Τρομοκρατία, κακοκαιρία, εμπόλεμες ζώνες, τεχνικές βλάβες —συνήθως αυτά τα θέματα αφορούν τα σήματα κινδύνου που εκπέμπουν οι αεροπορικές αρχές στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Αυτή την περίοδο, όμως, ένα από τα θέματα που αναστατώνουν την Αμερικανική Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Αεροπορίας (FAA) είναι τα χριστουγεννιάτικα δώρα που θα παραλάβουν τον Δεκέμβριο περισσότεροι από ένα εκατομμύριο κάτοικοι των ΗΠΑ: τα μη επανδρωμένα ιπτάμενα οχήματα (UAVs), κοινώς, τα drones.
Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε πια συνηθίσει στο άκουσμα της λέξης «drones» να μην σκεφτόμαστε μόνο μια έρημο στο Αφγανιστάν αλλά και τη νέα μέθοδο ντελίβερι της Amazon ή τα εκσυγχρονισμένα γκάτζετς των δημοσιογράφων, ακόμα και τα ιπτάμενα αγωνιστικά παιχνίδια μικρών παιδιών. Ήδη, όμως, οι αμερικανικές κι ευρωπαϊκές αρχές της αεροπορίας έρχονται να μας προειδοποιήσουν ότι, τελικά, τα ιπτάμενα ρομπότ –ακόμη κι αυτά που προορίζονται για ψυχαγωγικούς σκοπούς- δεν είναι τόσο ακίνδυνα. Ιδίως όταν, ενώπιον Χριστουγέννων, ο αριθμός των παραγγελιών που έχουν δεχθεί μόνο οι αμερικανικές εταιρείες κατασκευής τους έχει φτάσει το ένα εκατομμύριο.
Οι αμερικανικές αεροπορικές αρχές έχουν δηλώσει ότι δέχονται κατά μέσο όρο δύο αναφορές την ημέρα από πιλότους που έχουν εντοπίσει UAVs στον εναέριο χώρο
Το επικίνδυνο δεν είναι το ίδιο το drone -αυτό, προς το παρόν, απλώς εκτελεί οδηγίες- αλλά ο χρήστης του. Όπως επεσήμανε ο Ριτς Σουέιζ, ένα από τα στελέχη της FAA, «οι περισσότεροι από τους χρήστες που κατευθύνουν τις συσκευές στον εναέριο χώρο δεν έχουν καμία εμπειρία πιλοταρίσματος». Που σημαίνει ότι δεν έχουν καμία επίγνωση των κανόνων που διέπουν τον εναέριο χώρο και ότι, όσο αυξάνεται η χρήση των UAVs, τόσο πολλαπλασιάζονται και οι πιθανότητες να μετατραπεί αυτή από ψυχαγωγική σε τραγική.
Τα παραλίγο τραγικά επεισόδια είναι πολλά και τα περισσότερα έχουν σημειωθεί εκεί που απαγορεύεται ρητά η πτήση UAVs, πέρα από ένα όριο ύψους (ποικίλει σε κάθε χώρα) και χωρίς ειδική άδεια: στα αεροδρόμια και τους γύρω χώρους. Στις περισσότερες περιπτώσεις που έχουν καταγραφεί, ο πιλότος συναντά στην πορεία του, και συνήθως κατά την απογείωση ή προσγείωση, ένα drone που έχει ξεπεράσει κατά πολύ το επιτρεπτό όριο πτήσης, εξαναγκάζοντάς τον σε απότομη ανύψωση του αεροσκάφους ώστε να το αποφύγει με ασφάλεια. Οι αμερικανικές αεροπορικές αρχές έχουν δηλώσει ότι δέχονται κατά μέσο όρο δύο αναφορές την ημέρα από πιλότους που έχουν εντοπίσει UAVs στον εναέριο χώρο, ενώ εξίσου ανήσυχες δηλώνουν και οι αντίστοιχες αρχές της Ευρώπης. «Οι μηχανές των αεροσκαφών έχουν περάσει από πολλά κρας τεστ για τις ενδεχόμενες επιθέσεις από πτηνά αλλά, ακόμα, δεν έχει εξεταστεί ποια θα είναι η αντίδραση της μηχανής αν ρουφήξει ένα τετράκιλο ή πεντάκιλο drone», εξηγεί στο Reuters, ο Φίλιπ βον Σόπενθαου, γενικός γραμματέας της Ευρωπαϊκής Ένωσης Προσωπικού Θαλάμων Διακυβέρνησης Αεροσκαφών (ECA).
