Οι Γερμανοί ψήφισαν, η Ανγκελα Μέρκελ όπως έδειχναν οι δημοσκοπήσεις κέρδισε και πλην συγκλονιστικού απροόπτου θα είναι ξανά καγκελάριος. Αλλά η Δευτέρα των εκλογών δεν είναι όπως η Κυριακή, ούτε για τη Γερμανία ούτε για την Ευρώπη.
Η εκλογική εκτίναξη του AfD αλλάζει τα δεδομένα καθώς θα είναι το πρώτο απροκάλυπτα ρατσιστικό και ξενοφοβικό κόμμα που θα εισέλθει στο γερμανικό κοινοβούλιο από την εποχή του Χίτλερ, ενώ τα δύο παραδοσιακά κόμματα κατέγραψαν τα χαμηλότερα ποσοστά εδώ και δεκαετίες.
Καθώς οι Σοσιαλδημοκράτες (SPD) όπως όλα δείχνουν αυτή τη φορά θα προτιμήσουν την ασφάλεια της αντιπολίτευσης για να προσπαθήσουν να ανακάμψουν μετά το ιστορικό «χαστούκι» της Κυριακής, το ενδεχόμενο ενός τριπλού συνασπισμού Χριστιανοδημοκρατών, Φιλελεύθερων και Πρασίνων – ο λεγόμενος και συνασπισμός Τζαμάικα – είναι αυτή τη στιγμή ο πιο πιθανός. Αλλά τι σημαίνει το εκλογικό αποτέλεσμα της Κυριακής για τη Γερμανία και για την Ευρώπη;
1 – Οι μεγάλοι ηττημένοι
Ο σοσιαλδημοκράτης Μάρτιν Σουλτς είπε στη Μέρκελ από τηλεοράσεως σε συζήτηση την Κυριακή το βράδυ ότι η ίδια είναι η μεγάλη χαμένη των εκλογών. Μπορεί να ήταν άκομψο και ίσως λίγο κωμικό προερχόμενο από ένα υποψήφιο ο οποίος σημείωσε το χειρότερο ιστορικά αποτέλεσμα για το κόμμα του, αλλά η δήλωση κρύβει μεγάλο μέρος της αλήθειας.
Σύμφωνα με την εκτίμηση του Politico η καγκελάριος προτίμησε να δώσει μία προεκλογική εκστρατεία στην οποία απέφυγε να αγγίξει τα μεγάλα προβλήματα, όπως το Προσφυγικό. Απεναντίας εστίασε στην ωραία εικόνα μια χώρας στην οποία οι πολίτες της ζούνε καλά και ευτυχισμένοι και επιχείρησε να περιγράψει τον δρόμο ο οποίος οδηγεί εκεί.
Το πολιτικό αντίο της Μέρκελ θα είναι μακρύ αλλά το αποτέλεσμα των εκλογών έδειξε ότι είναι μπροστά της. Μπορεί το κόμμα της να ήρθε ξανά πρώτο αλλά έχασε περισσότερο από 20% ποσοστού του σε σχέση με το 2013 (από το 37,2 έπεσε στο 30%) και αυτό παρά τη χαμηλή ανεργία και το γεγονός ότι η οικονομία παραμένει ισχυρή, επιτεύγματα που θεωρητικά θα έπρεπε να της χαρίσει μία άνετη και μεγάλη νίκη. Αλλά οι Γερμανοί αυτή τη φορά δεν ψήφισαν με βάση την οικονομική τους κατάσταση. Για πολλούς από αυτούς σύμφωνα με το BBC το σημαντικότερο γεγονός της τελευταίας τετραετίας ήταν η απόφαση της καγκελαρίου να ανοίξει τα σύνορα σε 1,3 εκατομμύριο μετανάστες, μία επιλογή για την οποία αποφάσισαν να την τιμωρήσουν στις κάλπες. Είναι αλήθεια ότι η Μέρκελ τον τελευταίο χρόνο άλλαξε τακτική. Οι αιτήσεις για τη χορήγηση ασύλου μειώθηκαν εντυπωσιακά ενώ αυξήθηκαν οι απελάσεις.
Αλλά δεν ήταν αρκετό ούτε αυτό, ούτε ο ισοσκελισμένος προϋπολογισμός του αυστηρού Βολφγκανγκ Σόιμπλε για να κάνει τους Γερμανούς να συγχωρήσουν την Μέρκελ για την πολιτική της στο Προσφυγικό. Η δεξιά πτέρυγα των Χριστιανοδημοκρατών ήδη άρχισε να σφυρίζει προς την καγκελαρία το σύνηθες σε αυτές τις περιπτώσεις «στ’ έλεγα, δεν με άκουσες».
2 – Το AfD και το τέλος του γερμανικού πολιτικού μοντέλου της συναίνεσης
Το επόμενο κοινοβούλιο θα έχει οκτώ κόμματα (αν υπολογίσει κανείς και τους Βαυαρούς συμμάχους της Μέρκελ) γεγονός που από μόνο του αλλάζει το τοπίο σε σχέση με σήμερα. Oι εντάσεις είναι βέβαιες, με δεδομένο μάλιστα ότι ο εκ των ηγετών του AfD Αλεξάντερ Γκάουλαντ, «υποσχέθηκε» ότι η συνεχής αντιπαράθεση και οι προκλήσεις θα αποτελέσουν κεντρική στρατηγική του κόμματος στη νέα Βουλή.
