Δεν ξέρω ποιοι είναι οι λόγοι που έχουν καθιερώσει οι νοικοκυρές την Μεγάλη Πέμπτη να φτιάχνουν ντολμαδάκια με φρέσκα αμπελόφυλλα. Μία μόνο μπορεί να είναι η εξήγηση, το ότι αυτή την περίοδο τα αμπέλια, οι κρεβατίνες βγάζουν τα πρώτα τους τρυφερά φύλλα, κυρίως σε πεδινές και παραθαλάσσιες περιοχές. Όπως συνήθως, η κρητική κουζίνα ακολουθεί την εποχικότητα των πρώτων υλών.
Φορτισμένη ημέρα η Μεγάλη Πέμπτη για τις νοικοκυρές, που πέρα από το φαγητό θα πρέπει να βάψουν τα κόκκινα αυγά και να ξεκινήσουν και την προετοιμασία για το πασχαλινά γλυκίσματα.
Η παράδοση λέει πως όλη την Μεγάλη Εβδομάδα υπάρχει «αλαδία», δηλαδή δεν καταλύεται λάδι, με εξαίρεση την ημέρα αυτή να καταλύεται οίνος λόγω της παράδοσης του μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας (του Μυστικού Δείπνου). Το γεγονός ότι την ημέρα αυτή τρώνε λάδι κάποιοι το αιτιολογούν με το γεγονός ότι την Πέμπτη της περασμένης «εβδομάδας του Λαζάρου», «Bαγιοπέφτη» την λέγανε οι γιαγιάδες μας, δεν τρώγανε λάδι.
Τα ντολμαδάκια μας λοιπόν παρά το τούρκικο όνομά τους είναι ελληνικότατο φαγητό. Οι ερευνητές ισχυρίζονται ότι πολλά από τα εδέσματα αυτά έχουν ελληνική καταγωγή και πιθανόν άλλες ονομασίες αλλά μετά την περίοδο της τουρκοκρατίας πήραν τις ονομασίες με τις οποίες τα γνωρίζουμε σήμερα.
Θα σας διηγηθώ μια όμορφη ιστορία που έχω ακούσει πολλές φορές, την ακούω κάθε χρόνο αυτή τη μέρα στο χωριό μου. Τότε βέβαια, την Μεγάλη Πέμπτη δεν έμενε άνθρωπος στο σπίτι που να μην πάει στην εκκλησία, άλλα χρόνια βλέπετε. Η Παναγία η Μεσοχωριανή πλημμύριζε από κόσμο με τις γυναίκες και τα παιδιά να γεμίζουν ασφυκτικά τον γυναικωνίτη.
Το 1938, ένα μικρό παιδί, ο Γιάννης, βρίσκεται στο μέσο του γυναικωνίτη με τις τσέπες φουσκωμένες. Κανένας δεν κατάλαβε τι είχε μέσα ο Γιαννάκης. Μεγάλες οι βραδιές, κουραστικές για τα παιδιά. Πείνασε ο Γιαννάκης και άρχισε να τρώει από αυτά που είχε στην τσέπη του. «Ιντάνε που τρως;» ρωτούνε τον Γιαννάκη οι γυναίκες με αυστηρό ύφος. Ντολμάδες! Απαντά ήρεμα ο μικρός Γιαννάκης.