Ολα άρχισαν από μια δισέλιδη συνέντευξη στην Equipe, στην οποία ο Τομά Ζολί, το «τρομερό παιδί» του γαλλικού θεάτρου, εκμυστηρεύτηκε το όνειρό του: να καταφέρει κάποια στιγμή να σκηνοθετήσει μια δράση, μια τελετή, πάνω στον Σηκουάνα. Ενα από τα μέλη της επιτροπής που είχε συσταθεί για να επιλέξει τον καλλιτεχνικό διευθυντή των Αγώνων, τη διάβασε. Την έδειξε και στους άλλους.
Λίγες μέρες μετά, ο Ζολί δέχτηκε τηλεφώνημα από τον Τιερί Ρεμπούλ, έναν από τους εκτελεστικούς διευθυντές της διοργάνωσης. Υστερα, από την δήμαρχο του Παρισιού. Και στα τέλη Αυγούστου του 2022 τον ενημέρωσαν ότι η θέση είναι δική του. Οτι το «Παρίσι 2024» του εμπιστεύεται τις τελετές έναρξης και λήξης των Ολυμπιακών και Παραολυμπιακών Αγώνων. Ενιωσε κάτι σαν vertigo, όπως εξομολογήθηκε στο γαλλικό πρακτορείο ειδήσεων AFP. Μόλις συνήλθε, τηλεφώνησε -κλαίγοντας- στη μητέρα του για να της πει τα συνταρακτικά νέα.
Ο 42χρονος σκηνοθέτης, ηθοποιός και σόουμαν δεν φοβήθηκε ποτέ, τίποτα. Σε πολύ νεαρή ηλικία ανέβηκε στο θεατρικό σανίδι και υποδύθηκε την Κλεοπάτρα, χωρίς να λογαριάσει το άγριο bullying που, ήδη, δεχόταν. Επειδή κυκλοφορούσε με κίτρινα παπούτσια και επειδή η μικρή κοινωνία ενός χωριού μερικών εκατοντάδων κατοίκων στη Νορμανδία, όπου μεγάλωσε, αδυνατούσε να αποδεχθεί το πολύ διαφορετικό του στιλ. Μόλις 24 ετών, το 2006, ίδρυσε τη δική του θεατρική εταιρεία, τη La Piccola Familia. Αλλά αυτό το πρότζεκτ -η πρώτη πλωτή τελετή έναρξης στην ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων- του προκάλεσε τρόμο.
Ακόμη και ο Πρόεδρος Μακρόν, όταν άκουσε το σχέδιο για πρώτη φορά, το χαρακτήρισε «τρέλα». Μήπως δεν ήταν; Αυτό το εξαιρετικά φιλόδοξο εγχείρημα θα είχε να αντιμετωπίσει όλους τους αστάθμητους παράγοντες που μπορεί κανείς να σκεφτεί. Για τον Ζολί, όμως, το μεγαλύτερο ρίσκο που πήρε ποτέ καλλιτεχνικός διευθυντής Ολυμπιακών Αγώνων ήταν, ταυτοχρόνως, μια πρόκληση που δεν μπορούσε να προσπεράσει. «Τελετή έναρξης εκτός αρένας, στο νερό; Δεν έχει ξαναγίνει. Δεν υπάρχει μοντέλο, είναι η απόλυτη δημιουργία», τόνισε σε μια από τις πολλές συνεντεύξεις που έχει παραχωρήσει τους 18 τελευταίους μήνες.
Είναι εμμονικός με τη δημιουργία. Με την πρωτοπορία. Με κάθε τι «έξω από το κουτί». Στον καλλιτεχνικό κόσμο συστήθηκε, το 2014, με πάταγο. Στο περίφημο Φεστιβάλ της Αβινιόν παρουσίασε τη σεξπιρική τριλογία του «Ερρίκου ΣΤ’» σε ροκ εκδοχή, με μια παράσταση 150 χαρακτήρων, διάρκειας… 18 ωρών με επτά διαλείμματα, την οποία προετοίμαζε επί τέσσερα χρόνια – οι κριτικοί την παρομοιάζουν με το «Game of Thrones».
Το σκεπτικό του ήταν ακόμη πιο εντυπωσιακό: «Το να βάλεις τη ζωή στην αναμονή για δυο ώρες και να πας να δεις ένα έργο, είναι απλό. Αν πεινάσεις, κάνεις λίγη υπομονή. Αν θελήσεις να πας στην τουαλέτα, κρατιέσαι. Αν νυστάζεις, προσπαθείς να μείνεις ξύπνιος ή κοιμάσαι στο κάθισμά σου. Αλλά δεν γίνεται, η ζωή να μπει σε παρένθεση για ένα ολόκληρο 24ωρο. Εάν πεινάσεις, διψάσεις, νυστάξεις, ή θελήσεις να κάνεις την ανάγκη σου, πρέπει να μοιραστείς τη ζωή σου με άλλους». Στα διαλείμματα εκείνης της παράστασης, οι θεατές γνωρίστηκαν, κουβέντιασαν, έφαγαν μαζί, προσέφεραν φαγητό, ο ένας στον άλλον. Ανθρωποι άγνωστοι μεταξύ τους, ήρθαν κοντά επειδή μοιράστηκαν την ίδια περιπέτεια.
