Μέσα από τα ερείπια, τα χιλιάδες θύματα και τον πόνο, οι ελληνοτουρκικές σχέσεις πέρασαν σε ένα βράδυ από τα επίπεδα του «συναγερμού» σε φάση –αναγκαστικής– ύφεσης. Οι απειλές και οι πολεμικές κορόνες έγιναν «κουράγιο αδέλφια» και «ευχαριστούμε Ελλάδα», οι διαξιφισμοί σε υψηλό πολιτικό επίπεδο έδωσαν τη θέση τους σε τηλεφωνήματα συμπαράστασης, η γαλανόλευκη και η ημισέληνος δίπλα-δίπλα γέμισαν τα timelines των social media χρηστών και από τις δύο πλευρές του Αιγαίου.
Δεν είναι η πρώτη φορά, σε κάθε φυσική καταστροφή οι δυο χώρες έρχονται κοντά (διαβάστε: Γίνεται διπλωματία των σεισμών με τον Ερντογάν;). Και αν από τη μία υπάρχει το θετικό, που καθρεφτίζεται και σε ένα σημαντικό μέρος της κοινής γνώμης σε Τουρκία και Ελλάδα, δεν λείπουν ωστόσο οι φωνές εκείνες που, κόντρα στις όποιες προθέσεις και την ανθρώπινη διάσταση της τραγωδίας (και την ανθρωπιστική της ελληνικής βοήθειας), υπάρχουν για να ακούγονται «φάλτσες» (διαβάστε: Εκείνοι που… χάρηκαν με τον σεισμό στην Τουρκία). Οχι μόνο στη χώρα μας.
Στην Τουρκία, ο Τύπος (που στη συντριπτική πλειονότητά του βρίσκεται κάτω από τον έλεγχο ή/και τον φόβο του κυβερνητικού καθεστώτος) αναφέρεται με θετικά σχόλια στη βοήθεια της Ελλάδας, όπως και των άλλων χωρών που έστειλαν ομάδες διάσωσης. Η φωτογραφία-προϊόν προγράμματος Τεχνητής Νοημοσύνης, όπου ένας άνδρας της ΕΜΑΚ σφίγγει στην αγκαλιά του ένα τουρκάκι με φόντο ερείπια, αναπαράχθηκε από πολλά ΜΜΕ. Το ίδιο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Οπως και το παρακάτω σκίτσο του Ηλία Μακρή από την «Καθημερινή», με την ημισέληνο να δακρύζει πάνω από την κατεστραμμένη περιοχή.
«Ενα βράδυ ήρθαν. Για να γιατρέψουν τις πληγές μας», σημειώνει χαρακτηριστικά τουρκικό account με βάση τη Γερμανία, και αυτό σε γενικές γραμμές είναι το κλίμα που επικρατεί ανάμεσα στους χρήστες.
«Είπες “Αρμένιος δ… , Ελληνας τ…” Σήμερα μας ήρθαν σε βοήθεια χωρίς να ξεκουραστούν καθόλου. Δεν πρέπει ποτέ να δυσφημούμε μια φυλή και να γενικεύουμε, είναι ενάντια και στην πίστη μας και στην ανθρωπιά μας…», σημειώνει ένας άλλος χρήστης του Twitter.
Αλλά ακόμη και Μέσα που ασχολούνται με τον στρατό εκφράζονται θετικά: «Ο γείτονας άφησε στην άκρη τις διμερείς κρίσεις: σπεύδει να βοηθήσει την Τουρκία», γράφει ο ιστότοπος Polemikhaber (Πολεμικά Νέα), ενώ η στάση της Ελλάδας επαινείται ακόμη και σε αντίθεση με το προκλητικό σκίτσο του Charlie Hebdo («δεν χρειάζεται να στείλεις τανκς»…) .
«Η καλύτερη απάντηση στο σκανδαλώδες καρτούν για τον σεισμό ήρθε από την Ελλάδα!», αναφέρει ο ιστότοπος koza24.com.
H άλλη όψη
Βεβαίως, δεν λείπουν και οι «άλλες» φωνές. Εκφράζονται κυρίως από ακραίους εθνικιστές και συνήθως δεν αφορούν μόνο τη χώρα μας, αλλά όλες τις Δυτικές χώρες που έσπευσαν να βοηθήσουν, καθώς και τις «δαιμονοποιημένες» από τον Ερντογάν ΗΠΑ.
Ενας λογαριασμός, μάλιστα, που σαφώς υποστηρίζει το κυβερνών κόμμα, κατηγορεί την Ελλάδα ως «διπρόσωπη», υποστηρίζοντας ότι την ίδια ώρα που στέλνει βοήθεια, κηρύσσει NAVTEX στα νησιά (κάτι που είχε από καιρό ανακοινωθεί και αποτελεί τη συνήθη διαδικασία σε περίοδο στρατιωτικών ασκήσεων).
Σε κάθε περίπτωση, πάντως, το κλίμα έχει αλλάξει, έστω και για τον (πολύ) λάθος λόγο. Ελληνες που συνομιλούν με εκπροσώπους της τουρκικής κυβέρνησης, τους ακούν να μιλούν με ενθουσιασμό, τόσο για την ελληνική βοήθεια όσο και για το κλίμα οδύνης και συμπαράστασης που «φτάνει» από τη χώρα μας στα βάθη της χώρας τους. Μόνο κατ’ ιδίαν όμως. Στις δημόσιες ή επίσημες τοποθετήσεις τους είναι σαφώς πιο «μαζεμένοι» και συγκρατημένοι.
