Πώς προσεγγίζουν οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας ένα tablet; Είναι κάτι εξωγήινο για αυτούς. Δεν μεγάλωσαν με υπολογιστές, δεν μεγάλωσαν καν με κινητά τηλέφωνα. Δεν είχαν ποτέ την ευκαιρία ή την ανάγκη να περιηγηθούν στο Διαδίκτυο, πόσο μάλλον να μάθουν να χειρίζονται μία οθόνη αφής. Κι όμως οι εξωγήινοι είναι οι ίδιοι. Ετσι αισθάνονται! «Αισθάνομαι σαν να έρχομαι από άλλον πλανήτη!», μάς λέει η Ιωάννα.
Την ημέρα που ειδοποιήθηκε -η κόρη της- μέσω email ότι πρέπει να ανανεώσει τα ασφάλιστρα του αυτοκινήτου της αποφάσισε ότι δεν θέλει να εξαρτάται πλέον από τρίτους για τις δικές της υποχρεώσεις. Βρέθηκε μαζί με άλλα 15 άτομα, πιο νέους αλλά και μεγαλύτερους από αυτήν, σε χώρο του δήμου Πειραιά, για να παρακολουθήσει τα σεμινάρια που παραχωρεί σε ανθρώπους άνω των 50 ετών ο φορέας 50και Ελλάς.
«Αρχίζουμε από τα βασικά», μάς λέει ένας από τους δασκάλους. Ποια είναι τα εξωτερικά κουμπιά της συσκευής, πώς κλειδώνει η οθόνη, πώς ξεκλειδώνει, ποιο είναι το μαγικό κουμπί που σε στέλνει απευθείας πίσω στην επιφάνεια εργασίας («το σπιτάκι»), ποιες είναι οι εφαρμογές που εμφανίζονται στην οθόνη εργασίας και πώς μπορείς να παίξεις μαζί τους, να τις μετακινήσεις, πώς λειτουργεί το ρολόι, το ημερολόγιο και τι είναι -και πού βρίσκεται- ο κάδος απορριμμάτων. Καθένας εξερευνά το tablet που του παραχωρείται για τα μαθήματα μέσα στην αίθουσα από την COSMOTE.
Μάθημα δεύτερο, αυτό που παρακολουθήσαμε κι εμείς μαζί τους: φωτογραφία και βίντεο. Είναι μία από τις αγαπημένες εφαρμογές για τους νέους χρήστες της τεχνολογίας. Φυσικά και το λατρεύουν. Πολλές από τις γυναίκες βιάζονται να μάθουν πώς εξαφανίζονται οι ρυτίδες από τα πρόσωπά τους. «Ρετουσάρισμα», απαντά ο δάσκαλος. Αλλοι βιάζονται να μάθουν πόσοι τρόποι υπάρχουν για να κοινοποιήσεις μία φωτογραφία, αναρωτιούνται -εύλογα- γιατί πρέπει να υπάρχουν τόσες μορφές επικοινωνίας –Viber, Skype, Messenger- και ποιος ακριβώς βλέπει τη φωτογραφία τους όταν τη στέλνουν σε έναν φίλο τους. «Μην προτρέχετε, αυτό είναι άλλο μάθημα!», τους λέει ο δάσκαλος.
Φυσικά και θέλουν να μάθουν να τραβάνε βίντεο. «Το κουμπί της εγγραφής, θα το θυμάστε, είναι αυτό που είχαν και οι κασέτες εγγραφής, πριν από 50 χρόνια», τους εξηγεί. «Τα έχουμε ξεχάσει αυτά!», λέει ένας από τους μαθητές.
Τα μαθαίνουν από την αρχή. Πριν μάθουν να περιηγούνται στο Διαδίκτυο, να αναζητούν βίντεο ή ταινίες στο YouTube, να γράφουν κείμενο, να δίνουν την εντολή «copy paste», εξοικειώνονται με τη φιλοσοφία της συσκευής. Ανακαλύπτουν πώς μπορούν να κάνουν μία φωτογραφία σε sepia εκδοχή – κάποιος από την τάξη θυμάται ότι κάποτε αυτή η εκδοχή χρησιμοποιούνταν για λόγους οικονομίας χρημάτων. Μαθαίνουν πώς την αποθηκεύουν. Και πώς τη διαγράφουν. Συχνά μπερδεύονται. Πώς να μην μπερδευτούν; Τα άλμπουμ έχουν χειροπιαστά εξώφυλλα, με διαφορετικές σελίδες, με θήκες για φωτογραφίες, με χώρο να γράψεις τη λεζάντα σου από δίπλα και την ημερομηνία. Δεν είναι εικόνες που αλλάζουν μ’ ένα σκρολάρισμα!
