Ο Τέρι Τζορτζ ξέρει πώς να μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη μια γενοκτονία. Στο συγκινητικό αλλά πολύ ψύχραιμο και μετρημένο «Hotel Rwanda» (2004) με θέμα τη γενοκτονία των Τούτσι από τους Χούτου στη Ρουάντα το 1994, η απόδοση της τραγωδίας έγινε από απόσταση, με απλή καταγραφή γεγονότων και δίχως να κατηγορείται η μία ή η άλλη πλευρά.
Το ίδιο λένε οι κριτικοί ότι έπραξε και στη νέα ταινία του, με τίτλο «The Promise» και πρωταγωνιστές τους Κρίστιαν Μπέιλ, Οσκαρ Αϊζακ και Σαρλότ Λε Μπον. Η ταινία έχει ως θέμα το ερωτικό τρίγωνο που αναπτύσσεται ανάμεσα στους τρεις πρωταγωνιστές ενώ σε εξέλιξη βρίσκεται η Γενοκτονίας των Αρμενίων από τους Οθωμανούς το 1914. Σύμφωνα με τις κριτικές από το Τορόντο, στην πλοκή φαίνονται ξεκάθαρα τα έκτροπα στα οποία προέβησαν οι Τούρκοι σε βάρος των Ορθόδοξων Αρμενίων αλλά φαίνονται και τα προβλήματα που αντιμετώπισαν όσοι Τούρκοι δεν ήθελαν να πάρουν μέρος στη γενοκτονία.
Σε αυτήν την ταινία του Τέρι Τζορτζ κατηγορείται ο πόλεμος, όχι απαραίτητα η μία ή η άλλη πλευρά – όπως ακριβώς και στο «Hotel Rwanda».
Ωστόσο στην περίπτωση του «The Promise» συμβαίνει κάτι το (σχεδόν) ανεξήγητο – επισήμως τουλάχιστον. Σήμερα, περίπου ενάμισι μήνα μετά την παγκόσμια πρεμιέρα στο Φεστιβάλ του Τορόντο, για τη συγκεκριμένη ταινία έχουν καταχωριστεί 87.000 κριτικές στη μεγαλύτερη διεθνή κινηματογραφική ψηφιακή πλατφόρμα IMDb, η οποία εδρεύει στις ΗΠΑ.
Η συντριπτική πλειονότητα αυτών των κριτικών έχει καταχωριστεί από άνδρες που δεν κατοικούν στις ΗΠΑ.
Επίσης το 63,6% ψήφισε 1/10 («Απαίσια ταινία, έφυγα από το σινεμά») και το 35,4% ψήφισε 10/10 («Αψογη, αληθινό αριστούργημα»). Μόνο το 1% των ψηφοφόρων κινήθηκαν στις ενδιάμεσες θέσεις («Πολύ καλή», «Αρκετά καλή», «Καλή», «Μέτρια» κτλ.). Οι μεσαίες θέσεις είναι αυτές που συγκεντρώνουν τις περισσότερες ψήφους, παραδοσιακά.
Πόσοι από τους 87.000 που ψήφισαν θετικά ή αρνητικά είδαν την ταινία που δεν έχει βγει ακόμη στις κινηματογραφικές αίθουσες; Στο IMDb δεν φαίνεται καν πότε θα βγει σε καμία χώρα. Η μόνη αναφορά είναι στις ΗΠΑ (2016).
Για να έχετε ένα βαθμό σύγκρισης, της ψηφοφορίας, ενδεικτικά σας λέω πως η μεγάλη εισπρακτική επιτυχία της χρονιάς, το «Ψάχνοντας την Ντόρι» που έχει κόψει 1 δις δολάρια σε εισιτήρια έχει λιγότερες κριτικές (74.409) και φυσικά όχι τόσο ακραίες. Η βαθμολόγηση είναι 7,7/10.
Τι έχει συμβεί λοιπόν εδώ; Το IMDb το ερευνά, διότι το θέμα μπορεί και να πλήξει τη φερεγγυότητά του. Σύμφωνα με εικασίες των κριτικών κινηματογράφου που είδαν την ταινία και υποστηρίζουν ότι είναι εξαιρετικής ποιότητας, πιθανώς η αντίδραση να σχετίζεται με την τουρκική διπλωματία ή απλώς Τούρκοι, φανατικοί, να αντιδρούν – η Τουρκία, το 2015, 100 χρόνια μετά τα αιματηρά γεγονότα, δεν αναγνωρίζει τη Γενοκτονία των Αρμενίων και θεωρεί ότι «κατηγορείται για ένα έγκλημα που δεν έχει διαπράξει» από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Από την άλλη οι Αρμένιοι, για πρώτη φορά βλέπουν μια ταινία να μιλάει για τη δική τους ιστορική καταστροφή.
Είναι αλήθεια πως, μέχρι στιγμής, το θέμα της Γενοκτονίας των Αρμενίων, δεν προβλήθηκε στο Χόλιγουντ – παρότι έγιναν προσπάθειες. Ο λόγος ήταν η πολύ πιεστική αντίδραση της διπλωματίας της Τουρκίας αλλά και του ίδιου του τουρκικού λόμπι στις ΗΠΑ.
Ενδεικτικά αναφέρω τις προσπάθειες κινηματογραφικής μεταφοράς του ιστορικού μυθιστορήματος «The Forty Days of Musa Dagh» (=Οι 40 ημέρες στο Ορος του Μωϋσή) του αυστριακού συγγραφέα Φραντζ Βέρφελ. Το βιβλίο δεν κυκλοφορεί στα ελληνικά. Η ιστορία εκτυλίσσεται το 1915 και αφορά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και την αρχή της γενοκτονίας των Αρμενίων.
