Η ελληνική οικονομία τα τελευταία τέσσερα χρόνια πέτυχε ένα μικρό θαύμα. Κατάφερε όχι μόνο να ξεπεράσει την ύφεση της πανδημίας και τις επιπτώσεις της ενεργειακής κρίσης που έφερε ο πόλεμος, αλλά και να ανέβει 13 σκαλοπάτια στη βαθμολογία των οίκων αξιολόγησης για τις προοπτικές της και την πιστοληπτική της ικανότητα.
Βγήκε δυναμικά στις αγορές, πέρασε όλα τα τεστ, με αποτέλεσμα η καμπύλη των επιτοκίων των ελληνικών ομολόγων να ακολουθεί τους τελευταίους μήνες τις διεθνείς εξελίξεις χωρίς να ξεφεύγει από την ευρωπαϊκή τάση. Πλέον, όλοι –κυβέρνηση, τράπεζες και επιχειρήσεις– περιμένουν το επόμενο βήμα, που θα είναι η κατάταξη της χώρας στην επενδυτική βαθμίδα, μια απόφαση που θα τη φέρει στην κορυφή της κλίμακας αξιολόγησης των ξένων οίκων.
Ωστόσο, καθώς μπαίνουμε στην τελική ευθεία, οι απεσταλμένοι των οίκων αξιολόγησης στην Αθήνα εντείνουν τους ελέγχους και στρέφουν την προσοχή τους σε τέσσερα ζητήματα που επηρεάζουν κυρίως τις μελλοντικές δαπάνες του ελληνικού κράτους προκειμένου να συντάξουν τις τελικές εκθέσεις τους και να δώσουν το «διαβατήριο» επιστροφής της Ελλάδας στην πρώτη κατηγορία των λεγόμενων αξιόπιστων δανειοληπτών.
Σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες του Protagon, τόσο o οίκος Moody’s, ο οποίος ολοκληρώνει την αξιολόγησή του στις 15 Σεπτεμβρίου, όσο και ο S&P, ο οποίος αναβάθμισε την Ελλάδα τον περασμένο Απρίλιο δίνοντας θετικές προοπτικές για το αξιόχρεο της χώρας, έχουν βάλει στο μικροσκόπιο τα εξής ζητήματα, περιμένοντας απαντήσεις από το υπουργείο Οικονομικών, τον Οργανισμό Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους (ΟΔΔΗΧ) και την Τράπεζα της Ελλάδος:
1. Πώς σκέφτεται η κυβέρνηση να αντιμετωπίσει το αυξανόμενο έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και ποιες είναι οι προβλέψεις για τα επόμενα τέσσερα χρόνια;
Το ερώτημα αυτό ετέθη καθώς το 2022 το έλλειμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών ανέβηκε στο 9,7% του ΑΕΠ (πάνω από 19 δισ. ευρώ) λόγω του διπλάσιου ελλείματος στο εμπορικό ισοζύγιο.
Η εξέλιξη αυτή ήρθε κόντρα στη θεαματική αύξηση των εξαγωγών και της επαναφοράς του τουρισμού στα προ της πανδημίας επίπεδα, αναδεικνύοντας ξανά το διαρθρωτικό πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας, η οποία σε περιόδους ταχείας ανάπτυξης ξοδεύει τεράστιους πόρους σε εισαγωγές ακόμη και καταναλωτικών προϊόντων.
Η ίδια εικόνα, αν και βελτιωμένη, εμφανίζεται το πρώτο εξάμηνο του 2023, για το οποίο υπάρχουν τα σχετικά στοιχεία.
2. Ποιο είναι το οικονομικό κόστος, άμεσο στις δαπάνες του προϋπολογισμού και έμμεσο στην οικονομική δραστηριότητα, από τις καταστροφικές πυρκαγιές στην Ελλάδα (ειδικά στον Εβρο).
3. Ποια είναι η κατανομή (προβλέψεις) και η επίπτωση της αύξησης των αμυντικών δαπανών και των νέων εξοπλισμών (προμήθεια Rafale, γαλλικών φρεγατών και κατασκευή κορβετών) στον προϋπολογισμό και στο δημόσιο χρέος των επόμενων ετών. Για αυτή την κατηγορία πρέπει να σημειωθεί ότι η δαπάνη αγοράς ενός όπλου εγγράφεται με την παραλαβή του συστήματος στον προϋπολογισμό, και μόνο αν η πληρωμή του χρηματοδοτηθεί με δανεισμό (έκδοση ομολόγου ή διακρατική συμφωνία) επιβαρύνει το δημόσιο χρέος.
