Πού το πάει ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν με το Κουρδικό; Το ερώτημα αυτό αναψηλαφούν οι Financial Times στον απόηχο της επίθεσης στα κεντρικά γραφεία της Κρατικής Αεροδιαστημικής Εταιρείας της Τουρκίας, κοντά στην Αγκυρα, στις 23 Οκτωβρίου. Την ευθύνη ανέλαβε το παράνομο Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK) και το περιστατικό αυτό περιπλέκει, σύμφωνα με την εφημερίδα, τις προσπάθειες του προέδρου Ερντογάν «να εκμεταλλευθεί το περιφερειακό χάος που ακολούθησε την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ πριν από έναν χρόνο, για να προωθήσει τους εγχώριους και περιφερειακούς στόχους του».
Οπως τονίζουν οι FT, o Ερντογάν είναι ένας από τους πιο σκληρούς επικριτές του πολέμου που διεξάγει το Ισραήλ από τον περασμένο Οκτώβριο. Χαρακτήρισε το Ισραήλ κράτος τρόμου, συνέκρινε τον πρωθυπουργό του με τον Χίτλερ και έφτασε στο σημείο να πει ότι η Τουρκία θα μπορούσε να είναι ο επόμενος στόχος του Τελ Αβίβ.
«Στην πραγματικότητα, όμως», τονίζει η εφημερίδα, «ο Ερντογάν θέλει να εκμεταλλευθεί τον πόλεμο για να πετύχει τους δικούς του σκοπούς». Μια πρόκληση που αντιμετωπίζει ο «σουλτάνος» σε αυτή τη φάση είναι ότι το τουρκικό Σύνταγμα δεν του επιτρέπει να θέσει υποψηφιότητα για επανεκλογή το 2028. Χωρίς αρκετά μεγάλη κοινοβουλευτική πλειοψηφία για να το αλλάξει, όπως συνηθίζουν οι ηγέτες αυτού του είδους, ο «σουλτάνος» χρειάζεται την υποστήριξη του φιλοκουρδικού κόμματος για να παραμείνει στην εξουσία.
Για τον σκοπό αυτόν, εξηγούν οι Financial Times, ο Ερντογάν ξεκίνησε πρόσφατα συνομιλίες με τον φυλακισμένο ηγέτη του PKK, Αμπντουλάχ Οτσαλάν. Σύμφωνα με το σχέδιό του, ο Οτσαλάν θα ανακοίνωνε τη διάλυση του PKK και θα αφηνόταν ελεύθερος. «Για να φιμώσει τους επικριτές του, ο Ερντογάν χρησιμοποιεί τον πόλεμο του Ισραήλ ως κάλυψη και υποστηρίζει ότι η Τουρκία πρέπει να σταθεί ισχυρή απέναντι στην περιφερειακή αταξία κάνοντας ειρήνη με τους Κούρδους» σημειώνει η Γκιονούλ Τολ, που υπογράφει το άρθρο.
Η ιδρύτρια του Κέντρου Τουρκικών Σπουδών του Ινστιτούτου Μέσης Ανατολής, με έδρα στην Ουάσινγκτον, σημειώνει ακόμη ότι μια πιθανή επανάληψη των διαπραγματεύσεων με τους Κούρδους θα βοηθήσει επίσης την προώθηση της ατζέντας του Ερντογάν στην ταχέως μεταβαλλόμενη Μέση Ανατολή.
Τα στρατιωτικά πλήγματα του Ισραήλ κατά του λεγόμενου Αξονα της Αντίστασης, του δικτύου των ένοπλων ομάδων που υποστηρίζονται από το Ιράν, συμπεριλαμβανομένων της Χαμάς, της Χεζμπολάχ και των πολιτοφυλακών της Συρίας και του Ιράκ, έχουν εγείρει την πιθανότητα τερματισμού της περιφερειακής υπεροχής του Ιράν εδώ και δύο δεκαετίες. Γι’ αυτό σίγουρα ο Ερντογάν «δεν θα έχανε τον ύπνο του» τονίζει στους FT η Τολ, υπογραμμίζοντας την ευκαιρία που βλέπει ο «σουλτάνος» για τον εαυτό του.