Και, ασφαλώς, ανησυχούν. «Μία από τις πιο συνηθισμένες απορίες που έχουν είναι αν είναι επικίνδυνο να στέλνουν φωτογραφίες, πόσες πιθανότητες υπάρχουν να πέσουν θύμα κλοπής στο Διαδίκτυο, αν μπορεί κάποιος να κλέψει τους κωδικούς τους», μάς εξηγεί η Μυρτώ Μαρία Ράγγα, ψυχολόγος-γηραγωγός και υπεύθυνη προγραμμάτων και δημοσίων σχέσεων της ΜΚΟ. Λογικό. Ο κόσμος του Διαδικτύου είναι σκοτεινός ακόμη και για εμάς που αισθανόμαστε ότι είναι σπίτι μας.
«Προσπαθούμε να τους δείξουμε ότι οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζουν στο Διαδίκτυο είναι οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζουν και στην καθημερινότητά τους. Θα έδινες τα στοιχεία του τραπεζικού λογαριασμού σου σε έναν άσχετο στον δρόμο που παριστάνει τον τραπεζικό υπάλληλο; Το ίδιο ισχύει και για ένα e-mail», τονίζει η κυρία Ράγγα.
Παρεμπιπτόντως, ήδη από το δεύτερο μάθημα καθένας από τους μαθητές έχει αποκτήσει τον δικό του λογαριασμό gmail. Πολλοί από τους ανθρώπους της τρίτης ηλικίας αποφασίζουν να μυηθούν στον κόσμο των νέων τεχνολογιών για να διευκολύνουν τη ζωή τους, και συγκεκριμένα για τις τραπεζικές συναλλαγές, τις πληρωμές λογαριασμών, τις ρυθμίσεις στη φορολογία. Αλλά οι περισσότεροι θέλουν απλώς να αποκτήσουν πρόσβαση στον παράδεισο των επικοινωνιών, που προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες.
Το πιο σημαντικό, όμως, είναι να γνωρίσουν αυτό που συμβαίνει γύρω τους. «Οταν δεν καταλαβαίνουν τι συμβαίνει στις οθόνες όπου είναι κολλημένα τα παιδιά τους, τα εγγόνια τους, οι συγγενείς τους, αισθάνονται εκτός. Δεν μπορούν να επικοινωνήσουν με τις νεότερες γενιές, δεν καταλαβαίνουν τι παιχνίδια παίζουν, για ποιο πράγμα μιλάνε», λέει η κυρία Ράγγα. Βασικά αυτός είναι ο στόχος της δράσης: «Η καταπολέμηση του ψηφιακού αναλφαβητισμού στην τρίτη ηλικία και η κοινωνική τους ένταξη».
Είναι κι αυτός ένας τρόπος να καταρριφθούν ορισμένα -πολύ ελληνικά- στερεότυπα που εμφανίζουν τους συνταξιούχους ως μη παραγωγικά άτομα. «Αυτό το βλέπουμε παντού. Από τον τρόπο που αντιμετωπίζουν έναν ηλικιωμένο πίσω από ένα τιμόνι, μέχρι τη συνήθεια να λαμβάνει η οικογένεια αποφάσεις για ένα ηλικιωμένο πρόσωπο», τονίζει η ίδια. «Οταν τον αντιμετωπίζεις ως έναν άνθρωπο που δεν μπορεί να προσφέρει κάτι ή να πάρει αποφάσεις, τότε αναπόφευκτα σε κάποια φάση θα αντιμετωπίζει και ο ίδιος κατ’ αυτόν τον τρόπο τον εαυτό του», προσθέτει.
