Από το 2019, ο ιδρυτής της WikiLeaks, Τζούλιαν Ασάνζ, κρατείται στη φυλακή υψίστης ασφαλείας του Μπέλμαρς, στο νοτιοανατολικό Λονδίνο, καθώς οι δικηγόροι του μάχονται εναντίον μιας διαταγής έκδοσής του στις ΗΠΑ. Ο πολυετής αγώνας του για να αποφύγει τα αμερικανικά δικαστήρια πλησιάζει στο τέλος του.
Αυτή την εβδομάδα, η υπόθεση του Ασάνζ επιστρέφει σε βρετανικό δικαστήριο για μια διήμερη ακρόαση που θα καθορίσει εάν έχει εξαντλήσει το δικαίωμά του να ασκήσει έφεση στο Ηνωμένο Βασίλειο. και αν θα βρεθεί ένα βήμα πιο κοντά στην έκδοσή του στις Ηνωμένες Πολιτείες, αναφέρει ρεπορτάζ των New York Times.
Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, ο 52χρονος Ασάνζ αντιμετωπίζει κατηγορίες βάσει του νόμου περί κατασκοπείας του 1917, οι οποίες θα μπορούσαν να επιφέρουν ποινή φυλάκισης έως και 175 ετών, σύμφωνα με τους δικηγόρους του – αν και οι συνήγοροι της κυβέρνησης των ΗΠΑ έχουν δηλώσει ότι πιο πιθανή είναι μια ποινή τεσσάρων έως έξι ετών.
Οι κατηγορίες εναντίον του Ασάνζ χρονολογούνται από τα γεγονότα του 2010, όταν η Wikileaks δημοσίευσε δεκάδες χιλιάδες απόρρητα στρατιωτικά και διπλωματικά έγγραφα που διέρρευσε η Τσέλσι Μάνινγκ, μια αναλύτρια πληροφοριών του στρατού. Τα αρχεία αποκάλυψαν κρυφές αμερικανικές διπλωματικές συναλλαγές και περιλάμβαναν αποκαλύψεις για θανάτους αμάχων στους πολέμους στο Ιράκ και το Αφγανιστάν.
Τον Μάιο του 2019, κατά τη διάρκεια της προεδρίας Τραμπ, το υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ κατηγόρησε τον Ασάνζ για παραβίαση του νόμου περί κατασκοπείας, για τη δημοσίευση μυστικών κυβερνητικών πληροφοριών – κατηγορίες που εγείρουν βαθιά ζητήματα παραβίασης του Πρώτου Αρθρου του αμερικανικού συντάγματος. Η κυβέρνηση Ομπάμα είχε εξετάσει το ενδεχόμενο απαγγελίας κατηγοριών, αλλά το είχε αποφύγει, λόγω απειλητικών κινδύνων στην ελευθερία του Τύπου.
Ο Ασάνζ προσπαθεί εδώ και χρόνια να αποφύγει την έκδοσή του στις ΗΠΑ, την ώρα που η ζωή του στο Λονδίνο τελεί σε καθεστώς εκκρεμότητας. Τον Ιούνιο του 2012, μπήκε στην πρεσβεία του Εκουαδόρ στο Λονδίνο για να γλιτώσει την έκδοσή του στη Σουηδία, όπου αντιμετώπιζε έρευνα για ισχυρισμούς σεξουαλικής παρενόχλησης και βιασμό – η οποία αργότερα κατέπεσε. Παρέμεινε στο κτίριο της πρεσβείας για τα επόμενα επτά χρόνια.
Η εντολή έκδοσής του απορρίφθηκε αρχικά από έναν βρετανό δικαστή, ο οποίος αποφάνθηκε τον Ιανουάριο του 2021 ότι ο Ασάνζ κινδύνευε να πέσει θύμα αυτοκτονίας αν έμπαινε σε αμερικανική φυλακή. Το Ανώτατο Δικαστήριο της Βρετανίας αντέστρεψε αργότερα αυτή την απόφαση μετά από διαβεβαιώσεις από αμερικανούς αξιωματούχους για τη θεραπεία του. Η Πρίτι Πατέλ, τότε υπουργός Εσωτερικών της Βρετανίας, ενέκρινε το αίτημα έκδοσης το 2022.
Αλλά οι δικονομικές προκλήσεις συνεχίστηκαν. Η νομική ομάδα του Ασάνζ έκανε αίτηση προσφυγής κατά της εντολής της Πατέλ, η οποία απορρίφθηκε από έναν μόνο δικαστή. Τώρα, δύο δικαστές του Ανώτατου Δικαστηρίου του Ηνωμένου Βασιλείου θα κρίνουν τα τελικά του επιχειρήματα για έφεση σε βρετανικό δικαστήριο. Οι δικαστές θα ακούσουν τις αγορεύσεις των δύο πλευρών και θα αποφανθούν μετά από ώρες, ημέρες, ή και εβδομάδες συσκέψεων.
