Το Βρετανικό Μουσείο και το μουσείο V&A θα στείλουν πίσω στην Γκάνα χρυσούς θησαυρούς της αφρικανικής χώρας σε μια ιστορική συμφωνία δανείου που θα μπορούσε να ανοίξει το δρόμο για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα, σύμφωνα με δημοσίευμα της Telegraph.
Η συμφωνία για την επιστροφή λεηλατημένων αντικειμένων στη χώρα της Δυτικής Αφρικής με τη μορφή μακροπρόθεσμου δανείου έγινε μετά από πιέσεις του Οσέι Τούτου Β’, που παρευρέθη στη στέψη του βασιλιά Καρόλου. Ο Οσέι Τούτου Β’ είναι ο ισχυρός ηγέτης των Ασάντι, άμεσος απόγονος του ιδρυτή της πολεμικής φυλής των Ασάντι, πρύτανης του πανεπιστημίου Επιστήμης και Τεχνολογίας Kwame Nkrumah στο Κουμάσι της κεντρικής Γκάνα, όπου ζουν οι Ασάντι, Μέγας Προστάτης της Μεγάλης Στοάς της Γκάνα και Σπαθοφόρος της Ενωμένης Μεγάλης Στοάς της Αγγλίας…
Οι επικεφαλής των μουσείων ελπίζουν ότι η πρωτοποριακή συμφωνία θα μπορούσε να προσφέρει ένα πρότυπο για τον χειρισμό των διαφορών επαναπατρισμού και έναν τρόπο επίλυσης της μακροχρόνιας διαμάχης για τα λεγόμενα από μερίδα των Βρετανών «Ελγίνεια Μάρμαρα».
Η Ελλάδα ζητάει εδώ και χρόνια την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα, ενώ όλο και περισσότερες χώρες, μεταξύ των οποίων η Νιγηρία και η Αιθιοπία, ζητούν επίσης τον επαναπατρισμό πολιτιστικών αντικειμένων. Ωστόσο, η νομοθεσία του Ηνωμένου Βασιλείου αποτρέπει την αφαίρεση αντικειμένων από δημόσιες συλλογές, σημειώνει στην Telegraph ο Κρεγκ Σίμπσον.
Οι νέες μακροπρόθεσμες συμφωνίες για περισσότερα από 30 αντικείμενα από χρυσό και ασήμι, τα οποία λεηλατήθηκαν από τους Ασάντι, θα μπορούσαν να αποτελέσουν πρότυπο για τα μουσεία που θέλουν να επιστρέψουν αμφιλεγόμενους θησαυρούς σε χώρες οι οποίες αγωνίζονται για τον επαναπατρισμό τους. Ας σημειωθεί ότι η πλούσια αυτοκρατορία των Ασάντι έγινε γνωστή τον 18ο αιώνα για τους σκληρούς πολεμιστές της και τον έλεγχο του εμπορίου χρυσού.
Ανώτερη πηγή του Βρετανικού Μουσείου δήλωσε στην Telegraph ότι το ίδρυμα «εργάζεται για να ενισχύσει τη σχέση μας με τους συναδέλφους μας στην Ελλάδα» και να αναπαράγει με τις ελληνικές αρχές το «επίπεδο δέσμευσης που έχουμε με μουσεία σε άλλες χώρες, όπως δείχνει αυτή η ανακοίνωση».
Και πρόσθεσε: «Ακόμα διερευνούμε εάν υπάρχει μια ρύθμιση που θα επιτρέψει σε ορισμένα από τα Γλυπτά του Παρθενώνα να ταξιδέψουν στην Ελλάδα. Μπορεί να μην καταφέρουμε να καταλήξουμε σε συμφωνία, αλλά πιστέψτε ότι αξίζει να προσπαθήσουμε να βρούμε έναν τρόπο προς αμοιβαίο όφελος».
Ο Τζορτζ Οσμπορν, πρόεδρος του Βρετανικού Μουσείου, πιέζει για μια συνεργασία με την Ελλάδα που θα μπορούσε να επιτρέψει την επιστροφή των Γλυπτών στην Αθήνα.
Νόμος του 1963 δεν επιτρέπει στο Βρετανικό Μουσείο να δωρίσει αντικείμενα της συλλογής του, τα οποία κρατούνται για το κοινό. Ο νόμος θεσπίστηκε αρχικά λόγω ανησυχιών ότι τα μουσεία θα μπορούσαν να πουλήσουν τα περιουσιακά τους στοιχεία, σημειώνει ο δημοσιογράφος της βρετανικής εφημερίδας. Ομοίως, το μουσείο V&A παρεμποδίζεται από τον μεταγενέστερο νόμο περί Εθνικής Κληρονομιάς του 1983.
Ο Τρίστραμ Χαντ, διευθυντής του V&A, ο οποίος εδώ και καιρό ζητά νομοθετικές αλλαγές, που θα επιτρέψουν στα μουσεία να παραδίδουν νόμιμα αμφισβητούμενους θησαυρούς, δήλωσε ότι η νέα συμφωνία έχει συναφθεί «στο πλαίσιο της δέσμευσής μας να μοιραζόμαστε συλλογές με ένα αποικιακό παρελθόν».
