Οτι μεγάλες ποσότητες πλαστικών αντικειμένων καταλήγουν στη θάλασσα ήταν γνωστό εδώ και δεκαετίες. Ηταν άλλωστε κάτι δεδομένο αφού η εκτεταμένη χρήση των πλαστικών μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου θα οδηγούσε αναπόφευκτα τεράστιες ποσότητες στα σκουπίδια και κάποιες από αυτές δυστυχώς αναμενόταν ότι θα κατέληγαν με διαφόρους τρόπους και στις θάλασσες. Κανείς όμως δεν μπορούσε να φανταστεί την έκταση του προβλήματος το οποίο διαπιστώθηκε πρώτη φορά το 1997 όταν εντοπίστηκαν μεγάλες συγκεντρώσεις πλαστικών στον Βόρειο Ειρηνικό Ωκεανό. Μία από αυτές ονομάστηκε «Μεγάλη Σκουπιδόμαζα» του Βορείου Ειρηνικού και στην ουσία πρόκειται για ένα γιγάντιο πλαστικό «νησί» στη μέση του ωκεανού. Οι τελευταίες εκτιμήσεις αναφέρουν ότι η Μεγάλη Σκουπιδόμαζα έχει πλέον έκταση παρόμοια με αυτή της Γαλλίας και περιέχει περίπου δύο τρισεκατομμύρια πλαστικά αντικείμενα.
Στην πορεία των ετών έχουν δημιουργηθεί μικρότερες και μεγαλύτερες σκουπιδόμαζες σε διάφορες θαλάσσιες περιοχές της Γης, με τελευταία μία που εντοπίστηκε στην Καραϊβική. Τις σκουπιδόμαζες τροφοδοτούν ανάμεσα στα άλλα και φαινόμενα όπως τα τσουνάμι τα οποία μεταφέρουν μακριά από τις ακτές πλαστικά αντικείμενα και στη συνέχεια θαλάσσια ρεύματα τα «σπρώχνουν» στην ανοικτή θάλασσα, οδηγώντας τα τελικά σε σημεία όπου υπάρχουν και άλλες συγκεντρώσεις πλαστικών.
Σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις, το 2050 θα υπάρχουν στις θάλασσες περισσότερα πλαστικά αντικείμενα από ψάρια. Μια μεγάλη παρενέργεια της παρουσίας πλαστικών στις θάλασσες είναι ότι τόσο τα ψάρια και διάφορα θηλαστικά όσο και τα θαλασσοπούλια, θεωρώντας κάποια πλαστικά τροφή, τα τρώνε, με αποτέλεσμα εκατομμύρια θαλάσσια όντα και πτηνά να χάνουν τη ζωή τους. Επιπλέον, με δεδομένο ότι η διάρκεια αποσύνθεσης των πλαστικών είναι εκατοντάδες έτη, η μόλυνση στη θάλασσα θα είναι μόνιμη αν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα και για τον καθαρισμό των πλαστικών χωματερών που ήδη υπάρχουν αλλά και για να μην καταλήγουν πλαστικά στις θάλασσες.
Η ιδέα που ήρθε από τον ελληνικό βυθό
Ο ολλανδός εφευρέτης Μπόγιαν Σλατ έκανε νεαρός καταδύσεις στην Ελλάδα και όπως υποστηρίζει συνάντησε περισσότερα πλαστικά αντικείμενα από ό,τι ψάρια, γεγονός που τον οδήγησε στην απόφαση να προσπαθήσει να φτιάξει έναν μηχανισμό καθαρισμού των θαλασσών από τα πλαστικά. Αφού σχημάτισε την ιδέα του μηχανισμού στο μυαλό του, ο Σλατ δημιούργησε τον μη κερδοσκοπικό οργανισμό Ocean Cleanup με σκοπό να τον κατασκευάσει. Τελικά έπειτα από λίγα χρόνια και περίπου 25 εκατ. δολάρια κόστους κατασκευής, ο μηχανισμός είναι έτοιμος. Το System 001, όπως ονομάστηκε ο μηχανισμός, έχει μήκος 600 μέτρων και όταν φτάνει σε θαλάσσιες χωματερές πλαστικών θα παίρνει το σχήμα πετάλου για να… φυλακίζει μεγάλες ποσότητες πλαστικών, τα οποία στη συνέχεια θα συλλέγονται από ειδικά σκάφη και θα οδηγούνται σε ανακύκλωση.
Το System 001 ξεκίνησε πριν από λίγα 24ωρα, από το Σαν Φρανσίσκο, ένα ταξίδι στον Ειρηνικό Ωκεανό για να πραγματοποιήσει την πρώτη του δοκιμή. Το System 001 θα οδηγηθεί αρχικά σε απόσταση 2.350 ναυτικών μιλίων από τις ακτές και για διάστημα δύο εβδομάδων θα πραγματοποιηθούν δοκιμές του μηχανισμού.
Αν όλα πάνε καλά στις δοκιμές, το System 001 θα ταξιδέψει άλλα χίλια ναυτικά μίλια μέσα στον ωκεανό για να φτάσει στη Μεγάλη Σκουπιδόμαζα και να προσπαθήσει να καθαρίσει κάποια σημεία της. Οι εκτιμήσεις των ειδικών είναι ότι θα χρειαστούν περίπου τρεις μήνες για να διαπιστωθεί η ικανότητα του συστήματος στον καθαρισμό των ωκεανών από τα πλαστικά.
Στόχος των υπευθύνων του System 001 είναι μέσα σε διάστημα πέντε ετών ο μηχανισμός να απομακρύνει από τις θάλασσες 40 χιλιάδες τόνους πλαστικών. Αν ο μηχανισμός αποδειχθεί λειτουργικός, αναμένεται να κατασκευαστούν και άλλοι ώστε να υπάρξει όσο το δυνατόν συντομότερα καθαρισμός των πλαστικών από τις θάλασσες του πλανήτη.