Επτά μήνες μετά την εισβολή των στρατευμάτων του στην Ουκρανία, ο Βλαντίμιρ Πούτιν κήρυξε, τελικά, μερική επιστράτευση καθώς η «ειδική στρατιωτική επιχείρησή» του εξελίσσεται κάθε άλλο παρά βάσει σχεδίου: οι Ουκρανοί προελαύνουν και ανακαταλαμβάνουν εδάφη ενώ οι Ρώσοι, υστερώντας σημαντικά αριθμητικά, τρέπονται ακόμη και σε άτακτη φυγή πέριξ του Χαρκόβου. Τι σημαίνει, όμως πρακτικά, η μερική επιστράτευση για τη Ρωσία και πώς θα επηρεάσει τον πόλεμο στην Ουκρανία; Με μια σειρά από ερωταπαντήσεις η έγκριτη Washington Post προσφέρει μια σαφή εικόνα.
Τι σημαίνει μερική επιστράτευση;
Η μερική επιστράτευση είναι όρος που χρησιμοποιείται όταν συγκεκριμένες εφεδρικές κλάσεις καλούνται να υπηρετήσουν στις ένοπλες δυνάμεις. Διαφέρει από την γενική επιστράτευση, στο πλαίσιο της οποίας προβλέπεται στρατολόγηση από τον γενικό πληθυσμό, αναπροσανατολισμός ολόκληρης τη οικονομίας και μετάπτωση ολόκληρης της χώρας σε εμπόλεμη κατάσταση. Η μερική επιστράτευση, σε αντίθεση με τη γενική, δεν συνεπάγεται διακοπή της κανονικότητας.
Πόσοι ρώσοι έφεδροι θα κληθούν να υπηρετήσουν;
Ο ρώσος υπουργός Άμυνας Σεργκέι Σοϊγκού δήλωσε την Τετάρτη, μετά το διάγγελμα του Πούτιν, ότι να υπηρετήσουν την πατρίδα τους θα κληθούν έως και 300.000 έφεδροι, κάποιοι από τους οποίους φέρεται ότι έχουν ήδη κληθεί να παρουσιαστούν. Ο ρώσος υπουργός σημείωσε επίσης ότι η Ρωσία έχει την δυνατότητα επιστράτευσης περίπου 25 εκατομμυρίων ανδρών ενώ η μερική επιστράτευση αφορά περίπου το 1% εξ αυτών. Εάν, όντως, επιστρατευτούν 300.000 άνδρες, πρόκειται, αναμφίβολα, περί μιας σημαντικής αύξησης, δεδομένου ότι τον περασμένο Φεβρουάριο η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία με περίπου 150.000 άνδρες. Παρότι δεν είναι ακόμη ξεκάθαρο πως θα αναπτυχθούν στο πεδίο οι εν λόγω χιλιάδες έφεδροι, είναι γνωστό πως οι ρωσικές δυνάμεις στην Ουκρανία αντιμετωπίζουν σοβαρές ελλείψεις σε έμψυχο δυναμικό. Τελευταία φορά που το Κρεμλίνο κήρυξε επιστράτευση ήταν κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, υπενθυμίζει η αμερικανική εφημερίδα. Οσον αφορά τις εκτιμήσεις της Δύσης για τον αριθμό των εφέδρων που έχουν στη διάθεσή τους οι ένοπλες δυνάμεις της Ρωσίας, ποικίλουν. Σύμφωνα με το αμερικανικό Institute for the Study of War, η Μόσχα διαθέτει περισσότερους από δύο εκατομμύρια εφέδρους. Ωστόσο, «λίγοι είναι ενεργά εκπαιδευμένοι ή προετοιμασμένοι για πόλεμο». Μόνο το 10% περίπου από αυτούς συνεχίζουν να εκπαιδεύονται τακτικά, αφού ολοκληρώσουν τη βασική στρατιωτική τους θητεία.