Η απόφαση μπορεί να κινηθεί σε αρκετές κατευθύνσεις. Οι δικαστές μπορούν να επιτρέψουν στον Ασάνζ να ασκήσει έφεση στην εντολή έκδοσής του, κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει σε ανατροπή της στο εφετείο. Αν, όμως, απορρίψουν το αίτημά του, θα μπορούσε να σταλεί άμεσα αεροπορικώς στις ΗΠΑ. Οι δικηγόροι του, όμως, έχουν δεσμευτεί να εφεσιβάλλουν πιθανή επικύρωση της έκδοσής του στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Στρασβούργο.
Θεωρητικά, μια τέτοια κίνηση θα ήταν ικανή να εμποδίσει την έκδοσή του από τη Βρετανία μέχρι να εκδικαστεί η υπόθεση στο Στρασβούργο, καθώς η Βρετανία είναι υποχρεωμένη να ακολουθήσει τις αποφάσεις του ευρωπαϊκού δικαστηρίου, ως συνυπογράφουσα χώρα της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα.
Η σύζυγος του Τζούλιαν, Στέλλα Ασάνζ, δήλωσε κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου την περασμένη εβδομάδα ότι ο σύζυγός της, ο οποίος πάσχει από χρόνια κατάθλιψη, έχει γεράσει πρόωρα κατά τα χρόνια της φυλάκισής του και η ίδια φοβάται για την ψυχική και σωματική του υγεία.
«Η ζωή του κινδυνεύει κάθε μέρα που παραμένει στη φυλακή και αν εκδοθεί, θα πεθάνει», ανέφερε εμφατικά. Το ζευγάρι, που ξεκίνησε τη σχέση του ενώ ο Ασάνζ διέμενε στο κτίριο της πρεσβείας του Εκουαδόρ, έχει δύο παιδιά τα οποία επισκέπτονται τακτικά τον πατέρα τους στη φυλακή.
Η Αλις Τζιλ Εντουαρντς, Ειδική Εισηγήτρια των Ηνωμένων Εθνών για τα βασανιστήρια, προτρέπει στη Βρετανία να σταματήσει τις διαδικασίες έκδοσης του Ασάνζ, επικαλούμενη φόβους ότι, εάν εκδοθεί, θα κινδύνευε από μεταχείριση που ισοδυναμεί με βασανιστήρια, ή άλλες μορφές τιμωρίας. Μίλησε για τους κινδύνους μιας «παρατεταμένης απομόνωσης, παρά την επισφαλή κατάσταση της ψυχικής του υγείας», και πιθανότητα επιβολής μιας «δυνητικά δυσανάλογης ποινής».
Η κυβέρνηση της Αυστραλίας –της οποίας ο Ασάνζ είναι πολίτης– ζήτησε επίσης την επιστροφή του στην πατρίδα του, όπου το κοινοβούλιο της ενέκρινε ψήφισμα την περασμένη εβδομάδα ζητώντας την απελευθέρωσή του. Ο πρωθυπουργός της χώρας, Αντονι Αλμπανίζ, έχει δηλώσει ότι συζήτησε το θέμα με τον αμερικανό πρόεδρο Μπάιντεν σε συνάντησή τους το περασμένο φθινόπωρο.
Ομάδες υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως η Διεθνής Αμνηστία, αλλά και υπέρμαχοι της ελευθερίας του Τύπου, συμπεριλαμβανομένων των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα, έχουν ζητήσει εδώ και καιρό από τις ΗΠΑ την απόσυρση των κατηφοριών εναντίον του Ασάνζ, και την ακύρωση του αιτήματος έκδοσής του.
Η Ρεμπέκα Βίνσεντ, διευθύντρια διεθνών εκστρατειών των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα, ανέφερε σε δήλωσή της πριν από την ακρόαση ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να απορρίψουν το αίτημα έκδοσης, ή να θεωρήσουν τον χρόνο φυλάκισης του Ασάνζ στο Μπέλμαρς, ως χρόνο έκτισης της ποινής του. «Κανείς δεν πρέπει να αντιμετωπίζει τέτοια μεταχείριση για τη δημοσίευση πληροφοριών προς το δημόσιο συμφέρον», σημείωσε.
Η υπόθεση των δικαστικών περιπετειών του Ασάνζ έχει διχάσει την αμερικανική, αλλά και τη διεθνή κοινή γνώμη. Το συντηρητικής απόκλισης ακροατήριο ζητά την παραδειγματική του τιμωρία ως μέθοδο αποφυγής αντίστοιχων διαρροών διαβαθμισμένων εγγράφων στο μέλλον, ενώ οι πιο φιλελεύθεροι κρίνουν ότι μια καταδίκη του θα δημιουργούσε κακό προηγούμενο για τη δημοσιογραφική έρευνα και την ελευθερία του Τύπου.