Με 88 έδρες και έχοντας την ώθηση του 13% της λαϊκής ψήφου έχουν τη δυνατότητα να κάνουν τη ζωή της επόμενης κυβέρνησης δύσκολη. Το ξενοφοβικό κόμμα υποστηρίζει ότι η καγκελάριος στο Προσφυγικό παραβίασε τη γερμανική νομοθεσία και ζητούν τη σύσταση ειδικής επιτροπής για να ερευνήσεις τις καταγγελίες τους.
Η κάλπη της Κυριακής επιπλέον επιβεβαίωσε εμφατικά ότι το τείχος δεν έπεσε ακόμα, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει το BBC. Αρκεί να ρίξει κανείς μια ματιά στα αποτελέσματα για να καταλάβει το χάσμα μεταξύ Δυτικής και Ανατολικής Γερμανίας στις περιοχές της οποία το AfD είναι δεύτερο σε δύναμη κόμμα με πάνω από 20%. Στη Σαξονία μάλιστα μονομαχούσαν ως την τελευταία στιγμή με το CDU για την πρώτη θέση. Αντίθετα στις δυτικές περιοχές τα ποσοστά του πέφτουν στο – καθόλου ευκαταφρόνητο – 11%. Ο ξενοφοβικός λόγος του AfD κατάφερε να πείσει και να αποσπάσει ένα εκατομμύριο ψηφοφόρους από το CDU, 470.000 από το SPD καθώς και ένα εκατομμύριο νέους ψηφοφόρους.
3 – Αντίο στις σημαντικές μεταρρυθμίσεις στην ευρωζώνη
Για τη Μέρκελ οι μεταρρυθμίσεις στην ευρωζώνη αποτελούν ένα σημαντικό τμήμα των προεκλογικών της υποσχέσεων. Παρότι το σχέδιό της είναι λιγότερο φιλόδοξο από εκείνο του Μακρόν, ήδη ενοχλούσε τα πιο συντηρητικά στελέχη του κόμματός της.
Το ενδεχόμενο ενός μεγάλου συνασπισμού ήταν ίσως η καλύτερη ελπίδα για να γίνουν πραγματικότητα τα σχέδια του γάλλου προέδρου. Εφόσον το SPD επιμείνει στην άρνησή του να μετέχει στην επόμενη κυβέρνηση είναι εξαιρετικά αβέβαιο ότι αποδυναμωμένη Ανγκελα Μέρκελ θα μπορέσει να πείσει τους σκεπτικιστές του κόμματός της ακόμα και αν το θελήσει. Μπορεί Γαλλία και Γερμανία να συμφωνήσουν τελικά σε κάποια μορφή κοινοτικού προϋπολογισμού και στη δημιουργία θέσης «υπουργού Οικονομικών», αλλά σε κάθε περίπτωση τα φιλόδοξα σχέδια των Γάλλων προς την κατεύθυνση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης δύσκολα να υλοποιηθούν.
Αρνητικά προς αυτή τη κατεύθυνση θα συμβάλλει και η πολύ πιθανή όπως όλα δείχνουν συμμετοχή των Φιλελεύθερων στη νέα κυβέρνηση, οι οποίοι παρότι δεν είναι αντιευρωπαϊστές τηρούν αρνητική στάση σε ό,τι αφορά τις ευρωπαϊκές μεταρρυθμίσεις.
4 – Το Βερολίνο θα πάρει την εκδίκησή του για το Προσφυγικό
Η υπομονή των Γερμανών για την έλλειψη αλληλεγγύης από τους ευρωπαίους εταίρους – της Βόρειας και Κεντρικής Ευρώπης – στο Προσφυγικό έχει από καιρό εξαντληθεί. Μετά το αποτέλεσμα της Κυριακής, η σύγκρουση με χώρες όπως η Πολωνία και η Ουγγαρία είναι πολύ πιο πιθανή. Δεν είναι τυχαίο ότι πολλά στελέχη των Χριστιανοδημοκρατών θεωρούν ότι το AfD δεν θα έφτανε τόσο ψηλά αν οι Ευρωπαίοι είχαν αναλάβει το μερίδιο που τους αναλογούσε από την προσφυγική κρίση.
5 – Η Βαϊμάρη δεν είναι εδώ
Κινδυνεύει η Δημοκρατία σήμερα στη Γερμανία; Οποιαδήποτε σύγκριση με την εποχή της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης είναι εσφαλμένη και κυρίως ανιστόρητη. Η σύγχρονη Γερμανία είναι μία σταθερή και ασφαλής δημοκρατία. Η συντριπτική πλειονότητα των Γερμανών δεν ψήφισε το AfD και για την πλειονότητα όσων το έκαναν, επρόκειτο κατά το Politico – για ψήφο διαμαρτυρίας. Βέβαια παρόμοιες προσεγγίσεις είχαμε ακούσει και την Ελλάδα μετά τις εκλογές του 2012 και την έκρηξη της Χρυσής Αυγής. Τελικά αποδείχτηκε και στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες, ότι η Ακροδεξιά ήρθε για να μείνει. Μάλιστα σύμφωνα με έρευνα, που αναφέρει το BBC, οι μισοί από τους ψηφοφόρους του Afd θεωρούν ότι οι θέσεις του κόμματος είναι σαφώς ακροδεξιές. Και όμως το ψήφισαν.
Αυτό δεν σημαίνει πάντως ότι η δημοκρατία κινδυνεύει στη Γερμανία. Τα επόμενα χρόνια δεν θα είναι εύκολα, αλλά στη χώρα του Αντενάουερ οι δημοκρατικές αξίες έχουν θεμέλια βαθύτατα, επαρκώς ισχυρά για να αντέξουν την επίθεση των λαϊκιστών.