Ο βασικός λόγος για αυτό το «μούδιασμα» είναι, προφανώς, το μέγεθος της καταστροφής και οι επιπτώσεις που αυτή μπορεί να έχει σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο για την κυβέρνηση και τη χώρα. Από την άλλη, η έως πρότινος ρητορική των τελευταίων ετών απέναντι στην Ελλάδα, όπως και η επίσης «μετρημένη» στάση του Ερντογάν, είναι σίγουρο ότι δεν επιτρέπει θεαματικές κωλοτούμπες. Αλλά εκείνο που πραγματικά τους τρομάζει είναι οι αντιδράσεις που υπάρχουν (και αναμένεται να αυξηθούν) στο εσωτερικό και το πώς θα επηρεάσουν τις εκλογές (αν και) όταν γίνουν.
Για να έχουμε αίσθηση των μεγεθών: η έκταση που χτύπησε ο Εγκέλαδος είναι ίση και μεγαλύτερη από την Ελλάδα, ενώ ο πληθυσμός που κατοικούσε εκεί αναλογεί στο 17% του πληθυσμού της Τουρκίας. Και λέμε «κατοικούσε», γιατί ένα σημαντικό μέρος των πληγέντων αναμένεται να μετοικήσει σε άλλες περιοχές της χώρας, αναζητώντας καλύτερες και ασφαλέστερες συνθήκες διαβίωσης (ή μάλλον επιβίωσης).
Μια τέτοια μετακίνηση θα έχει σίγουρα επιπτώσεις στο εκλογικό σώμα, καθώς θα αλλάξει τις ισορροπίες στις εκλογικές περιφέρειες. Ενα γεγονός τέτοιας κλίμακας κανείς δεν ξέρει πώς και πόσο θα επηρεάσει το αποτέλεσμα και όλοι ξέρουμε πόσο… δεν αρέσουν οι εκπλήξεις στον τούρκο Πρόεδρο.
Την ίδια στιγμή, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αναπαράγονται σκηνές από κοινωνικές αναταραχές, πλιάτσικα και συγκρούσεις. Στο παρακάτω βίντεο πολίτες έρχονται στα χέρια με άτομο που υποπτεύονται ότι μπήκε σε άδεια σπίτια για να κλέψει κατά τη διάρκεια του σεισμού, στα Αδανα.
Υστερα, υπάρχει και το ρήγμα των ντόπιων με τους 2 εκατ. σύριους πρόσφυγες, που μέσα σε αυτή την κρίση βαθαίνει ακόμη περισσότερο. «Ο εχθρός μας, το Ισραήλ, η Ελλάδα, σώζουν τα παιδιά κάτω από τα ερείπια. Ο υποτιθέμενος φίλος μας, ο αδερφός μας, οι Σύριοι, λεηλατούν και κλέβουν» αναφέρει το παρακάτω Tweet, που παραθέτει βίντεο.
Το σύστημα Ερντογάν
Η αλληλεγγύη των Ελλήνων και η ευγνωμοσύνη που εκφράζεται αυθόρμητα από τον τουρκικό προς τον ελληνικό λαό –και προσωποιείται στους διασώστες της ΕΜΑΚ– δεν είναι μια κατάσταση που βολεύει το σύστημα Ερντογάν. Ως εκ τούτου, δεν είναι τυχαία η γραμμή που έχει δοθεί να «μαζευτεί» αυτό το κλίμα, ίχνη της οποίας εντοπίστηκαν από τους επισκέπτες και στην τουρκική πρεσβεία στην Αθήνα. Η απόφαση, δε, του Ερντογάν να κλείσει το Twitter αποσκοπεί προφανώς στον έλεγχο της πληροφορίας.
Ετσι, ενώ οι λίγοι ακραίοι στην Ελλάδα σκεπάστηκαν αμέσως από το κύμα συμπαράστασης, το ίδιο αυτό κύμα κάνει το πιεσμένο σύστημα του Ερντογάν να αισθάνεται άβολα. Προφανώς και δεν ταιριάζει στο αφήγημα του «σουλτάνου» να εμφανίζονται ως «καλοί» και να στηρίζουν τον τουρκικό λαό οι… «κακοί» Δυτικοί και οι «κακοί» Ελληνες. Ιδίως όταν ο ίδιος δέχεται βέλη κριτικής.
Το σύστημα του Ερντογάν ετοιμάζεται να φέρει το μήνυμα στα μέτρα του «σουλτάνου»: σε ένα σύμπαν όπου δήθεν μόνο αυτός είναι ο «καλός» που μπορεί να φροντίσει τον λαό του και όλοι οι άλλοι είναι «κακοί» γιατί φοβούνται ότι θα κάνει πράξη το (αυτοκρατορικό) όραμά του.
Το κυβερνητικό σύστημα της Τουρκίας δείχνει ότι θέλει να «ξεμπερδεύει» γρήγορα με τις δημόσιες ευχαριστίες (που όντως εκφράστηκαν από τον ίδιο τον Ερντογάν, τον Τσαβούσογλου και τον Καλίν) και να επιστρέψει στην κεντρική πολιτική γραμμή του. Αλλωστε, στις εκλογές, κρίνεται το μέλλον του.