Η ιστορία, η τέχνη και η αρχιτεκτονική της Βενετίας προσελκύουν περίπου 20 εκατομμύρια επισκέπτες κάθε χρόνο. Η πόλη, ένα μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO, είναι συχνά γεμάτη από τουρίστες που αναζητούν ιδιαίτερες αναμνήσεις. Αλλά για τους ανθρώπους που ζουν εκεί, αυτό το επίπεδο τουρισμού έχει γίνει μη βιώσιμο.
Ετσι, από το 2024, οι ημερήσιοι ταξιδιώτες θα χρεώνονται με 5 ευρώ, ως μέρος μιας προσπάθειας καλύτερης διαχείρισης της ροής των επισκεπτών. Ο δήμαρχος της πόλης περιέγραψε τη χρέωση –η οποία θα εφαρμοστεί σε 30 ιδιαίτερα πολυάσχολες ημέρες της άνοιξης και του καλοκαιριού– ως μια προσπάθεια «προστασίας της πόλης από τον μαζικό τουρισμό». Ερχεται μετά την απαγόρευση εισόδου των κρουαζιερόπλοιων στην εύθραυστη λιμνοθάλασσα της Βενετίας, που θεσπίστηκε το 2021.
Και οι δύο πολιτικές έχουν σχεδιαστεί για να ανταποκρίνονται στο συγκεκριμένο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Βενετία, το οποίο είναι ότι περίπου το 80% των τουριστών της την επισκέπτονται μόνο για μία ημέρα. Η έρευνα έχει δείξει ότι ένα τόσο υψηλό ποσοστό ημερήσιων ταξιδιωτών –που τείνουν να ξοδεύουν ελάχιστα– ωθεί έναν τουριστικό προορισμό προς την παρακμή, αναφέρει ρεπορτάζ του ιστότοπου TheConversation.com.
Οπότε από το επόμενο έτος, όλοι οι ταξιδιώτες στη Βενετία θα πρέπει να δηλώνουν εκ των προτέρων την επίσκεψή τους και να αποκτήσουν έναν κωδικό QR μέσω διαδικτύου. Οι ημερήσιοι ταξιδιώτες θα πρέπει στη συνέχεια να πληρώνουν το τέλος των 5 ευρώ – σε αντίθεση με τους επισκέπτες που θα διανυκτερεύουν.
Αλλες εξαιρέσεις περιλαμβάνουν τα παιδιά κάτω των 14 ετών, καθώς και άτομα που ταξιδεύουν στην πόλη για εργασία και σπουδές, ή για να επισκεφθούν μέλη της οικογένειάς τους. Για την επιβολή της πολιτικής, η δημοτική αστυνομία και οι εξουσιοδοτημένοι ελεγκτές θα διενεργούν τυχαίους ελέγχους. Οσοι δεν έχουν τον κατάλληλο κωδικό QR θα αντιμετωπίζουν πρόστιμο ύψους έως και 300 ευρώ.
Ωστόσο, ορισμένοι έχουν εκφράσει αμφιβολίες σχετικά με το αν η χρέωση των 5 ευρώ –το αντίτιμο ενός καφέ, ή ενός παγωτού– θα είναι αρκετή ώστε να αποτρέψει τους τουρίστες από το να ταξιδέψουν σε αυτή την εμβληματική πόλη. Ενας πολιτικός της πόλης σχολίασε ότι η χρέωση σημαίνει πως η Βενετία θα γίνει «ένα θεματικό πάρκο, μια Disneyland», όπου «θα μπαίνεις πληρώνοντας εισιτήριο».
Ερευνες σε άλλες χώρες που εφαρμόζουν αντίστοιχα «εισιτήρια εισόδου», όπως στο Μπουτάν της νότιας Ασίας, δείχνουν ότι οι στρατηγικές που στοχεύουν να πείσουν τους τουρίστες να έρχονται σε εποχές με λιγότερη επισκεψιμότητα, δεν μειώνουν τους επισκέπτες σε περιόδους αιχμής, αλλά στην πραγματικότητα καταλήγουν να αυξάνουν τη συνολική ζήτηση.
