Είναι αρκετά χρόνια που όσα ακούγονται στις θεσμικές συνευρέσεις των φορέων του τουρισμού επαναλαμβάνονται. Με περισσότερη ή λιγότερη ένταση, με διαφορετική ιεράρχηση, ανάλογα με τη συγκυρία, με μικρές ή μεγαλύτερες προσθήκες. Γιατί τα ζητήματα παραμένουν ως έχουν. Μεταφέρονται από χρονιά σε χρονιά. Και «εμπλουτίζονται».
Χωροταξικό, φορολογία, δημόσιες υποδομές, εποχικότητα, γραφειοκρατία, ασφάλεια, απορρίμματα, παραξενοδοχία, αθέμιτος ανταγωνισμός, σύνδεση με πρωτογενή τομέα και τον πολιτισμό… Η λίστα είναι μεγάλη.
Όλα έχουν προορισμό τα ώτα της πολιτικής ηγεσίας και στόχο να την ευαισθητοποιήσουν, ώστε εκτός από το να χαρακτηρίζει τον τουρισμό «ατμομηχανή της ελληνικής οικονομίας», «μοχλό ανάπτυξης» και «βασικό πυλώνα» του ΑΕΠ, να ενεργήσει και προς αυτή την κατεύθυνση.
Απ’ ό,τι ειπώθηκε στην 8η Γενική Συνέλευση του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος (ΞΕΕ), την Παρασκευή στο Metropolitan Expo, όσα έχουν διατυπωθεί ως προβληματισμοί τα τελευταία χρόνια, ακούστηκαν μεν, αλλά δεν εισακούστηκαν. Αιχμή του δόρατος η υπερφορολόγηση του τουρισμού σε επίπεδο τομέα (ΦΠΑ) και επιχειρήσεων (φόρος διαμονής), οι ελλείψεις στις δημόσιες υποδομές που υποβαθμίζουν το τουριστικό προϊόν και την εμπειρία του επισκέπτη και η πολιτική που έχει (ή δεν έχει) εφαρμοστεί σχετικά με τις βραχυχρόνιες μισθώσεις. Αλλά και πιο σύνθετα ζητήματα, που έχουν να κάνουν με τη γενικότερη αντίληψη περί τουρισμού και της «ευφορίας» των αριθμών, η οποία έχει εκθέσει σε διεθνή θέα αδυναμίες προορισμών να ανταποκριθούν κάποιους μήνες στο δυσανάλογο τουριστικό τους όγκο.
Το νεότερο στοιχείο στις πρόσφατες θεσμικές συναντήσεις των τουριστικών φορέων, όπως το Συνέδριο του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ) τον Οκτώβριο, αλλά και η ΓΣ του ΞΕΕ την Παρασκευή, είναι τα ερείσματα στην κοινωνία. Ο τουρισμός «ανοίγει» τα προβλήματά του και τις διεκδικήσεις του στην κοινωνία, καταδεικνύοντας τον ευρύ τους αντίκτυπο. Εκεί αναζητά έναν σύμμαχο, αφού η Πολιτεία τον αντιμετωπίζει ως «αυτοφυές φυτό» της επικράτειας.
Οι βραχυχρόνιες μισθώσεις και η έξαρσή τους στην Ελλάδα, έφεραν στην επιφάνεια μια σειρά από προβλήματα που υπέβοσκαν. Σε επίπεδο διαχείρισης και φέρουσας ικανότητας περιοχών, φυσικών πόρων, δόμησης, περιβάλλοντος, υποδομών, καθαριότητας, ασφάλειας. Δηλαδή, σε επίπεδο καθημερινότητας. Και φυσικά σε επίπεδο αγοράς.
«Δεν μπορεί ακόμη και σήμερα, να είναι το ξενοδοχείο εκτεθειμένο κι απροστάτευτο έναντι του αθέμιτου ανταγωνισμού των βραχυχρόνιων μισθώσεων. Δεν μπορεί να γίνονται βήματα χελώνας και αυτά που λέγαμε από το 2012, να είναι 2019 κι ακόμη να τα συζητάμε. Οι κανόνες ρύθμισης και η αξιόπιστη εφαρμογή που ζητάμε δεν θα ωφελήσουν μόνον τους ξενοδόχους. Το πρόβλημα είναι βαθιά κοινωνικό», είπε στην τοποθέτησή του ο πρόεδρος του ΞΕΕ Αλέξανδρος Βασιλικός. Ο ίδιος σημείωσε ότι η ποιότητα και ο εμπλουτισμός του προϊόντος, μαζί με την αξιοποίηση των νέων τεχνολογικών εφαρμογών, είναι οι μόνες διέξοδοι για τα 9.875 ξενοδοχεία που απαρτίζουν τον κλάδο, πέρα από την ανάγκη ελάφρυνσης των φορολογικών τους βαρών. Απαρίθμησε δε μια σειρά από δράσεις του ΞΕΕ προς αυτή την κατεύθυνση.