Το 1934, ο κινηματογραφικός κολοσσός MGM ανακοίνωσε την κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου με πρωταγωνιστή τον Κλαρκ Γκέιμπλ. Ωστόσο σύμφωνα με τα ιστορικά αρχεία της MGM, η τουρκική κυβέρνηση και ο πρεσβευτής της Τουρκίας στις ΗΠΑ, Μουνίρ Ερτεγκούν, άσκησαν τεράστιες πιέσεις τόσο προς την κυβέρνηση των ΗΠΑ όσο προς την MGM και τελικά – ύστερα από έντονη πίεση και της αμερικανικής κυβέρνησης, η MGM απέσυρε την ταινία. Ένα από τα όπλα της πίεσης ήταν και οι απειλές για τις εβραϊκής ιδιοκτησίας εταιρείες όπως ήταν η MGM.
Το 1968-69, ο Τζέιμς Μπ. Χάρις, σεναριογράφος, παραγωγός και σκηνοθέτης, που συνεργάστηκε με τον Στάνλεϊ Κιούμπρικ για τη «Λολίτα» (1962) επιχείρησε να μεταφέρει σκηνοθετικά το «Ορος του Μωυσή» και πάλι για λογαριασμό της MGM, αλλά και εκείνος δέχθηκε μεγάλη πίεση και παραιτήθηκε από το σχέδιο.
Το 1982 η μικρή ανεξάρτητη εταιρεία High Investments Films κατάφερε να γυρίσει την ταινία με σκηνοθέτη τον αρμένιο Σαρκί Μουραντιάν. Ηταν b-movie και με την ανάλογη ποιοτική και εισπρακτική τύχη φυσικά. Στην Ελλάδα πάντως προβλήθηκε με τίτλο «Η σφαγή των Αρμενίων».
Το 2006, ο Σιλβέστερ Σταλόνε, ανακοίνωσε ότι ήθελε ο ίδιος να γυρίσει μία ταινία με θέμα το συγκεκριμένο βιβλίο. Ωστόσο ύστερα από πιέσεις του Τουρκικού Ιδρύματος για τον Αγώνα Ενάντια στις Αβάσιμες Καταγγελίες για τη Γενοκτονία (ASİMED), παραιτήθηκε των σχεδίων του.
Την ίδια χρονιά και ο Μελ Γκίμπσον εκδήλωσε ενδιαφέρον για το ίδιο βιβλίο και την κινηματογραφική μεταφορά του αλλά και ο εκείνος δέχτηκε πολύ ισχυρή πίεση και έτσι δεν προχώρησε στα γυρίσματα.
Πώς τα κατάφερε τελικά ο Τέρι Τζορτζ να γυρίσει επιτέλους την πρώτη σοβαρή παραγωγή θέμα τη γενοκτονία των Αρμενίων; Με τρεις εταιρείες παραγωγής (Babieka, Survival Pictures, Wonderful Films) οι οποίες του εξασφάλισαν αν μη τι άλλο ένα πολύ καλό καστ και τον πρωτοκλασάτο και υπερταλαντούχο Κρίστιαν Μπέιλ – αυτός σίγουρα θα συμμετείχε και για ιδεολογικούς λόγους.
Βεβαίως λόγω και της επετείου το 2015 των 100 χρόνων από το καταστροφικό συμβάν, δόθηκε στο θέμα δημοσιότητα, κινητοποιήθηκε έντονα η καλλιτεχνική κοινότητα και προφανώς, όποιες πιέσεις και να άσκησε, αν άσκησε η σημερινή τουρκική κυβέρνηση, δεν έπιασαν τον στόχο. Επιπλέον, υπάρχει και το προηγούμενο της γνωστής ταινίας του Ατόμ Εγκογιάν με τίτλο “Αραράτ” (2002) και με πρωταγωνιστές τους Σαρλ Αζναβούρ και Κρίστοφερ Πλάμερ. Η ταινία αυτή πραγματεύεται μεν τη γενοκτονία, ωστόσο είναι γαλλο-καναδικής παραγωγής, ουδεμία σχέση με το Χόλιγουντ δηλαδή.
Για την ιστορία, πάντως, στη γενοκτονία των Αρμενίων, αφανίστηκαν περίπου 1,5 εκατομμύρια Αρμένιοι – το 75% του πληθυσμού. Ο θάνατος ήταν φρικτός – ασφυξία με αέριο, κάψιμο (ενώ τα θύματα ήταν ζωντανά), πνιγμός στη Μαύρη Θάλασσα και σταύρωση. Οι ζωντανές γυναίκες και τα παιδιά υποχρεώθηκαν να παντρευτούν Τούρκους και να υιοθετηθούν από τουρκικές οικογένειες και φυσικά να βαπτιστούν μωαμεθανοί.
Οι Αρμένιοι δεν ήταν όμως οι μόνοι, που προς το τέλος της οθωμανικής αυτοκρατορίας υπέστησαν τέτοια δεινά. Οι Τούρκοι την ίδια περίοδο αποδεκάτισαν γενικώς τους χριστιανικούς πληθυσμούς της Ανατολίας (Ασσυρίους, Ελληνες του Πόντου) καθώς και τους κούρδους Γιαζιντίτες. Ολα στο πλαίσιο του Ιερού Πολέμου.