτία καιρού για τον οποίο, ως γνωστόν, οι Βρετανοί έχουν ψύχωση.
Όλοι οι παρουσιαστές στην τηλεόραση (και στο ραδιόφωνο!) φορούσαν κοστούμια οι άνδρες, σοβαρές ζακέτες οι γυναίκες, και πρόσεχαν πολύ την εκφορά του λόγου τους. Κι όπως επισημαίνει, ως επιστέγασμα όλων αυτών των 100 χρόνων ο κριτικός της New York Times, πετυχαίνοντας κάθε ώρα, με κλινική ακρίβεια, το «καλησπέρα σας» στο κύριο δελτίο ειδήσεων αμέσως μετά τα “κτυπήματα” του Μπιγκ Μπεν, ήταν μια πραγματική ιεροτελεστία για εκατομμύρια ανθρώπους.
Κι ακόμα είναι…
ΥΓ: «Αυτός ο πόλεμος είναι μια παγκόσμια κρίση όχι μόνο επειδή οι Ρώσοι έπεσαν με ένα τανκ επάνω στο διεθνές δίκαιο, ούτε και για όσα έχουν διαπράξει εναντίον αμάχων, αλλά επειδή έφερε τις μεγαλύτερες στρατιωτικές δυνάμεις με πυρηνικά όπλα πιο κοντά σε μια πιθανή σύγκρουση, για πρώτη φορά από τότε που έληξε ο Ψυχρός Πόλεμος με την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991» – τα λόγια του Τζέρεμι Μπάουεν, που ελπίζει, ελπίζουμε όλοι, όταν επιστρέψει πάλι στο μέτωπο, να μην χρειαστεί να καλύψει για το BBC ένα τέτοιο… ενδεχόμενο!