«Κουράστηκα να ακούω μόνον θριαμβολογίες για τις αφίξεις, αλλά τίποτα για την ανεξέλεγκτη παραξενοδοχία των βραχυχρόνιων μισθώσεων που αναδεικνύεται πλέον μετά και την έρευνα του ΞΕΕ ως μείζον πρόβλημα, όχι των ξενοδόχων, αλλά της ίδιας της κοινωνίας», σημείωσε καταχειροκροτούμενος λίγο αργότερα, ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ξενοδόχων (ΠΟΞ) Γρηγόρης Τάσιος. Ο ίδιος ανέφερε πολλές φορές το ρήμα «κουράστηκα». «Κουραστήκαμε να μας αγνοούν», επανέλαβε. «Για να μπορούμε να βάζουμε «πλάτη» πρέπει «κάτι» να υπάρχει στο ταμείο μας. Κι αυτό γίνεται μέσα από τις δικές τους πράξεις και παραλείψεις όλο και πιο δύσκολο στοίχημα για εμάς τους ξενοδόχους». Και πρόσθεσε: «Ο τουρισμός των πανηγυρισμών, των χειροκροτημάτων και της πολιτικής καριέρας πρέπει να δώσει επιτέλους τη θέση του στον τουρισμό των ανθρώπων που ζουν από και για τον τουρισμό».
Αυτή τη φορά στο ακροατήριο δεν βρισκόταν η υπουργός Τουρισμού Ελενα Κουντουρά. Παρότι εφέτος η ΓΣ του ΞΕΕ θα ήταν μια ευκαιρία για να κάνει απολογισμό τετραετίας. Την εκπροσώπησε ο Γενικός Γραμματέας Τουριστικής Πολιτικής και Ανάπτυξης Γιώργος Τζιάλλας, ο οποίος μίλησε για αύξηση στις προκρατήσεις και τη φετινή χρονιά. «Το 2019 δεν θα είναι εύκολη χρονιά και δεν προσφέρεται για ωραιοποιήσεις», σχολίασε ο πρόεδρος της ΠΟΞ.
«Κουράστηκα να ακούω μόνον θριαμβολογίες για τις αφίξεις, αλλά τίποτα για την ανεξέλεγκτη παραξενοδοχία των βραχυχρόνιων μισθώσεων»
Νωρίτερα, ο πρόεδρος του ΣΕΤΕ Γιάννης Ρέτσος έκανε λόγο για «χρονιά σταθεροποίησης», η οποία μπορεί να είναι και «αρνητική» σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας. Τα ελληνικά ξενοδοχεία «δεν είναι έτοιμα» να αντιμετωπίσουν αυτές τις προκλήσεις, για λόγους που δεν έχουν να κάνουν με αυτά, τόνισε. Υπογραμμίζοντας από την πλευρά του τον υψηλό ΦΠΑ σε διαμονή (13%) και εστίαση (24%) και τον φόρο διαμονής, ο οποίος το 2018 ήταν διπλάσιος του στόχου (74 εκατ. ευρώ), φθάνοντας σχεδόν τα 150 εκατ. ευρώ, με βάση τη βεβαίωση της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ). Τα 70 εκατ. ευρώ συγκεντρώθηκαν το τρίμηνο Ιουλίου – Σεπτεμβρίου.
«Η διαχείριση των προορισμών είναι η πρόκληση του μέλλοντος», είπε ο κ. Ρέτσος. Και ανέδειξε εκ νέου το πρόβλημα των δημόσιων υποδομών, με «33 εκατ. τουρίστες σε προορισμούς οι οποίοι δεν μπορούν να καλύψουν ούτε τους κατοίκους τους». Ενώ για εφέτος, ένα ακόμα πρόβλημα, αυτό της «ακυβερνησίας» είναι προ των πυλών σε Δήμους και Περιφέρειες, λόγω των αυτοδιοικητικών εκλογών και της μεταβατικής περιόδου έως τον Σεπτέμβριο.
Με τη λέξη «υπερτουρισμός», να κοσμεί από πέρυσι πιο συχνά το εγχώριο τουριστικό λεξιλόγιο, ένα νέο επιχείρημα διαμορφώνεται: οι προορισμοί πρέπει πρώτα να είναι επιθυμητοί στους κατοίκους τους, για να είναι και στους επισκέπτες.