Τα προγράμματα εκμάθησης των νέων τεχνολογιών σε ανθρώπους της τρίτης ηλικίας άρχισαν για πρώτη φορά το 2010, μέσα από τη συμμετοχή σε ευρωπαϊκά προγράμματα για την εκμάθηση υπολογιστών σε άτομα άνω των 50 ετών. Κάθε χρόνο πολλαπλασιάζονται οι ενδιαφερόμενοι που θέλουν να γνωρίσουν τον ψηφιακό κόσμο. Είναι εύκολο; «Δεν είναι δύσκολο! Αν το παίρνουμε σιγά σιγά -και ειδικά αν είναι μεγάλες οι οθόνες!- είναι απλά πράγματα», συμφωνούν τρεις από τους μαθητές την ώρα που τελειώνει το μάθημα.
Αλλωστε και ο τρόπος διδασκαλίας είναι προσαρμοσμένος στις ανάγκες της καθημερινότητάς τους, το ίδιο και το εγχειρίδιο που τους παραχωρείται δωρεάν. «Αρκεί να έχουν διάθεση να μάθουν. Αν είναι πρόθυμοι, τελικά αλλάζει ο τρόπος που αντιμετωπίζουν αυτόν τον κόσμο», τονίζει η κυρία Ράγγα.
Ετσι και η Ιωάννα. Ενας άνθρωπος που παραδέχεται ότι απωθείται από τις νέες τεχνολογίες, δεν έχει Ιντερνετ στο σπίτι, έχει κινητό αλλά δεν ξέρει πώς να στέλνει μήνυμα, ενημερώνεται τακτικά από την τηλεόραση μέσω των δελτίων ειδήσεων. Λέει, προς το παρόν, ότι δεν θα ήθελε να ενημερώνεται από το Διαδίκτυο. Και αντίθετα με άλλους -πολλούς- μαθητές του προγράμματος, δεν την ενδιαφέρει να ενταχθεί στην κοινότητα του Facebook ή του Instagram. Αλλά, ήδη από το δεύτερο μάθημα, κάτι μέσα της της λέει ότι αν μπεις σε αυτόν τον κόσμο, τελικά θα τον εξερευνήσεις, θα τον συνηθίσεις, θα τον απολαύσεις και μάλλον δεν θα ξεκολλήσεις. Πώς θα της φαινόταν αυτό; «Αν συμβεί αυτό θα είμαι άξια της μοίρας μου!».
Η μη-κερδοσκοπική οργάνωση 50και Ελλάς ιδρύθηκε το 2006 με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ανθρώπων της τρίτης ηλικίας μέσα από διαφορετικές δράσεις.
Το πρόγραμμα «Πρόσβαση στον Ψηφιακό Κόσμο», υλοποιείται με στρατηγικό συνεργάτη την COSMOTE και προσφέρεται δωρεάν σε δημότες και κατοίκους τεσσάρων δήμων: Αγίου Δημητρίου, Αγίων Αναργύρων-Καματερού, Αμαρουσίου και Πειραιά. Στα μαθήματα του Πειραιά μπορούν να μετέχουν και κάτοικοι από τον δήμο του Περάματος. Το κέντρο του Αμαρουσίου θα φιλοξενήσει και τους κατοίκους των όμορων Δήμων Λυκόβρυσης/Πεύκης και Ηρακλείου. Ταυτόχρονα, τα μαθήματα συνεχίζονται στα εκπαιδευτικά κέντρα του Αγ. Δημητρίου -με τη συμμετοχή κατοίκων από τους όμορους Δήμους Αλίμου, Αργυρούπολης/Ελληνικού, Δάφνης- και των Αγ. Αναργύρων -με συμμετοχές από τους Δήμους Ν. Φιλαδέλφειας/Ν. Χαλκηδόνας και Πετρούπολης.
Τα μαθήματα άρχισαν για πρώτη φορά το 2013 –τότε με ηλεκτρονικούς υπολογιστές- και μέχρι σήμερα έχουν συμμετάσχει πάνω από 2.500 άτομα. Ο αριθμός αναμένεται να ξεπεράσει τα 5.000 άτομα, ως το τέλος του 2017.
Τηλέφωνο επικοινωνίας για τους ενδιαφερόμενους: 2117100203 – 6987221156