Η έρευνα των Pandora Papers έχει ήδη αποκαλύψει ότι 35 αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων (οι 14 από τους οποίους βρίσκονται και σήμερα στην εξουσία) έχουν χρησιμοποιήσει offshores εδρεύουσες σε φορολογικούς παραδείσους ανά τον κόσμο, με σκοπό να ξεπλύνουν χρήμα και να αγοράσουν πολυτελή ακίνητα. Οπως έχει γίνει γνωστό, στη σχετική λίστα φιγουράρουν τρανταχτά ονόματα, όπως του άλλοτε πρωθυπουργού της Βρετανίας Τόνι Μπλερ, του βασιλιά της Ιορδανίας Αμπντάλα Β’, ανθρώπων του κύκλου του προέδρου Πούτιν, κ.ά. Καθώς τις αμέσως επόμενες ημέρες αναμένονται ακόμη περισσότερες αποκαλύψεις για την έκταση και το βάθος αυτού του σκανδάλου, εύκολα γίνεται κατανοητό ότι οι offshores ζουν και βασιλεύουν, αφού η συντονισμένη διεθνής δράση προς αντιμετώπισή τους έχει καθυστερήσει πολύ.
Πέρα από την καθυστέρηση, ένα στοιχείο που προκαλεί μάλλον έκπληξη είναι η ανάμειξη των ΗΠΑ στο παιχνίδι της φοροδιαφυγής. Και αυτό, όπως μεταδίδει από την Ουάσιγκτον ο ανταποκριτής της Corriere della Sera Τζουζέπε Σαρκίνα, παρά το γεγονός ότι οι ΗΠΑ δεσμεύτηκαν να κάνουν τη ζωή των φοροφυγάδων δυσκολότερη και το φορολογικό σύστημά τους πιο διαφανές.
Την 1η Ιανουαρίου 2021, ύστερα από δύο χρόνια συζητήσεων, το Κογκρέσο ενέκρινε τον νόμο για τη διαφάνεια ο οποίος καθιερώνει, μεταξύ άλλων, και τους κανόνες καταπολέμησης της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Βάσει αυτού, όλες οι εταιρείες με έδρα στις ΗΠΑ είναι υποχρεωμένες να αποκαλύπτουν τα ονόματα των μετόχων τους. Ετσι υπονομεύεται, θεωρητικώς τουλάχιστον, το εταιρικό απόρρητο πίσω από το οποίο έχει αναπτυχθεί η φοροδιαφυγή και η φοροαποφυγή σε ορισμένες Πολιτείες όπως το Ντέλαγουερ και η Νότια Ντακότα.
Αυτά τα ευαίσθητα δεδομένα αποκαλύπτονται μόνο στο ειδικό τμήμα του αμερικανικού υπουργείου Οικονομικών, το οποίο ασχολείται με τα οικονομικά εγκλήματα, δηλαδή στο FinCen. Το αμερικανικό Κογκρέσο αποφάσισε να προστατεύσει το απόρρητο των μετόχων και των ιδιοκτητών, ενώ επέτρεψε στην ομοσπονδιακή αρχή την παρέμβαση σε περιπτώσεις επιχειρήσεων που θεωρούνται ύποπτες. Οι νέοι αμερικανικοί κανόνες προς το παρόν δεν έχουν τεθεί σε ισχύ. Εκκρεμεί ο κανονισμός του υπουργείου Οικονομικών, ο οποίος θα συγκροτηθεί μέχρι τον Ιανουάριο του 2022.
Ομως, όπως έδειξαν τα Panama Papers το 2016 και όπως δείχνουν τώρα τα Pandora Papers, υπάρχει ένα θεμελιώδες ζήτημα: είναι σωστό να ζητάμε πλήρη διαφάνεια για τον πλούτο από αυτούς που κατέχουν ή κατείχαν δημόσια αξιώματα; Οι αμερικανικοί εκλογικοί κανόνες απαιτούν από τους υποψήφιους προέδρους να δημοσιεύουν φορολογικές δηλώσεις. Ωστόσο επιτρέπουν σε αρχηγούς κρατών ή ακόμη και σε βασιλιάδες όπως ο Ιορδανός, να αγοράζουν κρυφά βίλες στην Καλιφόρνια, περνώντας το χρήμα μέσα από τα οικονομικά κανάλια των φορολογικών παραδείσων.
