Είναι η τεχνολογία, όσο κι αν φοβίζει, όσο κι αν ξενίζει με τα επιτεύγματά της, ένα εργαλείο όπως κανένα άλλο: χάρη σε αυτήν ανήκουν και στο μέλλον τα «πολύτιμα» του παρελθόντος. Αυτή ήταν η πρώτη σκέψη που μου ήρθε στον νου όταν έμαθα για την ψηφιοποίηση του πλούσιου Αρχείου της Ριζαρείου Εκκλησιαστικής Σχολής, την ψηφιακή ανάδειξη του πολιτιστικού αποθέματος της.
Εργο που χρηματοδοτήθηκε από το ΕΣΠΑ 2021-2027, στο πλαίσιο του επιχειρησιακού προγράμματος «Ψηφιακός Μετασχηματισμός», καθώς και από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, δηλαδή από εθνικούς πόρους. Το κόστος του; Περίπου ένα εκατομμύριο ευρώ, με φορέα χρηματοδότησης το υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, υπό τον Κυριάκο Πιερρακάκη.
Τα χαρτιά μιλούν για «ενιαίο περιβάλλον ψηφιοποίησης, τεκμηρίωσης, διαχείρισης και προβολής του πολιτιστικού αποθέματος της Ριζαρείου Εκκλησιαστικής Σχολής, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα διαλειτουργικότητας και πολυκαναλικής προσέγγισης». Προσωπικά, ανακάλυψα στη διεύθυνση https://rizarios.gr/ έναν κόσμο θαυμαστό, ένα απίστευτα ενδιαφέρον αρχειακό σύμπαν που παρακολουθεί και καταγράφει την προεπαναστατική περίοδο της χώρας, με κεντρικά πρόσωπα τους Ριζάρηδες. Τον Μάνθο και τον Γεώργιο Ριζάρη, ονόματα που έχουν συνδεθεί με ένα από τα μεγαλύτερα ενεργά εθνικά κληροδοτήματα της χώρας.
Η ψηφιοποίηση για την ανάδειξη του ιστορικού αρχείου τους ερείδεται στην παρουσίαση 400.000 λήψεων σε διάδραση με τον χρήστη. Χειρόγραφες επιστολές του Αλέξανδρου Υψηλάντη και του Αδαμάντιου Κοραή. Αλληλογραφία οικονομικής χροιάς, όπως με τη γαλλική Banque Internationale du Commerce, ή και ευρύτερα πολιτικής, όπως με το «Υπουργείον επί των Εκκλησιαστικών και της Δημοσίας Εκπαιδεύσεως». Βασιλικά διατάγματα, φύλλα της Εφημερίδος της Κυβερνήσεως με γεγονότα-ορόσημα, έγγραφα που συντάχθηκαν στην Αθήνα, στο Βουκουρέστι, στη Μόσχα, στη Νίζνα – τη σημερινή Νίζιν της Ουκρανίας, όπου μετανάστευαν αρκετοί Ελληνες στα δύσκολα χρόνια του οθωμανικού ζυγού, για να μεγαλουργήσουν στη συνέχεια.
Οι Ριζάρηδες, με καταγωγή από το Μονοδένδρι Ζαγορίου του νομού Ιωαννίνων, ξενιτεύτηκαν από τα παιδικά τους χρόνια στη Ρωσία, όπου έκαναν κολοσσιαία περιουσία από εμπορικές επιχειρήσεις, την οποία διέθεσαν εξ ολοκλήρου στο έθνος για την ανασυγκρότηση του νεοσύστατου ελληνικού κράτους. Προηγουμένως είχαν στηρίξει ενεργώς τη Φιλική Εταιρεία και την Ελληνική Επανάσταση, με μεγάλα χρηματικά ποσά την περίοδο 1814-1824. Ο Μάνθος Ριζάρης υπήρξε μάλιστα από τα πρώτα μέλη της Φιλικής Εταιρείας και ήταν γνωστός στους Φιλικούς με το συνθηματικό όνομα «Πρόθυμος».
Το 1837, όταν ο Γεώργιος Ριζάρης ήρθε στην Αθήνα και συνέταξε τη διαθήκη του, έγινε σταδιακά πραγματικότητα το σχέδιο των δύο αδελφών: η ίδρυση της ομώνυμης εκκλησιαστικής σχολής, η οποία στην εποχή της, μαζί με το Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο, τη Σχολή Ευελπίδων και το Αρσάκειο, αποτελούσαν τα μεγαλύτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας.
Το Ψηφιακό Αποθετήριο
Το Ψηφιακό Αποθετήριο συλλογών της Ριζαρείου Εκκλησιαστικής Σχολής περιλαμβάνει περισσότερα από 47.000 αναζητήσιμα τεκμήρια. Οι μανιώδεις των αρχείων θα το λατρέψουν, όχι μόνο για το υλικό του, αλλά και για το «ψαχτήρι» του, τον μηχανισμό εντοπισμού του ψηφιοποιημένου υλικού.
Η τεχνολογία δεν έχει περιοριστεί στα έγγραφα και στο ιστορικό αρχείο. Οι διαδραστικές εφαρμογές καλύπτουν ευρύτατο φάσμα, και συγκεκριμένα τα εξής:
- Αργαλειός, όπου αναδεικνύεται η υφαντική τέχνη και τα χειροτεχνήματα, συνυφασμένα με το παρελθόν και το μέλλον των Ζαγοροχωρίων – μπορείτε να δημιουργήσετε και δικά σας σχέδια.
- Ζαγορίσια Αρχιτεκτονική, με την οποία προβάλλεται το Ριζάρειο Εκθεσιακό Κέντρο, με τρισδιάστατες ψηφιακές αναπαραστάσεις αρχιτεκτονικών μελών.
- VR Ψηφιακό Μουσείο: μέσω της εικονικής περιήγησης (VR) δίνεται η δυνατότητα δημιουργίας περιοδικών ψηφιακών εκθέσεων.
- AR Συλλογή Βοτάνων Βίκου, όπου παρουσιάζεται η συλλογή του δασκάλου και φυσιοδίφη Κώστα Λαζαρίδη, αποτελούμενη από 1.240 διαφορετικά είδη φυτών, τα οποία μέσω της επαυξημένης πραγματικότητας ταξιδεύουν το κοινό στον Βίκο.
- Ολογράμματα, τα οποία αναδεικνύουν την ιστορία του ιδρύματος με ευρηματική τρισδιάστατη αναπαράσταση επιλεγμένων τεκμηρίων από τους θησαυρούς της Ριζαρείου Εκκλησιαστικής Σχολής.
- Αποθετήριο, που επιτρέπει την πρόσβαση στο πολιτιστικό απόθεμα της Ριζαρείου μέσα από ενιαίο ψηφιακό περιβάλλον αναζήτησης, προς χάριν της εκπαίδευσης και της έρευνας.
- Προσωπογραφίες, συνυφασμένες με την ίδια την ιστορία του ιδρύματος από το 1844 έως και σήμερα.