Παρόμοιο είναι το κόνσεπτ του Ζολί και για τις τελετές των Ολυμπιακών Αγώνων. «Θα γιορτάσουμε το γεγονός ότι είμαστε ζωντανοί, ότι συμβιώνουμε σε αυτόν τον Κόσμο». Αυτό που θέλει να πει στο τρίωρο υπερθέαμα, το οποίο θα παρακολουθήσουν πάνω από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι το βράδυ της Παρασκευής, είναι ότι στη Γαλλία -και στη Γη- χωρούν όλοι. Από όπου κι αν προέρχονται, όποια κι αν είναι η κουλτούρα τους.
«Είμαστε όλοι ενωμένοι μέσα στη διαφορετικότητά μας. Οταν ακούω τους αθλητές να μιλάνε στο Ολυμπιακό Χωριό σε διαφορετικές γλώσσες, αλλά να καταλαβαίνουν ο ένας τον άλλον, βλέπω μια ουτοπία που ενώνει τον κόσμο σε έναν τόπο», τόνισε στην Equipe. «Θέλω να δείξω ότι το Παρίσι είναι μια πόλη – κόσμος, μια πόλη ανοιχτή, μια πόλη πέρα από τα όρια της Γαλλίας. Η τελετή έναρξης θα έχει πετύχει μόνο αν νιώσουν όλοι, πραγματικά, ότι τους αντιπροσωπεύει».
Οι πρακτικές δυσκολίες του γιγαντιαίου πρότζεκτ ήταν τεράστιες. Πρωτοφανείς. Η ασφάλεια. Ο καιρός. Θα έχει καύσωνα, ή καταιγίδα; Φυσικό (στο οποίο ο Ζολί έχει επενδύσει για τα 2/3 της τελετής), ή συννεφιά; Ο άνεμος δεν έχει παντού την ίδια φορά. Κατασκευές δεν μπορούσε να κάνει πέρα από τις υπάρχουσες. Οι όχθες και οι γέφυρες του Σηκουάνα δεν θα άντεχαν το βάρος. Αλλωστε, δεν ήθελε να διαταράξει την άγρια ζωή που υπάρχει στα νερά του ποταμού – σε κάποια σημεία τα ψάρια γεννούν τα αυγά τους. Οι πρόβες έγιναν τμηματικά, σε μυστικές τοποθεσίες (οι περισσότερες σε υπόστεγα αεροσκαφών), ώστε να μην αποκαλυφθούν οι εκπλήξεις της τελετής. Εκείνοι που θα οδηγούν τα πλοιάρια, πραγματοποίησαν τις δοκιμές τους σε ναυτικούς ομίλους. «Για να είμαι ειλικρινής, ανησυχώ για 10.000 πράγματα», εξομολογήθηκε σε μια από τις πρόσφατες συνεντεύξεις του.
Από τη στιγμή που πήρε την απόφαση να αναλάβει την τεράστια ευθύνη του τελετάρχη των Ολυμπιακών Αγώνων, δηλώνοντας παραίτηση από τη θέση του διευθυντή του Εθνικού Κέντρου Δραματικής Τέχνης «Le Quai d’ Angers», άλλαξε η ζωή του. Κοιμάται και ξυπνά με ένα μόνιμο άγχος. Τον βοηθά να βάλει μια τάξη στο χάος, αυτό που του έλεγαν οι γονείς του -ο τυπογράφος πατέρας του και η νοσοκόμα μητέρα του- όταν ήταν παιδί: ότι τίποτα δεν είναι ακατόρθωτο. Αλλά και η (αγαπημένη του) ρήση του ρωμαίου φιλόσοφου Σενέκα: «Δεν τολμάμε, γιατί τα πράγματα είναι δύσκολα. Αλλά γι’ αυτό είναι δύσκολα: επειδή δεν τολμάμε».
Από το «στρατηγείο» του, ένα δωμάτιο στον 16ο όροφο πολυτελούς ξενοδοχείου, αγναντεύει κάθε ξημέρωμα τον Σηκουάνα, ελπίζοντας πως όλα θα πάνε καλά. Εχει αγωνία, αλλά αισθάνεται αυτή την ελευθερία που «μόνο η τέχνη μπορεί να προσφέρει». Θέλει να τη νιώσουν και οι θεατές της μεγάλης του παράστασης.