Ύστερα από ένα διπλωματικό θρίλερ εννέα ωρών, κατά τις οποίες χρειάστηκε να αλλάξει αιφνιδιαστικά η ατζέντα της Συνόδου Κορυφής (εδώ) και έπειτα η Ελλάδα βρέθηκε στη θέση να απορρίπτει ένα πολύ ήπιο αρχικό κείμενο (εδώ) για τις σχέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την Τουρκία του Ταγίπ Ερντογάν, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κατέληξε τα ξημερώματα σε μια συμφωνία, τόσο για τα ζητήματα των τουρκικών προκλήσεων όσο και για τη Λευκορωσία, τα οποία υπήρξαν αλληλένδετα, λόγω και της απειλής βέτο στο δεύτερο από την πλευρά της Κύπρου.
Τελικά η πρώτη ημέρα της έκτακτης Συνόδου Κορυφής ολοκληρώθηκε τις πρώτες πρωινές ώρες της Παρασκευής με τους Σαρλ Μισέλ και Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν να ανακοινώνουν ένα δύσκολο διπλωματικό deal.
Ηταν δύσκλολο διότι ούτως ή άλλως το ενδεχόμενο επιβολής κυρώσεων στην Αγκυρα, στην παρούσα φάση, ήταν εκτός τραπεζιού κάτι που είχε προεξοφλήσει και η γερμανίδα καγκελάριος Ανγκελα Μέρκελ (εδώ), προσερχόμενη στη Σύνοδο Κορυφής, ενώ από την άλλη, ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν και ο αυστριακός καγκελάριος Σεμπάστιαν Κουρτς ζητούσαν πιο σκληρή θέση των 27 απέναντι στον Ερντογάν. Την ίδια ώρα υπήρχε η απαίτηση του Νίκου Αναστασιάδη για ένα σαφές μήνυμα της ΕΕ κατά των παράνομων ενεργειών της Αγκυρας στην κυπριακή ΑΟΖ, προκειμένου να συναινέσει η Λευκωσία σε ένα κείμενο με κυρώσεις κατά του Αλεξάντερ Λουκασένκο της Λευκορωσίας.
Τη δυσκολία της διαπραγμάτευσης επιβεβαίωσαν και κυβερνητικές πηγές στην Αθήνα, οι οποίες τόνισαν πως το «το τελικό κείμενο που υιοθετήθηκε είναι πολύ καλύτερο για τις θέσεις της Ελλάδας και της Κύπρου απ’ αυτό που είχε αρχικά προταθεί».
Η Αθήνα «διάβασε» το κείμενο ως μια τελευταία προειδοποίηση προς τον Ερντογάν ότι αν δεν συμμορφωθεί θα βρεθεί αντιμέτωπος με κυρώσεις. «Οπως τόνισε και η πρόεδρος της Κομισιόν, κανείς δεν μπορεί να διχάσει την Ευρώπη. Έτσι, η ΕΕ στέλνει σήμερα ένα μήνυμα ενότητας, αλληλεγγύης και αποφασιστικότητας», ανέφεραν οι ίδιες πηγές από το Μαξίμου για να επισημάνουν πως με την απόφαση των 27 καταδικάζονται οι μονομερείς ενέργειες της Τουρκίας και είναι ξεκάθαρο ότι αν υπάρξει συνέχιση τέτοιων συμπεριφορών, αυτο θα έχει συνέπειες.
Οντως, ως προς τις συνέπειες που θα αντιμετωπίσει η Τουρκία αν επαναλάβει την επιθετική της συμπεριφορά, γίνεται σαφής αναφορά στα συγκεκριμένα άρθρα των Συνθηκών (Αρθρο 29 & 215) που παραπέμπουν σε κυρώσεις (η λέξη «κυρώσεις» πάντως στο κείμενο δεν υπάρχει, αναφέρονται στη θέση της τα δύο συγκεκριμένα άρθρα). Υπογραμμίζεται δε, ότι η Ευρωπαΐκή Ένωση θα χρησιμοποιήσει, σε περίπτωση μονομερών ενεργειών και παραβιάσεων του Διεθνούς Δικαίου, όλα τα εργαλεία που έχει στη διάθεση της για να υπερασπιστεί τα συμφέροντα της και τα συμφέροντα των κρατών-μελών της. Η ΕΕ θα παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις και θα λάβει τις κατάλληλες αποφάσεις το αργότερο μέχρι τη σύνοδο του Δεκεμβρίου 2020.
Επιπλέον, καθίσταται σαφές ότι οι διερευνητικές επαφές μεταξύ Ελλάδας – Τουρκίας αφορούν την Οριοθέτηση Θαλάσσιων ζωνών (Υφαλοκρηπίδα – ΑΟΖ).
«Είναι σαφές πως για πρώτη φορά η συμπεριφορά της Τουρκίας έναντι της Ελλάδας και της Κύπρου βρέθηκε στο επίκεντρο μιας μαραθώνιας συνεδρίασης της Συνόδου Κορυφής και δεν αποτέλεσε απλά ως ένα μέρος της υπό συζήτηση ατζέντας», τόνισαν από το Μαξίμου.
