Τι ζητάνε φίλοι και συγγενείς να τους κρατάμε από την Κρήτη όταν ανεβαίνουμε στην πάνω Ελλάδα; Από μια πρόχειρη στατιστική, 9 στις 10 φορές ανάμεσα στα άλλα είναι τα καλιτσούνια. Αν και πρόκειται για χαρακτηριστικό πασχαλινό έδεσμα, το φτιάχνουμε πια όλες τις εποχές που βρίσκουμε φρέσκια γλυκιά μυζήθρα.
Φυσικά ποτέ δεν λείπει από το πασχαλινό τραπέζι. Στα ζαχαροπλαστεία υπάρχει όλο το χρόνο και έχει πλέον καθιερωθεί σε χαρές και σε λύπες στα κρητικά σπίτια.
Αυτές οι μικρές διάσημες κρητικές ταρτλέτες που αρέσουν σχεδόν σε όλους φτιάχνονται σε πολλές παραλλαγές. Στο τετράδιό μου υπάρχουν τουλάχιστον 12 συνταγές όλες με ονοματεπώνυμο, της Λ.Λ, της κουμπάρας Χ, της θείας Μ., της κ. Α, κλπ. Οι βασικές τους όμως παραλλαγές είναι δύο.
Καλιτσουνάκια της στιγμής όπως τα λέμε (αν και δεν είναι της στιγμής!) και καλιτσουνάκια ανεβατά δηλαδή με μαγιά ή προζύμι. Κάθε σπίτι έχει τη συνταγή του και υπάρχουν παραλλαγές ανάμεσα στις συνταγές της Ανατολικής και της Δυτικής Κρήτης.
Στη γέμιση για μυρωδιά άλλες νοικοκυρές βάζουν κανέλα, άλλες μαστίχα, άλλες ξύσμα λεμονιού, άλλες βάρσαμο (δυόσμο), άλλες εσάνς αμυγδάλου, τα τελευταία χρόνια μερικές προσθέτουν εσάνς βανίλιας και άλλες συνδυασμό κάποιων από τα παραπάνω. Τα σχήματά τους επίσης ποικίλλουν με επικρατέστερο το γνωστό λυχναράκι στα καλιτσούνια της στιγμής και το τετράγωνο στα ανεβατά. Τα δικά μας έχουν παχύτερο φύλλο από τα μελιτίνια της Σαντορίνης γι’ αυτό δεν σηκώνουν τόσα «τσιμπήματα». Δέκα – δώδεκα είναι αρκετά.