Πόσο σημαντική είναι η μερική επιστράτευση;
Ο Ρομπ Λι, ανώτερος συνεργάτης του Foreign Policy Research Institute με ειδίκευση στην Ευρασία, χαρακτήρισε την κήρυξη μερικής επιστράτευσης ως «μία από τις πιο σημαντικές/επικίνδυνες πολιτικές αποφάσεις που έχει λάβει ποτέ ο Πούτιν», αναφέρει ενδεικτικά η Washington Post. Βραχυπρόθεσμα, έγραψε ο αμερικανός ειδικός στο Twitter, η μερική κινητοποίηση των εφέδρων και τα νέα μέτρα για την υποχρεωτική παράταση των συμβολαίων των εθελοντών που υπηρετούν σήμερα στην Ουκρανία «θα μπορούσαν νa επαρκούν για την αποτροπή της κατάρρευσης των ρωσικών δυνάμεων. Διαφορετικά, τα προβλήματα έμψυχου δυναμικού της Ρωσίας θα μπορούσαν να καταστούν καταστροφικά αυτό το χειμώνα, όταν πολλοί εθελοντές πιθανότατα δεν θα υπέγραφαν άλλο συμβόλαιο. Αλλά ο πόλεμος θα διεξάγεται, πλέον, όλο και περισσότερο από τη ρωσική πλευρά από ανθρώπους που δεν θέλουν να βρίσκονται εκεί», πρόσθεσε ο Λι, και κατά πάσα πιθανότητα αυτό θα κλονίσει περαιτέρω το ηθικό και τη συνοχή των ρωσικών δυνάμεων στην Ουκρανία.
Γιατί ήταν επιτακτική για τη Μόσχα η κήρυξη μερικής επιστράτευσης;
Η κήρυξη επιστράτευσης κρίνεται ως επακόλουθο των σοβαρών ελλείψεων σε έμψυχο υλικό που αντιμετωπίζει ο ρωσικός στρατός, ο οποίος έφτασε στο σημείο να στρατολογεί ακόμη και καταδίκους. Την Τετάρτη ο Σεργκέι Σοϊγκού υποστήριξε ότι στην Ουκρανία έχουν χάσει τη ζωή τους 5.937 ρώσοι στρατιώτες ενώ τον περασμένο Μάρτιο, στα τέλη του μήνα, το ρωσικό υπουργείο Αμυνας είχε δηλώσει πως είχαν σκοτωθεί 1.351 στρατιώτες. Ωστόσο ο σχετικά χαμηλός αριθμός των θυμάτων για τον οποίο κάνει λόγο η Μόσχα, δεν συνάδει με την απόφαση του ρώσου προέδρου να κηρύξει μερική επιστράτευση, κινητοποιώντας έως και 300.000 εφέδρους. Οι Δυτικές υπηρεσίες πληροφοριών εκτιμούν ότι ρωσικές απώλειες σε έμψυχο υλικό είναι κατά πολύ μεγαλύτερες. Το Ιούλιο, στο Φόρουμ Ασφαλείας του Ασπεν, ο Γουίλιαμ Μπερνς, διευθυντής της CIA, μίλησε για σχεδόν 15.000 νεκρούς και περίπου τριπλάσιους τραυματίες. Τον προηγούμενο μήνα ο Κόλιν Καλ, υφυπουργός Αμυνας των ΗΠΑ για θέματα πολιτικής, έκανε λόγο για 70.000-80.000 ρώσους στρατιώτες που είτε τραυματίστηκαν είτε σκοτώθηκαν στην Ουκρανία.
Ποιους αφορά η επιστράτευση;
«Μόνο οι πολίτες που είναι εγγεγραμμένοι στην εφεδρεία και, κυρίως, όσοι υπηρέτησαν στις ένοπλες δυνάμεις, έχουν ορισμένες στρατιωτικές ειδικότητες και σχετική πείρα υπόκεινται σε επιστράτευση», είπε ο Πούτιν την Τετάρτη. Σύμφωνα με τον πρόεδρο της επιτροπής Aμυνας της Βουλής Αντρέι Καρταπόλοφ, η επιστράτευση αφορά κυρίως έφεδρους στρατιώτες και υπαξιωματικούς κάτω των 35 ετών, όπως και έφεδρους αξιωματικούς κάτω των 45 ετών. Βασική αποστολή τους θα είναι να ενισχύσουν τις ρωσικές θέσεις στη γραμμή του μετώπου, που ξεπερνάει σε μήκος τα 1.000 χιλιόμετρα, όπως και τα μετόπισθεν. Ο ρώσος αξιωματούχος σημείωσε επίσης πως η πρόσκληση των εφέδρων θα γίνει με πληθυσμιακά κριτήρια, πράγμα που σημαίνει πως περισσότερους στρατιώτες στο μέτωπο πρόκειται να αποστείλουν οι πιο πολυπληθείς περιφέρειες της χώρας, περιλαμβανομένης και της Μόσχας.