Ολα αυτά έχουν πλέον έναν ακόμα αποδέκτη: την κοινωνία. Ομως είναι έτοιμη να ακούσει; Γιατί τα τελευταία χρόνια ακούει κυρίως για το «success story» του τουρισμού. Του μόνου τομέα ο οποίος έχει αναπτυξιακή προοπτική στη χώρα, με 25% συμβολή στο ΑΕΠ. Και όχι για τον κίνδυνο της «τουριστικής μονοκαλλιέργειας». Ακούγοντας αυτά και αναζητώντας διέξοδο στο δικό της οικονομικό τέλμα τα δέκα χρόνια της κρίσης, η κοινωνία προχώρησε σε «τουριστική αυτοδιάθεση». Διεκδικώντας μερίδιο από τον «πλούτο» που παράγει αυτό το «φυτό» που λέγεται τουρισμός. Με όχημα τις βραχυχρόνιες μισθώσεις και μια τάση που κατέκλυσε την παγκόσμια αγορά, βρίσκοντας και καλύπτοντας ένα κενό στην φιλοξενία, αλλά και στα αντανακλαστικά των ξενοδοχείων και του τουριστικού προϊόντος.
«Δεν είναι τι χάνουν οι ξενοδόχοι, είναι τι χάνει η κοινωνία, όσο η συγκεκριμένη δραστηριότητα παραμένει επί της ουσίας χωρίς ρύθμιση και έλεγχο εφαρμογής των ρυθμίσεων. Η φορολόγηση δεν επιλύει κοινωνικά προβλήματα», είπε ο κ. Βασιλικός, την περασμένη εβδομάδα, με αφορμή την παρουσίαση μελέτης για τον κοινωνικό αντίκτυπο της οικονομίας του διαμοιρασμού, που εκπόνησε για το ΞΕΕ η εταιρία Grant Thornton. Η μελέτη κατέδειξε μια σειρά από επιπτώσεις με κοινωνική διάσταση, όπως ο εκτοπισμός ακινήτων από τις μακροχρόνιες μισθώσεις, η αύξηση τιμών των ενοικίων, η αλλοίωση του αστικού ιστού με τουριστικά «γκέτο» και η επιβάρυνση του περιβάλλοντος και αύξηση 21% του όγκου απορριμμάτων.
Ποια είναι όμως τα αντανακλαστικά της κοινωνίας; Αντιλαμβάνεται τα παραπάνω ως κινδύνους ή το οικονομικό αντίβαρο είναι ισχυρότερο; Δράττοντας την ευκαιρία της συγκυρίας και ακολουθώντας το δημοφιλές μοντέλο της μαζικότητας και του βραχυπρόθεσμου κέρδους;
Πολλά από τα προβλήματα που επισημαίνει ο τουριστικός κόσμος είναι διαχρονικά και μείζονα στην καθημερινότητα των πολιτών: δημόσιες υποδομές, καθαριότητα, ασφάλεια, διαχείριση απορριμμάτων, καθαριότητα, φωτισμός δημόσιων χώρων, υποδομές υγείας. Ποια είναι τα αντανακλαστικά της κοινωνίας σε αυτά;
Τα βουνά από σκουπίδια που έπνιξαν την Κέρκυρα (και όχι μόνο), κάνοντας τον γύρο στα διεθνή μέσα ενημέρωσης το καλοκαίρι, μπορεί να επηρέασαν την εμπειρία των επισκεπτών και των τουριστικών επιχειρήσεων. Η καθαριότητα και η διαχείριση των απορριμμάτων στους προορισμούς όμως είναι ένα καίριο πρόβλημα της ζωής των κατοίκων. Το οποίο πρέπει να λυθεί για τους ίδιους.
Η προστασία του περιβάλλοντος δεν έχει να κάνει μόνο με την οποιαδήποτε σθεναρή άρνηση να μπουν ανεμογεννήτριες σε ένα κυκλαδίτικο νησί, αλλά και με τα αμέτρητα τζακούζι και πισίνες που ξεφυτρώνουν στα ίδια άνυδρα μέρη.
Το ίδιο ισχύει για τις δημόσιες υποδομές, τις υποδομές υγείας, τους φυσικούς πόρους, τον πολιτισμό, την αγροδιατροφή. Αν αυτά δεν τα διεκδικήσει και δεν τα υιοθετήσει πρώτα η κοινωνία, δεν μπορεί μόνος του ο τουρισμός. Ο τελευταίος λειτουργεί απλά ως καθρέφτης εξωστρέφειας. Και, στον καθρέφτη, το ψεύτικο φαίνεται.
Δεν είναι λοιπόν μόνον ο τουρισμός που αναζητά σύμμαχο στην κοινωνία για τη βιωσιμότητά του.
Ισως είναι η ώρα και η κοινωνία να αναζητήσει τον καλό της εαυτό.