Πάντως δεν είναι μόνο τα αεροπλάνα και οι επιβάτες τους που απειλούνται από τους ανέμελους χρήστες των drones, οι οποίοι διασκεδάζουν με ένα τηλεδιαχειριζόμενο ελικόπτερο ή ποντάρουν σε μια καλή φωτογραφία, ή ακόμα καλύτερα, σ’ ένα καλό βίντεο. Ένα από τα πρώτα τραγικά ατυχήματα σε άνθρωπο από drone ψυχαγωγικού σκοπού -δυστυχώς θα ακολουθήσουν και άλλα- άφησε ένα δεκαοχτάμηνο παιδί με ένα μάτι, όταν η συσκευή «βρήκε» σε κλαδί δέντρου και, λίγα δευτερόλεπτα μετά, η προπέλα του έκοψε στα δύο το δεξί μάτι του μικρού βρετανού αγοριού, Όσκαρ Γουεμπ.
Όσο αθώες κι αν είναι οι προθέσεις του χρήστη, ένα drone μπορεί να παρεμποδίσει το έργο της πυροσβεστικής σε μία πυρκαγιά, σαν κι αυτήν που σάρωσε την Καλιφόρνια το περασμένο καλοκαίρι, μπορεί να πέσει από μπαταρία και να χτυπήσει κάποιον, όπως συνέβη στην Βοστώνη σε παρέλαση εθνικής γιορτής που τιμά τους βετεράνους του πολέμου, και σίγουρα θα εξαγριώσει έναν αετό την ώρα που εκτελεί την δική του πτήση:
Την ενόχλησή τους απέναντι σε μια ιπτάμενη κάμερα ενός τηλεοπτικού σταθμού που γύριζε ένα ντοκιμαντέρ έδειξε και μια ομάδα χιμπατζήδων, που φιλοξενείται στον ολλανδικό Ζωολογικό Κήπο Koninklijke Burgers’. Ξαφνιάζοντας τους ερευνητές που συνεργάζονται με τον ζωολογικό κήπο, οι χιμπατζήδες έδρασαν ομαδικά και προμελετημένα. Τη δεύτερη φορά που τους προσέγγισε το drone είχαν σκαρφαλώσει στα κλαδιά ενός δέντρου και είχαν εφοδιαστεί με μακριές ράβδους. Μέσα σε δευτερόλεπτα είχαν κατεδαφίσει την ιπτάμενη συσκευή για να βγάλουν τα δικά τους πλάνα.
