Υπάρχει ένα μεγάλο κενό στις κατηγορίες των βραβείων Νομπέλ. Ποιος είναι ο τίτλος που τιμά μεμονωμένους ακτιβιστές που μάχονται για τα ανθρώπινα δικαιώματα; Υπάρχει κάποια κατηγορία όπου θα μπορούσε να διακριθεί μία ομάδα που δραστηριοποιείται στην αιματοβαμμένη Συρία και αναζητά επιζώντες σε ερείπια; Θα έπαιρνε ποτέ μία εφημερίδα που με κάθε δημοσίευμά της κινδυνεύει, αλλά παρ’ όλα αυτά τυπώνει ακόμα φύλλα, το Νομπέλ Ειρήνης;
Οχι. Και γι΄αυτό υπάρχει το Εναλλακτικό Βραβείο Νομπέλ. Ανάμεσα σε 125 υποψήφιους από 50 χώρες διακρίθηκαν και τιμήθηκαν από το ίδρυμα Right Livelihood, που έχει έδρα τη Στοκχόλμη, ακτιβιστές από τη Συρία, την Αίγυπτο και τη Ρωσία καθώς και η τουρκική εφημερίδα Τζουμχουριέτ (Cumhuriyet).
Η οργάνωση Syria Civil Defence αποτελείται από περίπου 3.000 εθελοντές, Σύρους, οι οποίοι ούτε έχουν καταφέρει -ή δεν θέλουν- να αποδράσουν από τον πόλεμο ούτε παίρνουν μέρος σε αυτόν. Οι άνδρες με τα λευκά κράνη («white helmets») βρίσκονται όπου πέφτουν βόμβες, αναζητούν ζωντανούς κάτω από τα ερείπια, προσφέρουν πρώτες βοήθειες σε τραυματίες και τους μεταφέρουν σε νοσοκομεία.
«Η επιτροπή τιμά τους εθελοντές με τα λευκά κράνη για το απαράμιλλο θάρρος τους, το αίσθημα αλληλεγγύης και την ανθρωπιά τους, το ότι προσπαθούν να σώσουν άμαχους από την καταστροφή του πολέμου», είπε ο διευθυντής του ιδρύματο, Ολε φον Εξκουλ.
Τιμήθηκαν και δύο γυναίκες, διαφορετικών εθνικοτήτων, οι οποίες στις (αυταρχικές) χώρες τους κατηγορούνται ότι χρηματοδοτούνται από το εξωτερικό και ότι υπονομεύουν τα εθνικά συμφέροντα. Η αιγύπτια Μοζν Χασάν, με την οργάνωσή της Nazra, «σε εποχές αμείωτης βίας, κακοποίησης και ρατσισμού, μάχεται για τα δικαιώματα των γυναικών», είπε ο διευθυντής. Η ρωσίδα ακτιβίστρια Σβετλάνα Γκανουσκίνα, μέσω της δικής της οργάνωσης, βοηθά εδώ και δεκαετίες μετανάστες, πρόσφυγες και εθνικές μειονότητες με νομική υποστήριξη και παροχή εκπαίδευσης.
Ξένα συμφέροντα κατηγορείται ότι υπηρετεί και η τουρκική εφημερίδα Τζουμχουριέτ. Οχι μόνο αυτό, αλλά η Αγκυρα βρίσκεται σε έναν διαρκή πόλεμο μαζί της. Κάθε έρευνα που διεξάγουν οι δημοσιογράφοι μπορεί να τους οδηγήσει στη φυλακή. Ο ίδιος ο (πρώην) αρχισυντάκτης της εφημερίδας, Τσαν Ντουντάρ, και ο διευθυντής των κεντρικών γραφείων στην Αγκυρα, Ερντεμ Γκουλ κατηγορούνται από την κυβέρνηση για την «αποκάλυψη κρατικών μυστικών» και αντιμετωπίζουν ποινή φυλάκισης πέντε ετών. Κι όμως, παρά τις δοκιμασίες, οι δημοσιογράφοι της εφημερίδας συνεχίζουν. «Απονέμουμε το βραβείο στην τουρκική εφημερίδα επειδή υπηρετεί χωρίς φόβο την ερευνητική δημοσιογραφία. Παρά την καταπίεση, τη λογοκρισία, τις συλλήψεις και τις απειλές, η εφημερίδα μάχεται για την ελευθερία της έκφρασης και του τύπου», τόνισε ο υπεύθυνος της διοργάνωσης.
Ο ίδιος ο Εξκουλ, γερμανός συγγραφέας σουηδικής καταγωγής, απολαμβάνει την απονομή των βραβείων περισσότερο από καθέναν. Πριν από περίπου τέσσερις δεκαετίες, είχε προτείνει στην επιτροπή των Νομπέλ να στηρίξει οικονομικά δυο νέα βραβεία, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του περιβάλλοντος. Οταν η επιτροπή αρνήθηκε, ο συγγραφέας αποφάσισε να συστήσει το δικό του ίδρυμα και κάπως έτσι γεννήθηκαν τα Εναλλακτικά Νομπέλ. Απονέμονται από το 1980 σε ανθρώπους που μάχονται για τα ανθρώπινα δικαιώματα, την καταπολέμηση της φτώχειας και την προστασία του περιβάλλοντος. «Η κεντρική ιδέα των βραβείων είναι ότι θέλουμε να τιμούμε ανθρώπους οι οποίοι εργάζονται υποδειγματικά στην εξεύρεση λύσεων για επείγοντα παγκόσμια προβλήματα», εξήγησε ο Ολε φον Εξκουλ.
Υ.Γ. Οι νικητές λαμβάνουν ως έπαθλο 750.000 σουηδικές κορόνες (80.000 ευρώ), ποσό το οποίο ασφαλώς θα αξιοποιήσουν για τον αγώνα τους.