Παράλληλα η Σύνοδος Κορυφής καταδίκασε απερίφραστα την παραβίαση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κύπρου και κάνει ρητή αναφορά στις αποφάσεις και στα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για την επίλυση του Κυπριακού.
Μητσοτάκης: Η Ελλάδα είναι απολύτως ικανοποιημένη
Εμφανώς ικανοποιημένος ο Κυριάκος Μητσοτάκης, κατά την προσέλευσή του το πρωί της Παρασκευής για τη δεύτερη ημέρα των εργασιών της Συνόδου Κορυφής (εδώ), δήλωσε:
«Η Ευρωπαϊκή Ένωση έστειλε χθες ένα σαφές μήνυμα ενότητας, αλληλεγγύης και αποφασιστικότητας. Ξεκαθάρισε, με απόλυτη σαφήνεια, ότι η άρση κάθε μονομερούς ενέργειας αποτελεί προϋπόθεση για τη βελτίωση των σχέσεων Ευρωπαϊκής Ένωσης και Τουρκίας, κάτι το οποίο όλοι μας επιθυμούμε. Κατέστησε όμως ταυτόχρονα και απολύτως σαφές ποιες θα είναι οι επιπτώσεις σε περίπτωση που η Τουρκία συνεχίσει την επιθετική της συμπεριφορά. Η Ελλάδα είναι απολύτως ικανοποιημένη από τα συμπεράσματα της Συνόδου Κορυφής και προσβλέπουμε, το συντομότερο δυνατόν, στην έναρξη των διερευνητικών επαφών, όπως εξάλλου και τα δύο μέρη έχουν δεσμευθεί».
Προσερχόμενος εξάλλου την Πέμπτη στην έναρξη της Συνόδου Κορυφής, ο κ. Μητσοτάκης είχε τονίσει ότι «δύο δρόμοι ανοίγονται μπροστά μας , ο ένας είναι ο δρόμος του διαλόγου της διπλωματίας, ένας διάλογος ο οποίος πρέπει να στηρίζεται στο σεβασμό στο διεθνές δίκαιο, στην αποφυγή μονομερών ενεργειών και στους κανόνες καλής γειτονίας. Ο άλλος δρόμος είναι η κλιμακούμενη ένταση, η οποία αναπόφευκτα αργά η γρήγορα θα οδηγήσει στη λήψη μέτρων από την Ευρώπη εις βάρος της Τουρκίας. Η Ελλάδα έχει αποδείξει έμπρακτα ότι θέλει να ακολουθήσει τον πρώτο δρόμο. Εναπόκειται στην Τουρκία να πράξει και αυτή το ίδιο, αλλά θα πρέπει να το κάνει με συνέπεια και με σταθερότητα».
Στις δηλώσεις του μετά το πέρας της πρώτης δραματικής ημέρας της Συνόδου Κορυφής, τόσο ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ, όσο και η επικεφαλής της Κομισιόν, Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν, εξέφρασαν την πλήρη αλληλεγγύη της ΕΕ σε Ελλάδα και Κύπρο με μια σαφή προειδοποίηση προς την Άγκυρα.
«Είμαστε έτοιμοι να χρησιμοποιήσουμε όλα τα μέσα σε περίπτωση που υπάρξει ανάγκη», τόνισε ο Μισέλ ερωτηθείς σχετικά με το ενδεχόμενο να επιβληθούν κυρώσεις σε βάρος της Τουρκίας.
Απαντώντας στο ίδιο ερώτημα, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σημείωσε ότι υπάρχουν δύο εργαλειοθήκες: «μία για μια κατάσταση που δε θέλουμε, την περίπτωση δηλαδή που η Τουρκία προχωρήσει πάλι σε μονομερείς ενέργειες». Η δεύτερη εργαλειοθήκη αφορά μια θετική ατζέντα, πρόσθεσε η Ούρσουλα φον Ντερ Λάιεν, εξηγώντας ότι η Τουρκία πρέπει να αποδείξει ότι έχει τη βούληση να κάνει εποικοδομητικό διάλογο με την ΕΕ.
Για τη Λευκορωσία, αποφασίστηκε η άμεση επιβολή κυρώσεων σε βάρος 40 προσώπων.
Χαρακτηριστικό του ότι τα σημαντικά που είχε να συζητήσει η Σύνοδος Κορυφής λύθηκαν τα ξημερώματα, είναι ότι ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμμανουέλ Μακρόν επέστρεψε στο Παρίσι και στη δεύτερη ημέρα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου θα εκπροσωπηθεί από τη Μέρκελ.