Αλλά η Βενετία είναι αναγκασμένη να δοκιμάσει κάτι διαφορετικό. Για τους ερευνητές, η πόλη των καναλιών είναι η ενσάρκωση του υπερτουρισμού και οι κάτοικοι υποφέρουν σαφώς από τις συνέπειες – ζώντας καθημερινά με τη συμφόρηση, τις περιβαλλοντικές ζημιές και τις επιπτώσεις στον τρόπο ζωής και τον πολιτισμό τους που προκαλούν 20 εκατομμύρια επισκέπτες το χρόνο.
Αυτό μπορεί στη συνέχεια να οδηγήσει σε μια αρνητική στάση, γνωστή ως «τουριστοφοβία». Ενας άλλος όρος, το «Σύνδρομο της Βενετίας» έχει χρησιμοποιηθεί για να περιγράψει τη μείωση του μόνιμου πληθυσμού της πόλης, καθώς οι πολίτες αισθάνονται αναγκασμένοι να φύγουν. Στη Βενετία ζουν περίπου 50.000 κάτοικοι – από τους 175.000, που είχε στην ακμή της. Εάν ο πληθυσμός πέσει κάτω από 40.000, η ανησυχία είναι ότι θα πάψει να είναι μια βιώσιμη, ζωντανή πόλη.
Οσοι παραμένουν, έχουν εκφράσει συχνά τη δυσαρέσκειά τους. Οι διαμαρτυρίες με μεγάλη δημοσιότητα περιλαμβάνουν την «Κηδεία της Βενετίας» το 2009 –μια εικονική κηδεία για να θρηνήσουν την απότομη μείωση του πληθυσμού– και το «Καλώς ήρθατε στη Βενετία» το 2010, διαμαρτυρία ενάντια στη θεωρία ότι η Βενετία μετατρέπεται όλο και περισσότερο σε θεματικό πάρκο.
Και ενώ οι «τουριστικοί φόροι» παραμένουν δημοφιλείς στρατηγικές για την αντιμετώπιση του υπερτουρισμού, η αποτελεσματικότητά τους παραμένει συζητήσιμη. Οι έρευνες δείχνουν ότι ο συνδυασμός συγκεκριμένων οικονομικών μέτρων (όπως χρεώσεις και μεταβλητές τιμές) και μη οικονομικών πολιτικών (όπως η εκπαίδευση των επισκεπτών) είναι η καλύτερη επιλογή.
Αυτός ο συνδυασμός οφείλει να είναι ειδικά σχεδιασμένος για κάθε προορισμό. Δεν μπορεί να υπάρξει μια λύση που να ταιριάζει σε όλους. Μια έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού για τον υπερτουρισμό προσδιορίζει 11 διαφορετικές στρατηγικές και 68 μέτρα για τη διαχείριση της αύξησης των επισκεπτών στους αστικούς προορισμούς.
Η Βαρκελώνη, που συχνά θεωρείται ως μια πόλη που τα κατάφερε καλά στον χειρισμό του μαζικού τουρισμού, χρησιμοποίησε με επιτυχία μια καλά στοχευμένη προσέγγιση, που περιλαμβάνει την αξιοποίηση της νέας τεχνολογίας για την ανάπτυξη ενός συστήματος διαχείρισης βάσει δεδομένων για τον έλεγχο των ροών επισκεπτών και του υπερπληθυσμού.
Παράλληλα, η πρωτεύουσα της Καταλωνίας αλληλεπιδρά σκόπιμα με το κοινό πριν αποφασίσει τις πολιτικές της, και καταλήγει σε συγκεκριμένες στρατηγικές, όπως ο περιορισμός του αριθμού των νέων καταστημάτων αναμνηστικών στο κέντρο της πόλης.
Σε κάθε περίπτωση, η Βαρκελώνη δεν κατέφυγε στη χρέωση εισόδου. Η Βενετία θα είναι η πρώτη πόλη στον κόσμο που θα το κάνει – και άλλες τοποθεσίες που αγωνίζονται ενάντια στον μαζικό τουρισμό θα την παρακολουθούν στενά, για να διαπιστώσουν εάν μια τόσο τολμηρή κίνηση θα αποδειχθεί τελικά επιτυχημένη.