4. Πώς και πότε θα εξοφληθούν τα δάνεια του πρώτου μνημονίου, που πήρε η Ελλάδα από τον EFSF με ειδικούς όρους. Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα έχει ήδη δοθεί από την κυβέρνηση, καθώς η Ελλάδα αποπλήρωσε εντός του 2023, πριν τη λήξη τους, δάνεια ύψους 5,3 δισ. ευρώ που είχαν δώσει τότε οι κυβερνήσεις (GLF), καλύπτοντας λήξεις του 2024 και 2025.
Βέβαια, οι πληρωμές της ίδιας κατηγορίας τρέχουν έως το 2032, αλλά ενόψει της αναβάθμισης αναμένεται ο Πρωθυπουργός να ανακοινώσει στη Θεσσαλονίκη και νέες πρωτοβουλίες πρόωρης εξόφλησης των χρεών αυτής της κατηγορίας, όπως ακριβώς έγινε και με την πρόωρη εξόφληση δανείων της χώρας προς το ΔΝΤ, που ολοκληρώθηκε.
Οι απαντήσεις, όμως, δεν είναι εύκολες στα τρία πρώτα ζητήματα, καθώς άπτονται της οικονομικής πολιτικής και εξαρτώνται από τις διεθνείς συνθήκες για τον ρυθμό ανάπτυξης, την πορεία του πληθωρισμού κ.λπ., της κλιματικής κρίσης που έχει προκαλέσει καταστροφικές φωτιές και πλημμύρες σε όλον τον κόσμο, αλλά και των συνθηκών που διαμορφώνονται στην εξωτερική πολιτική.
Η Ελλάδα, δυστυχώς, υποχρεώθηκε, προκειμένου να αντιμετωπίσει τα προηγούμενα χρόνια την τουρκική επιθετικότητα, να προχωρήσει στην ενίσχυση της αμυντικής της ικανότητας και στη θωράκιση των συνόρων της.
Από τη ΔΕΘ μήνυμα στις αγορές
Σε αυτό το κλίμα, το υπουργείο Οικονομικών και η κυβέρνηση συνολικά, διά της ομιλίας του Κυριάκου Μητσοτάκη στη ΔΕΘ, θέλουν να στείλουν ένα μήνυμα, τόσο στους ξένους επενδυτές (δηλαδή στις αγορές) όσο και στους οίκους αξιολόγησης που μας έχουν βάλει στο μικροσκόπιο ότι:
Η Ελλάδα θα συνεχίσει στον δρόμο των μεταρρυθμίσεων της οικονομίας και σε καμία περίπτωση δεν θα προχωρήσει σε αλόγιστες δαπάνες που θα μπορούσαν να διαταράξουν τη δημοσιονομική ισορροπία που κέρδισε τα τελευταία χρόνια.
Μέχρι τη Διεθνή Εκθεση Θεσσαλονίκης θα περιμένουμε και την αξιολόγηση του οίκου DBRS, που έχει προγραμματιστεί για τις 8 Σεπτεμβρίου, με την προσδοκία ότι θα είναι ο πρώτος οίκος που θα δώσει στην Ελλάδα την επενδυτική βαθμίδα για τα ομόλογά της.
Ωστόσο, ο καναδικός οίκος δεν συγκαταλέγεται (παρότι το έχει ζητήσει) στους τρείς οίκους που αναγνωρίζει η ΕΚΤ για τις διεθνείς αξιολογήσεις κρατών, τραπεζών και επιχειρήσεων (Moody’s, S&P και Fitch).
Οι ημερομηνίες
Η ώρα της αλήθειας για την ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας θα έρθει με τους τρεις μεγάλους οίκους αξιολόγησης:
- Στις 15 Σεπτεμβρίου η Moody’s θα αξιολογήσει εκ νέου την πιστοληπτική ικανότητα της Ελλάδας. Διατηρεί αυτή τη στιγμή τη χώρα μας στη βαθμολογία «Ba3», τρεις θέσεις κάτω από την επενδυτική βαθμίδα.
- Στις 20 Οκτωβρίου αναμένονται οι αποφάσεις της Standard & Poor’s (S&P), που διατηρεί προς ώρας την Ελλάδα στο «BB+», μόλις μία θέση κάτω από την επενδυτική βαθμίδα.
- Την 1η Δεκεμβρίου ο κύκλος ολοκληρώνεται με την αξιολόγηση του οίκου Fitch, που, όπως και η S&P, έχει τοποθετήσει την Ελλάδα μόλις ένα βήμα πριν την επενδυτική βαθμίδα, με αξιολόγηση «BB+».