Εκτός από αναστάτωση στο ζωικό βασίλειο, όπως συμβαίνει με κάθε νέο τεχνολογικό προϊόν, έτσι και τα μη επανδρωμένα ιπτάμενα οχήματα στα χέρια εκατομμύρια ανθρώπων εγείρουν κάποια ηθικά ζητήματα. Πώς θα περιοριστεί η εκμετάλλευση των ιπτάμενων οχημάτων για την παράνομη μεταφορά ουσιών ή προϊόντων, όταν έχει ήδη αποκαλυφθεί ότι drones ίπτανται πάνω από φυλακές και εκτοξεύουν δέματα με ηρωίνη, μαριχουάνα και τσιγάρα; Επιτρέπεται να περιφέρεται μία συσκευή που βγάζει βίντεο ή φωτογραφίες χωρίς την άδεια των ανθρώπων που περιλαμβάνονται στο πλάνο; Θα έπρεπε να προβλέπεται κάποια ποινή στον χρήστη που υποκλέπτει εικόνες από τα γυρίσματα του επόμενου κύκλου της τηλεοπτικής σειράς «Game of Thrones», και διαρρέει χωρίς κανέναν ενδοιασμό ένα «sneak preview» στο YouTube;
Πώς θα καταλάβουν τα νέα παιδιά, ή, ακόμα χειρότερα, ο… Ερικ Κάρτμαν, ο ήρωας του δημοφιλούς καρτούν «Southpark», ότι τα drones δεν είναι προορισμένα για να κατασκοπεύουν;
Με λίγα λόγια, οι αρμόδιες αρχές, ακόμα και οι εκπαιδευτικοί, έχουν πολλή δουλειά. Τα UAVs έχουν γίνει, πλέον, προσιτά στους καταναλωτές –με τιμές που ξεκινούν από 18ευρώ και εκτοξεύονται στις δεκάδες χιλιάδες, ενώ στην Ελλάδα κυμαίνονται ανάμεσα στα 500 με 1.500 ευρώ. Έχουν γίνει μόδα γιατί είναι ελκυστικά για μικρούς και μεγάλους, αλλά είναι πολύ χρήσιμα για επαγγέλματα όπως ενός μεσίτη ή για ανθρωπιστικές οργανώσεις, όπως τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα. Όσο δεν συνοδεύονται από ένα ενιαίο θεσμικό πλαίσιο που να υπαγορεύει τη χρήση τους και να περιορίζει τους κινδύνους ατυχήματος, είναι επικίνδυνα.
Στις ΗΠΑ, από τον Σεπτέμβριο, όταν ανακοινώθηκε ο υπέρογκος αριθμός παραγγελιών που έχουν δεχθεί οι εταιρείες μη επανδρωμένων ιπτάμενων οχημάτων εν όψει των Χριστουγέννων, οι υπεύθυνοι της FAA έχουν χύσει πολύ ιδρώτα ώστε να προφτάσουν να θεσμοθετήσουν ένα κανονιστικό πλαίσιο προτού βρεθούν τα εκατοντάδες χιλιάδες χριστουγεννιάτικα drones στα χέρια των αμερικανών κατοίκων. Πρόλαβαν μόλις δέκα ημέρες πριν φτάσει ο «Άι Βασίλης» με τα δώρα. Και οι οδηγίες είναι, φυσικά, πολύ «αμερικανικές». Σχεδόν όλοι οι ιδιοκτήτες drones -εξαιρούνται οι χειριστές συσκευών που ζυγίζουν 500 γραμμάρια- πρέπει να καταχωρήσουν, έως τα μέσα Φεβρουαρίου, το μηχάνημά τους σε ένα εθνικό μητρώο το οποίο θα βρίσκουν σε μια συγκεκριμένη ιστοσελίδα της FAA. Όπως ενημερώνουν οι New York Times, παιδιά κάτω των 13 ετών θα μπορούν να πετούν drone μόνο με την παρουσία γονέα, ενώ όποιος παραβιάσει κάποιον από τους κανονισμούς που περιγράφονται σε ένα αρχείο 211 σελίδων, αντιμετωπίζει έως και 3 χρόνια κάθειρξης ή την καταβολή προστίμου σε επίπεδο 25.000ευρώ.
Στα δικά μας, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, χώρες, όπως η Βρετανία και η Γερμανία, έχουν, μεμονωμένα, ορίσει κανονιστικούς περιορισμούς και χρηματικές ποινές για την παράβασή τους. Ωστόσο, παρότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει καλέσει με ψήφισμα την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να χαράξει πανευρωπαϊκούς κανόνες, τόσο για τα ζητήματα ασφάλειας πτήσεων, όσο και προστασίας της ιδιωτικότητας, το ζήτημα μίας ενιαίας πολιτικής βρίσκεται ακόμη στο επίπεδο προτάσεων. Μάλλον θα τους προλάβει ο Τιμ Μπάρτον με μια νέα ταινία, όπου ο Τζακ αντί για σκύλο θα έχει ένα drone.