Καθώς η υψηλή τουριστική περίοδος ολοκληρώνεται στις νήσους Θίες, στα ανοικτά της βορειοδυτικής Γαλικίας, στην Ισπανία, ένας νεαρός κορμοράνος παρακολουθεί τους επισκέπτες που βολτάρουν δίπλα στη θάλασσα. Ενα γεράκι αιωρείται πάνω από τον φάρο ενώ πέρα από τη λευκή παραλία δυο ψαράδες βγάζουν μύδια από τα βάθη του Ατλαντικού.
Τέτοιες γαλήνιες σκηνές δεν ήταν πάντα δεδομένες σε αυτόν τον παραδεισένιο τόπο, που αποτελεί έναν από τους δημοφιλέστερους τουριστικούς προορισμούς ενώ ταυτόχρονα είναι μέρος του Εθνικού Πάρκου Ατλαντικών Νήσων της Γαλικίας.
Μόνο τα τελευταία επτά χρόνια έχει ησυχάσει. Πιο πριν, χιλιάδες τουρίστες κατέκλυζαν τις νήσους Θίες θέτοντας το αρχιπέλαγος, το περιβάλλον και τους κατοίκους του υπό τεράστια πίεση.
Τι άλλαξε; Η διαδικασία τουριστικής επίσκεψης.
Σήμερα, 1.800 επισκέπτες μπορούν να επισκέπτονται τα νησιά καθημερινά από τις 15 Μαΐου έως τις 15 Σεπτεμβρίου, ενώ στη συνέχεια το ανώτατο όριο πέφτει σε 450 άτομα την ημέρα. Κάθε επισκέπτης είναι υποχρεωμένος να λαμβάνει έναν κωδικό QR από την ιστοσελίδα της περιφερειακής κυβέρνησης και στη συνέχεια να πληρώνει 25 ευρώ για τη διαδρομή με πλοίο, που θα τον οδηγήσει στα νησιά.
«Επρεπε να ελέγξουμε την πρόσβαση για να προστατεύσουμε την περιοχή. Το πλαφόν επισκεπτών λειτούργησε για εμάς. Οι τουρίστες μπορούν να απολαύσουν καλύτερα την επίσκεψή τους εδώ. Με έναν τρόπο αισθάνονται ξεχωριστοί. Παλαιότερα οι επισκέψεις κλείνονταν αυθημερόν. Τώρα οι επισκέπτες μας κλείνουν θέση τρεις μήνες νωρίτερα. Και κατανέμονται σε όλη τη διάρκεια του χρόνου, ενώ πριν συνωστίζονταν όλοι τον Ιούλιο και τον Αύγουστο» εξηγεί στον βρετανικό Guardian ο Χοσέ Αντόνιο Φερνάντες Μπούθας, διευθυντής του Εθνικού Πάρκου.
Ο οικοτουρισμός, προσθέτει ο ίδιος, είναι ο καλύτερος τρόπος για να διαχειριστεί κανείς την εύθραυστη ισορροπία μεταξύ της προστασίας της φυσικής ομορφιάς των νησιών και της κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης της περιοχής: «Ο τουρισμός πρέπει να είναι επικεντρωμένος στην υπεράσπιση και στην προστασία του φυσικού κόσμου, που αποτελεί και τη βάση του τουριστικού επιχειρείν».
Και καταλήγει: «Το θέμα είναι να διατηρήσουμε αυτά τα νησιά, ώστε να μπορούν οι άνθρωποι να τα απολαμβάνουν. Αν δεν τα συντηρήσεις, θα καταλήξεις να σκοτώσεις τη χήνα που γεννάει τα χρυσά αυγά».
Ο αντίλογος
Πάντως, γράφει ο Guardian, ορισμένοι ειδικοί διατηρούν επιφυλάξεις για το κατά πόσο η επιβολή πλαφόν στον ημερήσιο αριθμό επισκεπτών μπορεί να λειτουργήσει και εκτός των νήσων Θίες, σε περιοχές της Ισπανίας που στενάζουν κάτω από την υπέρμετρη τουριστική εκμετάλλευση και για τις οποίες υπήρξαν φέτος πολλαπλές κινητοποίησεις και αλλεπάλληλα δημοσιεύματα στον διεθνή Τύπο.
