Οταν ένας συνάδελφός του έστειλε στον παραολυμπιονίκη, Τζον ΜακΦόλ, μια αγγελία απασχόλησης για επίδοξους αστροναύτες, η αντίδρασή του ήταν άμεση – «θα ήταν απίθανο να πάω στο Διάστημα», σκέφτηκε. Κάτι τέτοιο, ωστόσο, προϋπόθετε μια πρωτιά στα χρονικά της εξερεύνησης του Διαστήματος, που δεν έχει συμβεί στα 60 χρόνια της ιστορίας της.
Παρόλα αυτά, αποφάσισε να το προσπαθήσει. Τρία χρόνια μετά τον εντοπισμό της αγγελίας εργασίας του Ευρωπαϊκού Διαστημικού Οργανισμού (ESA), όπως αναφέρει ο Guardian, ο ΜακΦολ βρίσκεται πλέον σε καλό δρόμο για να γίνει ο πρώτος αστροναύτης με αναπηρία στον κόσμο.
Αφού έχασε το δεξί του πόδι σε ηλικία 19 ετών μετά από ατύχημα με μοτοσικλέτα, ο Βρετανός έγινε παραολυμπιονίκης σπρίντερ, κέρδισε το χάλκινο μετάλλιο στο Πεκίνο, και αργότερα έγινε χειρουργός τραυμάτων και ορθοπεδικός. Μπήκε στην εξαντλητική διαδικασία επιλογής του ESA περνώντας και τα έξι στάδια της προετοιμασίας – που κυμαίνονταν από πολύωρες ψυχοκινητικές δοκιμασίες, έως εξαντλητικές συνεντεύξεις σε δημοσιογραφικά πάνελ.
Το 2022 ο οργανισμός ανακοίνωσε ότι ο Μακφόλ θα συμμετάσχει μαζί τους στην επιδίωξή τους να ξεπεράσουν τα όρια της εξερεύνησης του Διαστήματος, εντασσόμενος στην πολύχρονη προσπάθειά τους να ερευνήσουν εάν ένα άτομο με σωματική αναπηρία μπορεί να ζήσει και να εργαστεί στο Διάστημα.
Βέβαια, δεν υπάρχει ουδεμία εγγύηση ότι ο ολυμπιονίκης αθλητής θα βρεθεί στο Διάστημα. Αλλά ο Ευρωπαϊκός Διαστημικός Οργανισμός μεθοδικά τον υποβάλλει στις απαιτήσεις μιας εξάμηνης αποστολής στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό. Τα δεδομένα των τεστ θα αποδείξουν ότι μια πιθανή αποστολή αστροναύτη με αναπηρία είναι δυνατή. «Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι κάτι τέτοιο είναι δυνατό, απλώς κανείς δεν το έχει κάνει μέχρι σήμερα», εξηγεί ο ΜακΦόλ στον Guardian.
Καθώς οι διαστημικές επιχειρήσεις σχεδιάστηκαν για αρτιμελείς αστροναύτες, οι δοκιμές στοχεύουν στη διερεύνηση ερωτημάτων όπως το πώς ο ΜακΦόλ θα κινείται, πώς θα σταθεροποιηθεί στη μικροβαρύτητα ενός διαστημοπλοίου, και πώς οι συνθήκες στο Διάστημα θα επηρεάσουν τα προσθετικά μέλη του.
Μέχρι στιγμής, όλα τα σημάδια υποδηλώνουν ότι η διαστημική πτήση είναι εφικτή για τον Μακφόλ, πυροδοτώντας την ελπίδα ότι αυτός –ή κάποιος με παρόμοια αναπηρία– θα μπορούσε τελικά να εκπαιδευτεί για μια επερχόμενη αποστολή. «Ελπίζω ότι ανάμεσα στο 2027 και το τέλος αυτής της δεκαετίας, θα δούμε έναν ευρωπαίο αστροναύτη με σωματική αναπηρία ως μέλος του πληρώματος του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού», αναφέρει στον Guardian.
Ενώ τα ευρήματα του οργανισμού είναι συγκεκριμένα για τον Μακφόλ, μέρος του στόχου του πρότζεκτ είναι να χαράξει ένα μονοπάτι έτσι ώστε και άλλα άτομα με κάθε είδους αναπηρία να μπορούσαν ενδεχομένως να ακολουθήσουν στο δρόμο του. «Ανατρέπουμε την αφήγηση γύρω από τη σωματική αναπηρία», εξηγεί ο ΜακΦολ, «και αυτό προκαλεί συζητήσεις και καταρρίπτει το στίγμα γύρω από αυτήν».
Αυτή η συζήτηση περιλαμβάνει και το ερώτημα πώς ακριβώς θα χαρακτηρίζεται ο Μακφόλ. Από τότε που ξεκίνησε την προετοιμασία του με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος, προσπαθεί να απωθήσει διακριτικά τον ευρέως χρησιμοποιούμενο τίτλο του «παραστροναύτη». «Νομίζω ότι είναι χρήσιμο να κάνουμε μια συζήτηση και για αυτό», λέει.
Και εξηγεί: «Δεν είμαι παραχειρουργός, είμαι χειρουργός. Δεν είμαι παρα-μπαμπάς, είμαι μπαμπάς. Είναι ελαφρώς επικίνδυνο να προσθέτουμε το πρόθεμα “παρά” μπροστά από οτιδήποτε κάνει κάποιος με σωματική αναπηρία. Και νομίζω ότι αν συνεχίσουμε να το χρησιμοποιούμε, πιθανότατα θα συνεχίσει να δημιουργεί χάσμα και προκατάληψη – κάτι που δεν είναι απαραίτητο».
Είναι μια άποψη που υπογραμμίζει τις ευρύτερες επιπτώσεις των προσπαθειών του για ώθηση των κοινωνικών ορίων, καθώς πολλοί άνθρωποι με αναπηρίες σε όλο τον κόσμο συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν βαθιές διακρίσεις. Επίσημα στοιχεία της ΕΕ δείχνουν ότι τα ΑΜΕΑ είναι πιο πιθανό να είναι άνεργα και να ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας.
Αμφισβητώντας την αντίληψη των ανθρώπων για το πώς μοιάζει ένας αστροναύτης, ο Μακφόλ ελπίζει να καταργήσει κάποιες από τις υφιστάμενες προκαταλήψεις. «Κάνοντας αυτή την προετοιμασία, είναι ένας τρόπος για να δημιουργηθούν περισσότερες ευκαιρίες για άτομα με αναπηρίες σε διάφορους επαγγελματικούς τομείς», λέει στον Guardian.