Για πόσο καιρό υποχρεούνται οι έφεδροι να υπηρετήσουν;
Το Κρεμλίνο δεν διευκρίνισε για πόσο καιρό θα πρέπει να υπηρετήσουν όσοι κληθούν στο πλαίσιο της μερικής επιστράτευσης. Πάντως το διάταγμα του Πούτιν παρατείνει αυτομάτως τα συμβόλαια όσων πολεμούν ήδη στην Ουκρανία «μέχρι το τέλος της περιόδου κινητοποίησης», απαγορεύοντάς τους να εγκαταλείψουν τις γραμμές του μετώπου επ’ αόριστον. Αυτό ενδέχεται να επηρεάσει χιλιάδες άνδρες που έχουν ήδη υπογράψει βραχυπρόθεσμες συμβάσεις στο πλαίσιο μιας εθνικής εκστρατείας στρατολόγησης που πραγματοποιήθηκε το καλοκαίρι και αποτέλεσε, ουσιαστικά, μια «κεκαλυμμένη επιστράτευση» με στόχο την ενίσχυση των ρωσικών δυνάμεων στην Ουκρανία, δίχως να αναγνωριστεί πως απαιτείται ευρύτερη κινητοποίηση.
Πώς αντέδρασαν οι Ρώσοι στην κήρυξη μερικής επιστράτευσης;
Πραγματοποιήθηκαν μικρές και μεγάλες συγκεντρώσεις και διαδηλώσεις διαμαρτυρίας κατά του πολέμου σε διάφορες πόλεις της Ρωσίας, περιλαμβανομένης και της Μόσχας, ενώ εκατοντάδες, περισσότεροι από χίλιοι, άνθρωποι συνελήφθησαν. Φήμες περί κήρυξης επιστράτευσης στη Ρωσία άρχισαν να κυκλοφορούν ήδη από τις πρώτες ημέρες και εβδομάδες της «ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης» στην Ουκρανία και πολλοί Ρώσοι επέλεξαν τότε να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους και να μεταβούν στην Τουρκία, στη Γεωργία και στην Αρμενία. Την περασμένη Τετάρτη, μετά το διάγγελμα του Πούτιν, εξαντλήθηκαν μέσα σε λίγα λεπτά όλα τα διαθέσιμα εισιτήρια για απευθείας πτήσεις τις αμέσως επόμενες ημέρες από τη Μόσχα προς τους ελάχιστους προορισμούς όπου οι Ρώσοι μπορούν να μεταβούν δίχως βίζα. Την ίδια ώρα η συζήτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης της Ρωσίας περιστρεφόταν γύρω από πιθανούς τρόπους διαφυγής από τη Ρωσία. Επίσης την Τετάρτη ο υπουργός Εξωτερικών της Λετονίας, επικαλούμενος λόγους ασφαλείας, ανακοίνωσε πως η χώρα του δεν πρόκειται να προβεί στην έκδοση θεωρήσεων εισόδου για ανθρωπιστικούς ή άλλους λόγους σε πολίτες της Ρωσίας που επιδιώκουν να αποφύγουν την επιστράτευση. Η ΕΕ έχει ήδη απαγορεύσει τις ρωσικές πτήσεις στον εναέριο χώρο των κρατών-μελών της ενώ πρόσφατα αποφασίστηκε και η αναστολή μιας συμφωνίας διευκόλυνσης της έκδοσης θεωρήσεων, καθιστώντας πιο δύσκολη, χρονοβόρα και δαπανηρή για τους πολίτες της Ρωσίας.