«Αν προσπαθήσουμε να βάλουμε πλαφόν στον αριθμό των ανθρώπων που εισέρχονται σε μια πόλη –όπως επιχείρησαν στη Βενετία–, τότε καταλήγουμε να μετατρέψουμε την πόλη σε θεματικό πάρκο. Αυτό που γίνεται στα Θίες, στο Μάτσου Πίτσου και σε άλλα εθνικά πάρκα είναι κάτι που λειτουργεί στα πάρκα, όπου χρειαζόμαστε προσεκτική χωρητικότητα λόγω του περιβάλλοντος. Αν το κάνεις αυτό σε μια πόλη, τότε στέλνεις λάθος μήνυμα» λέει ο Κλάουντιο Μιλάνο, ερευνητής στο τμήμα κοινωνικής ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου της Βαρκελώνης.
Ο Μιλάνο λέει ακόμη ότι οι φετινές διαδηλώσεις-ντόμινο στην ηπειρωτική Ισπανία, στις Βαλεαρίδες και στα Κανάρια νησιά δείχνουν τον βαθμό στον οποίο ο τουρισμός έχει γίνει πεδίο κοινωνικοοικονομικών και πολιτικών παραπόνων και ανησυχιών. «Πρέπει να θυμόμαστε ότι αυτά τα κινήματα είναι κατά της τουριστικοποίησης, και όχι κατά του τουρισμού – αυτό είναι το κλειδί και η μεγάλη διαφορά» προσθέτει.
Σύμφωνα με τον ίδιο, οι ανησυχίες για τον υπερτουρισμό είναι απλώς η κορυφή του παγόβουνου. Κάτω από αυτήμ βρίσκονται τα ογκώδη ζητήματα του Στεγαστικού, της επισφαλούς απασχόλησης και της κλιματικής κρίσης.
«Αν δεν είχαμε προβλήματα στέγασης σε πόλεις όπως η Σεβίλλη, η Μάλαγα και η Βαρκελώνη, τότε το Airbnb θα ήταν ένα μικρό πρόβλημα. Αν οι θέσεις εργασίας στον τουρισμό δεν ήταν τόσο επισφαλείς και εποχιακές, τότε δεν θα είχαμε διαμαρτυρίες. Αυτό που πρέπει να κάνουμε τώρα είναι να λύσουμε τα προβλήματα που σχετίζονται με τον τουρισμό» λέει. «Χρειαζόμαστε επίσης μεταρρυθμίσεις στον τομέα της απασχόλησης. Αλλά δεν πρόκειται μόνο για τη μείωση του αριθμού των πτήσεων, αλλά και για το να μη συνεχίσουμε να τις αυξάνουμε».
Μην πυροβολείτε τον τουρίστα
Η δρ Λίντα Οστι, ανώτερη λέκτορας Τουρισμού στο Πανεπιστήμιο Bangor, δηλώνει στον Guardian ότι ο τουρισμός μπορεί συχνά να αποτελέσει αποδιοπομπαίο τράγο για ευρύτερα κοινωνικά δεινά.
«Με διαφορετικούς προορισμούς, σε διαφορετικά στάδια τουριστικής ανάπτυξης –οι πόλεις έχουν και άλλες πηγές εσόδων, ενώ οι οικονομίες ορισμένων νησιών της Μεσογείου εξαρτώνται σε συντριπτικό βαθμό από τον τουρισμό–, δεν υπάρχει εύκολη λύση. Πολλά εξαρτώνται από το ποσοστό του πληθυσμού που εμπλέκεται στον τουριστικό τομέα. Από εκεί και πέρα, πρέπει είτε να διαφοροποιήσουμε είτε να συμπεριλάβουμε τους ανθρώπους στον τουρισμό με έναν πιο ισότιμο και δίκαιο τρόπο. Αλλά η επικοινωνία είναι το πρώτο πράγμα: όλες αυτές οι διαμαρτυρίες δείχνουν ότι δεν υπάρχει εμπιστοσύνη στις τοπικές αρχές και διοικήσεις».