Νότια Ντακότα και… Σία
Από τα Pandora Papers προκύπτει ότι φορολογικοί παράδεισοι υπάρχουν διάσπαρτοι… inshore σε όλες τις ΗΠΑ. Τα τελευταία χρόνια, τουλάχιστον δέκα Πολιτείες, ξεκινώντας από το («συνηθισμένο» όπως λέει ο ανταποκριτής) Ντέλαγουεαρ, και περνώντας στη Νεβάδα, στο Γουαϊόμινγκ και «κυρίως» στη Νότια Ντακότα, έχουν υιοθετήσει νόμους περί οικονομικού απορρήτου οι οποίοι μοιάζουν με αυτούς στις εξωτικές έδρες των off shore και έχουν επιτρέψει σε ηγέτες ξένων κυβερνήσεων να κρύψουν δισεκατομμύρια δολάρια.
Σύμφωνα με έγγραφα που εξετάστηκαν από το International Consortium of Investigative Journalists (ICIJ), οι ΗΠΑ έχουν γίνει ένας από τους κύριους φορολογικούς παραδείσους στον πλανήτη, ενώ ειδικώς η Νότια Ντακότα ανταγωνίζεται τις πιο σκοτεινές, από άποψη φοροδιαφυγής, γωνιές της Ευρώπης και της Καραϊβικής. «Σταδιακώς οι νομοθέτες της Νότιας Ντακότας ψήφισαν νόμους για να προσφέρουν όλο και μεγαλύτερη προστασία, όλο και περισσότερα οφέλη σε πελάτες, Αμερικανούς και ξένους. Την τελευταία δεκαετία, τα περιουσιακά στοιχεία της Πολιτείας έχουν υπερδιπλασιαστεί, φτάνοντας τα 360 δισ. δολάρια», γράφουν οι του ICIJ. Η Corriere λέει ότι τις θέσεις τους τις τεκμηριώνουν με τα 11,9 εκατομμύρια έγγραφα που μελέτησαν.
«Οι περισσότεροι βλέπουν τη Νότια Ντακότα από το αεροπλάνο, υπεριπτάμενοι αυτής» είχε πει προ διετίας με σκωπτικό τρόπο ο πρόεδρος του Ανωτάτου Δικαστηρίου της Πολιτείας Ντέιβιντ Γκίλμπερτσον. «Ωστόσο, τα χρήματά τους βρίσκουν τον τρόπο να προσγειώνονται εκεί» είχε δηκτικά συμπληρώσει. Οι λογαριασμοί που έχουν κατατεθεί στην πρωτεύουσα Σιού Φολς, εξηγεί και η Washington Post, συνδέονται με φυσικά πρόσωπα και εταιρείες που κατηγορούνται για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή και για άλλα εγκλήματα. Για παράδειγμα, το 2019, τα μέλη της οικογενείας του πρώην αντιπροέδρου της Δομινικανικής Δημοκρατίας Κάρλος Μοράλες Τρονκόζο, εγκατέλειψαν τις Μπαχάμες και άνοιξαν λογαριασμούς στη Νότια Ντακότα όπου έκρυψαν «προσωπικά περιουσιακά στοιχεία και μετοχές εταιρείας που είχε κατηγορηθεί για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και, επίσης, είχε γκρεμίσει σπίτια φτωχών για να επεκτείνει τις φυτείες της».
Η Νότια Ντακότα έγινε χρηματοπιστωτικό κέντρο ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1980, όταν ο ιστορικός κυβερνήτης της Γουίλιαμ Τζάνκλοου, γνωστός ως Wild Bill, πρώην πεζοναύτης, αναζήτησε τρόπο για να ωθήσει την Πολιτεία του στην ανάπτυξη και, έτσι, προσέλκυσε τραπεζιτικές επενδύσεις. Χαρακτηριστική είναι η συμφωνία με την Citibank: η τράπεζα υποσχέθηκε 400 θέσεις εργασίας, και ο νόμος εγκρίθηκε σε μία ημέρα. Από εκεί και έπειτα ο Τζάνκλοου επεκτάθηκε και στους λογαριασμούς τύπου offshore που άλλαξαν για πάντα τη μοίρα αυτής της Πολιτείας. Εκτοτε, όπως έγραψε και ο Guardian το 2019, οι λογαριασμοί της Νότιας Ντακότας προστατεύουν τα περιουσιακά στοιχεία των υπερπλουσίων από κάθε είδους απειλή: «Οι πολιτικοί υποστηρίζουν ότι οι ΗΠΑ είναι το καλύτερο μέρος στον κόσμο για να πλουτίσουν οι άνθρωποι, όμως η Νότια Ντακότα είναι το καλύτερο μέρος για να παραμείνουν πλούσιοι» έγραψε το βρετανικό Μέσο.