Συμφωνία διαρκείας τριών ετών
Οπως προβλέπει η συμφωνία του Βρετανικού Μουσείου, τα τεχνουργήματα θα δανειστούν για περίοδο τριών ετών. Η συμφωνία του V&A έχει επίσης τριετή διάρκεια, αλλά με δυνατότητα ανανέωσής της χωρίς συγκεκριμένο χρονικό όριο.
Η ανακοίνωση της συμφωνίας των μουσείων συμπίπτει με την 150η επέτειο του Τρίτου Πολέμου μεταξύ Αγγλων και Ασάντι, που ξέσπασε το 1873. Η σύγκρουση οδήγησε σε βρετανική νίκη επί της αυτοκρατορίας των Ασάντι στη Δυτική Αφρική, σε εδάφη όπου αργότερα ιδρύθηκε η Γκάνα.
Οι βρετανικές δυνάμεις έκαψαν ολοσχερώς την πρωτεύουσα Κουμάσι και λεηλάτησαν το βασιλικό παλάτι των Ασάντι, παίρνοντας και αργότερα πουλώντας τον χρυσό, που ήταν κομβικός για την οικονομία της βασιλικής αυλής και της αυτοκρατορίας. Αλλα χρυσά αντικείμενα δόθηκαν στους Βρετανούς ως αποζημιώσεις για το κόστος του πολέμου, ενώ μερικά αποκτήθηκαν αργότερα και πουλήθηκαν σε δημοπρασία, όταν ο λαός των Ασάντι ήταν υπό αποικιακή κυριαρχία.
Τελικά, η Γκάνα κέρδισε την ανεξαρτησία της από τους Βρετανούς το 1957. Τώρα σε μεγάλο βαθμό πολίτες της Γκάνα, οι Ασάντι παραμένουν πολιτισμικά διακριτοί με τα δικά τους έθιμα, νομικό πλαίσιο και πνευματικές πρακτικές.
Στα τεχνουργήματα που πέρασαν στις συλλογές του Βρετανικού Μουσείου, περιλαμβάνονται λεηλατημένα χρυσά διακριτικά των βασιλιάδων των Ασάντι (στέμμα, σκήπτρο και άλλα διακοσμητικά που χρησιμοποιούνται στις τελετές στέψης). Το V&A κρατά -μεταξύ άλλων θησαυρών- και μια χρυσή πίπα της ειρήνης.
Το V&A θα επιστρέψει 17 αντικείμενα και το Βρετανικό Μουσείο 15, τα οποία θα εκτεθούν στο Μουσείο Manhyia Palace στο σύγχρονο Κουμάσι, πρώην πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας των Ασάντι και σημερινή έδρα του Οσέι Τούτου Β’, του αξιοσέβαστου και ισχυρού βασιλιά της φυλής, ο οποίος ωστόσο δεν κατέχει καμία συνταγματική εξουσία.
Τον Μάιο του 2023, ο 73χρονος μονάρχης επισκέφθηκε το Λονδίνο για τη στέψη του βασιλιά Κάρολου και βρήκε την ευκαιρία να διαπραγματευτεί μια συμφωνία για την επιστροφή των χρυσών αντικειμένων, εκκλήσεις επαναπατρισμού των οποίων γίνονται εδώ και πολύ καιρό.
Πλέον, υπάρχουν ελπίδες ότι οι συμφωνίες θα μπορούσαν να δώσουν λύση στο ζήτημα των πρώην αποικιακών εθνών που επιδιώκουν την επιστροφή των πολιτιστικών τους θησαυρών, μεταξύ των οποίων και το αίτημα της Νιγηρίας για τα Mπρούτζινα του Μπενίν. Ο διευθυντής του V&A πρότεινε, επίσης, να σταλούν πίσω στην Αιθιοπία λεηλατημένα αντικείμενα στο πλαίσιο μιας συμφωνίας για μακροπρόθεσμο δάνειο.
Η νέα συμφωνία απαιτεί από την πλευρά της Γκάνα να αποδεχθεί ότι οι θησαυροί ανήκουν νόμιμα στο Βρετανικό Μουσείο και το V&A, μια ρήτρα η οποία αποτελεί σημείο τριβής για τους έλληνες αξιωματούχους, υπογραμμίζει η Telegraph. Η θέση της Ελλάδας είναι ότι τα Γλυπτά του Παρθενώνα κλάπηκαν στις αρχές του 19ου αιώνα και ως εκ τούτου δεν θα υπογράψει ρήτρα που να αναγνωρίζει το δικαίωμα του Βρετανικού Μουσείου στις αρχαιότητες του Παρθενώνα. Οι Ελληνες θέλουν να τα δουν τοποθετημένα στο Μουσείο της Ακρόπολης.
Ο Οσμπορν προσπαθεί, τώρα, να ξεπεράσει το αδιέξοδο που δημιουργήθηκε, με μια ειδική συμφωνία, η οποία θα μπορούσε να επιτρέψει κάποιου είδους ανταλλαγή χωρίς τις συνήθεις νομικές διατυπώσεις, καταλήγει η Telegraph.