Tο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επαναλαμβάνει την πλήρη αλληλεγγύη του σε Ελλάδα και Κύπρο
Η ΕΕ έχει στρατηγικό ενδιαφέρον να υπάρχει σταθερό και ασφαλές περιβάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο και να αναπτυχθεί συνεργασία και αμοιβαία επωφελής σχέση με την Τουρκία, τονίζεται το κείμενο των συμπερασμάτων της Συνόδου Κορυφής στο οποίο κατέληξαν οι ευρωπαίοι ηγέτες έπειτα από πολύωρες διαπραγματεύσεις στις Βρυξέλλες.
Η συνέχιση του διαλόγου με καλή πίστη και η αποχή από μονομερείς ενέργειες που αντιβαίνουν στα συμφέροντα της ΕΕ και παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο και τα κυριαρχικά δικαιώματα των κρατών μελών της ΕΕ είναι απόλυτη απαίτηση ως προς αυτό, υπογραμμίζεται.
Παράλληλα, οι ηγέτες σημειώνουν ότι όλες οι διαφορές πρέπει να επιλυθούν μέσω διαλόγου και βάσει του διεθνούς δικαίου. Σε αυτό το πλαίσιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επαναλαμβάνει την πλήρη αλληλεγγύη του προς την Ελλάδα και την Κύπρο, των οποίων η κυριαρχία και τα κυριαρχικά δικαιώματα πρέπει να γίνονται σεβαστά.
Στο κείμενο υπογραμμίζεται ακόμη ότι η ΕΕ χαιρετίζει τα πρόσφατα βήματα οικοδόμησης εμπιστοσύνης από την Ελλάδα και την Τουρκία.
Ταυτόχρονα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καταδικάζει έντονα τις παραβιάσεις των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας και διατρανώνει ότι πρέπει να σταματήσουν. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί την Τουρκία να απέχει από παρόμοιες ενέργειες στο μέλλον, καθώς αποτελούν παραβίαση του διεθνούς δικαίου, ενώ υπογραμμίζει ότι η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης πρέπει να αντιμετωπιστεί μέσω διαλόγου και διαπραγματεύσεων με καλή πίστη, με πλήρη σεβασμό του διεθνούς δικαίου. Καλεί την Τουρκία να αποδεχτεί την πρόσκληση της Κύπρου για την έναρξη διαλόγου με σκοπό την επίλυση όλων των θαλάσσιων διαφορών μεταξύ Τουρκίας και Κύπρου.
Παράλληλα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υποστηρίζει την ταχεία επανέναρξη των διαπραγματεύσεων για το Κυπριακό, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, και παραμένει πλήρως δεσμευμένο σε μια συνολική διευθέτηση του Κυπριακού στο πλαίσιο του ΟΗΕ και σύμφωνα με τα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένων των ψηφισμάτων 550 και 789 του ΣΑ, με την τήρηση των αρχών στις οποίες βασίζεται η ΕΕ. Αναμένει το ίδιο από την Τουρκία. Η ΕΕ είναι έτοιμη να διαδραματίσει ενεργό ρόλο στη στήριξη των διαπραγματεύσεων, μεταξύ άλλων διορίζοντας, μετά την επανάληψη, έναν εκπρόσωπο στην αποστολή του ΟΗΕ.
Στο κείμενο αναφέρεται επίσης ότι με προϋπόθεση πως θα συνεχιστούν οι εποικοδομητικές προσπάθειες για να σταματήσουν οι παράνομες δραστηριότητες έναντι της Ελλάδας και της Κύπρου, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφώνησε να ξεκινήσει μια θετική πολιτική ατζέντα ΕΕ-Τουρκίας, με έμφαση στον εκσυγχρονισμό της Τελωνειακής Ένωσης και στη διευκόλυνση του εμπορίου, καθώς και τη συνεχή συνεργασία σε θέματα μετανάστευσης, δυνάμει της Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας (2016). Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί τον πρόεδρό του, σε συνεργασία με την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και με την υποστήριξη του Ύπατου Εκπροσώπου, να εκπονήσει πρόταση για την ανανέωση της ατζέντας ΕΕ-Τουρκίας.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα συνεχίσει να παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις, θα επανέλθει και θα λάβει αποφάσεις αναλόγως, κατά περίπτωση, το αργότερο κατά τη σύνοδό του τον Δεκέμβριο, σύμφωνα με το κείμενο.
Τέλος, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συγκαλεί πολυμερή διάσκεψη για την Ανατολική Μεσόγειο και καλεί τον Ύπατο Εκπρόσωπο να ξεκινήσει συνομιλίες σχετικά με την οργάνωσή του. Η συμμετοχή, το πεδίο εφαρμογής και το χρονοδιάγραμμα θα πρέπει να συμφωνηθούν με όλα τα μέρη. Η διάσκεψη αυτή θα μπορούσε να καταπιαστεί με ζητήματα για τα οποία απαιτούνται πολυμερείς λύσεις, συμπεριλαμβανομένης της θαλάσσιας οριοθέτησης, της ασφάλειας, της ενέργειας, της μετανάστευσης και της οικονομικής συνεργασίας, εξηγείται στο κείμενο των συμπερασμάτων.