Εξηγεί, στη συνέχεια, η Τολ στους FT ότι η Τουρκία και το Ιράν ανταγωνίζονται εδώ και καιρό για την περιφερειακή επιρροή. Στη Συρία, το Ιράν υποστήριξε τον Μπασάρ αλ Ασαντ, μακροχρόνιο σύμμαχό του, ενώ η Τουρκία υποστήριξε την αντιπολίτευση. Μέχρι πρόσφατα, η εντύπωση που υπήρχε ήταν ότι ο Ερντογάν έχασε αυτή τη μάχη. Οι προσπάθειές του να ανατρέψει το καθεστώς απέτυχαν και η Τουρκία παλεύει με τις συνέπειες, συμπεριλαμβανομένων σχεδόν 4 εκατομμυρίων Σύρων προσφύγων στο έδαφός της. Σε μια προσπάθεια να διαχειριστεί μια εθνικιστική αντίδραση εναντίον τους, ο Ερντογάν πίεσε να αποκαταστήσει τους διπλωματικούς δεσμούς με τον Ασαντ, ελπίζοντας ότι με τη βοήθειά του θα μπορέσει να επαναπατρίσει τους πρόσφυγες.
Ο Ασαντ όμως καθυστερεί για να αποσπάσει παραχωρήσεις, όπως η απόσυρση των τουρκικών στρατευμάτων από το συριακό έδαφος. Ετσι, «η αλλαγή της περιφερειακής δυναμικής θα μπορούσε να αναγκάσει τον Ασαντ να δώσει τελικά τα χέρια με τον Ερντογάν» σημειώνει η μελετήτρια και συγγραφέας του βιβλίου Erdoğan’s War: A Strongman’s Struggle at Home and in Syria για την πολιτική του Ερντογάν εντός της Τουρκίας και τις επιδιώξεις του στη Συρία.
Η στρατιωτική εκστρατεία του Ισραήλ, συνεχίζει η Τολ, αποδυνάμωσε τους συμμάχους του Ασαντ, το Ιράν και τη Χεζμπολάχ, και ενθάρρυνε τους εχθρούς του, το ISIS και την αντιπολίτευση. «Σε μια τέτοια ευάλωτη στιγμή, ο Aσαντ ενδέχεται να θέλει να βελτιώσει τους δεσμούς του με τον Ερντογάν» συμπεραίνει η μελετήτρια. Για τον Ερντογάν, μια τέτοια κίνηση θα άνοιγε το δρόμο για συνεργασία σε ένα άλλο θέμα. Η συροκουρδική πολιτοφυλακή που συνδέεται με το PKK, εταίρος των ΗΠΑ στη μάχη κατά του ISIS, ελέγχει μεγάλο μέρος της βορειοανατολικής Συρίας. Η Aγκυρα θεωρεί την ομάδα σημαντική απειλή για την εθνική ασφάλεια, αλλά αναμένει ότι η σχεδιαζόμενη απόσυρση των ΗΠΑ από το Ιράκ, η οποία θα μπορούσε να αναγκάσει τις ΗΠΑ να αποχωρήσουν και από τη Συρία, θα καταστήσει ευάλωτη τη συροκουρδική απέναντι στις απαιτήσεις της Δαμασκού.
Οπως σημειώνεται στο κείμενο που δημοσιεύουν οι Financial Times, ο Ερντογάν θέλει να συνεργαστεί με τον Aσαντ για να εκμεταλλευτεί αυτή τη συγκυρία και να επαναφέρει τις περιοχές που βρίσκονται στα χέρια των Κούρδων υπό τον έλεγχο του Ασαντ. Ο «σουλτάνος» είναι πολύ πιθανό να ελπίζει ότι οι διαπραγματεύσεις με τον Οτσαλάν θα οδηγήσουν το συριακό παρακλάδι του PKK να συμφωνήσει σε κάτι τέτοιο. Η επίθεση κοντά στην Αγκυρα, ωστόσο, πριν απο λίγες μέρες, υποδηλώνει ότι τα πράγματα μπορεί να είναι πιο περίπλοκα από ό,τι ήλπιζε ο Ερντογάν. Ορισμένες παρατάξεις του PKK αντιτίθενται σε μια συμφωνία με την Τουρκία με τους όρους του Ερντογάν, υποστηρίζοντας ότι μια βιώσιμη λύση απαιτεί την αντιμετώπιση των βασικών δημοκρατικών αιτημάτων των Κούρδων.
Πρόκειται για μια παραχώρηση που ένας «απολυταρχικός ηγέτης», όπως χαρακτηρίζουν οι FT τον Ερντογάν, «είναι απίθανο να κάνει» Επομένως, όσο το κουρδικό πρόβλημα παραμένει στο μαλακό υπογάστριο του τούρκου προέδρου, το χρήσιμο εκ πρώτης όψεως περιφερειακό χάος είναι πιθανό να του δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα από όσα λύνει.